Lexo PDF
SHKREPTIMA E SHTATËMBËDHJETË
Kjo shkreptimë përbëhet nga pesëmbëdhjetë shënime të marra nga trajtesa “Zuhre”.
“Me Emrin e Allahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti”.
Parathënie
Dymbëdhjetë vjet para se të shkruhej kjo shkreptimë,[1] unë shkrova në formën e shënimit në arabisht në trajtesa të tilla, si: Zuhre, Shuëleh, Habbe, Shemme, Zerre dhe Katre, një numër shkreptimash lidhur me Unitetin Hyjnor të cilat m’u bënë të qarta nëpërmjet mirësisë Hyjnore gjatë një zbulese të shpirtit, gjatë përparimit të mendjes dhe gjatë udhëtimit të zemrës në ngjitjen nëpër shkallët e njohjes Hyjnore.
Meqenëse ato u shkruan për të treguar vetëm majën e fillimin e një të vërteteje madhështore të gjërë dhe për të shfaqur një rreze prej rrezeve të një drite vezulluese dhe, meqenëse secila ishte në formën e një përkujtese, të shënimeve dhe të paralajmërimeve vetëm për veten time, dobitë e tyre për të tjerët ishin të kufizuara; dhe në mënyrë të veçantë, meqenëse pjesa më e madhe nga vëllezërit e mi më të sinqertë dhe ajka e tyre nuk e kishin studiuar arabishten, unë u detyrova përballë këmbënguljes dhe insistimit të tyre për t’i shkruar sqarimet e një pjese prej atyre kujtesave dhe shkreptimave në gjuhën turke. Dhe unë po mjaftohem me përkthimin e pjesës së fundit të tyre. Meqenëse këto shënime dhe trajtesat arabisht formojnë veprat e para të Saidit të Ri që burojnë nga njohja e realitetit, të cilat ai, deri diku, i pa në formën e ndriçimit, kuptimet e tyre janë shkruar të pandryshuara. Për shkak të kësaj, një numër nga fjalitë janë përfshirë këtu pavarësisht qënies së tyre të përmendura në disa pjesë të tjera të Risale-i Nurit. Dhe disa të tjera nuk janë shpjeguar pavarësisht qënies së tyre shumë të përmbledhura me qëllim që të mos humbasë hollësia e origjinalit.
- Shënimi i Parë
Iu adresova nefsit tim duke thënë: O Said i pavëmendshëm! Dije se nuk është e denjë për ty që ta lidhësh zemrën tënde me diçka që nuk do të të shoqërojë ty pasi t’i vijë fundi dynjasë dhe që do të ndahet prej teje kur ajo të shkatërrohet. Nuk do të ishte e arsyeshme ta lidhësh zemrën tënde me gjërat kalimtare të cilat do të të kthejnë shpinën dhe do të të lënë kur shekulli në të cilin ti jeton vjen në fund, dhe nuk të shoqëron në udhëtimin përmes Botës së ndërmjetme, as nuk të përcjell ty tek dera e varrit, dhe të cilat duke të të lënë ty përgjithmonë pas një ose dy vitesh, do të të rëndojnë me gjynahet e tyre, dhe pavarësisht inatit tënd, ato të lënë në momentin e kënaqësisë tënde dhe në kohën që ti e arrin atë.
Në qoftë se je i ndjeshëm, ti do t’i lije gjërat që do të dërrmohen e shkatërrohen nën goditjet e revolucioneve dhe të përmbysjeve të kësaj dynjaje dhe nën zhvillimet e botës së ndërmjetme dhe nën përmbytjet e përplasjet e Ahiretit; gjëra të cilat nuk janë në gjendje të të shoqërojnë e të të zënë mik në udhëtimin drejt përjetësisë. Mos u jep rëndësi atyre. Mos u dëshpëro për kalimin e tyre.
Shqyrtoje natyrën tënde. Midis aftësive të tua të holla është njëra e cila nuk mund të jetë e kënaqur me asgjë përveç përjetësisë dhe të Përjetshmit. Ajo nuk mund të orientohet tek asgjë dhe askush tjetër përveç Atij të Përjetshmi, ajo nuk mund ta poshtërojë veten për ato. Sikur asaj t’i jepej e gjithë dynjaja, ajo nuk do ta kënaqte atë nevojë të bashkëlindur -të natyrshme… Ajo është monarkja e aftësive të tua të holla dhe e shqisave të tua. Kështu, bindiu monarkes së aftësive të tua të holla, e cila i bindet urdhrit të Krijuesit të saj të Gjithurtë dhe gjej shpëtim…!
- Shënimi i Dytë
Unë kam parë në një ëndërr të vërtetë në të cilën u thashë njerëzve:
O Njeri! Njëri nga parimet e Kur’anit është ky: Mos konsidero ndonjë gjë përveç Allahut të Plotëfuqishëm të jetë më e madhe se sa ti dhe ta ngresh atë në shkallën e adhurimit, dhe mos pandeh se ti je më i madh se çdo gjë prej gjërave duke shfaqur arrogancë mbi të, sepse përveç Krijuesit, barazohet në dimension lidhur me ‘adhurimin’ dhe për sa ka të bëjë me ‘krijueshmërinë’.
- Shënimi i Tretë
O Said i pavëmendshëm! Ti ke iluzione dhe e shikon dynjanë që kalon shpejt si të pavdekshme e të qëndrueshme. Kur ti shikon horizontet përreth teje dhe i sheh ato si të qëndrueshme e të vazhdueshme, deri diku, si lloj dhe si tërësi. Dhe kështu, duke i parë me të njëjtin shikim edhe ti gjithashtu e sheh nefsin tënd kalimtar të jetë i vazhdueshëm, dhe tek kjo nuk trembesh veçse nga tmerri i Ditës së fundit -kijametit; dhe sikur ti do të jetoje deri në ditën e kijametit, dhe tronditesh veçse prej saj!
Përdore arsyen tënde! Ti dhe dynjaja jote e veçantë jeni të zbuluar vazhdimisht, në çdo moment, para goditjeve të vdekjes dhe të zhdukjes.. iluzioni yt dhe sofistika i ngjasojnë këtij krahasimi:
Në qoftë se ti ke një pasqyrë në dorën tënde të cilën e ke kthyer drejt një shtëpie ose një qyteti ose një kopshti, imazhi i shtëpisë, i qytetit ose i kopshtit do të shfaqen në pasqyrë. Në qoftë se do t’i ndodhte pasqyrës edhe lëvizja më e vogël ose ndryshimi më i pakët, imazhet bëhen të ngatërruara, të shtrembëruara e të shformuara. Fakti që shtëpia e vërtetë, qyteti apo kopshti jashtë pasqyrës vazhdojnë dhe janë të qëndrueshëm, nuk të sjellin aspak dobi, sepse ti ke prej tyre veçse atë që të jep pasqyra jote me shkallët dhe me përpjesëtimet e saj.
Dije se jeta jote është një pasqyrë! Mbështetja dhe pasqyra e jetës tënde dhe qendra e saj është jeta jote. Në çdo minut është e mundur që shtëpia, qyteti dhe kopshti të vdesin e të shkatërrohen; gjendja e tyre është e tillë saqë në çdo minut mund të shemben mbi kokën tënde dhe kijameti yt do të vijë. Meqenëse është kështu, mos e ngarko jetën dhe dynjanë tënde me pesha që ato nuk mund t’i mbajnë!
- Shënimi i Katërt
Dije se përgjithësisht është praktika e Krijuesit të Gjithurtë t’i rikthejë gjërat e rëndësishme e të vlefshme krejtësisht njashtu -të njëjta. Domethënë, ripërtëritja e shumicës së gjërave në formë të ngjashme në ndryshimin e stinëve dhe në ndërrimin e shekujve. Ai i rikthen ato gjëra të çmueshme pikërisht të njëjta. Ky ligj i praktikës Hyjnore shihet kryesisht se është i pandryshueshëm në ringjalljet e ditës, të viteve dhe të shekujve.
Kështu, duke u mbështetur mbi këtë ligj të qëndrueshëm, ne themi: Meqenëse sipas pajtueshmërisë dhe dëshmisë së shkencave, fruti më i përkryer i pemës së krijimit është njeriu, dhe midis krijesave, më i rëndësishmi është njeriu, dhe midis qënieve më i çmueshmi është njeriu, dhe meqenëse një individ njerëzor është i barasvlershëm me një specie prej kafshëve të tjera, atëherë mund të kapet me intuitë të sigurtë se në Ringjalljen më të madhe, çdo qënie njerëzore do të rikthehet krejtësisht i njëjti, me trupin e tij, me emrin e tij, me formën dhe me të gjitha cilësitë.
- Shënimi i Pestë
Meqenëse shkenca perëndimore dhe civilizimi kishin deri diku një vend në mendimin e Saidit të Vjetër, kur Saidi i Ri u nis në udhëtimet e tij të mendjes e të zemrës, ato shkenca e filozofi u transformuan në sëmundje të zemrës dhe ishin shkaku i vështirësive të shumta. Prandaj Saidi i ri deshi ta hiqte nga mendja e tij atë filozofi të rreme e mashtruese dhe atë civilizim të shthurur. Me qëllim që t’i heshtë ndjenjat e nefsit të tij urdhërues për të liga, të cilat dëshmuan në favor të Europës, ai u detyrua të mbajë në shpirtin e tij diskutimin e mëposhtëm -i cili nga një drejtim është shumë i shkurtër dhe në një drejtim tjetër është shumë i gjatë- me personalitetin kolektiv të Europës.
Nuk duhet të keqkuptohet: Europa është Dy: Njëra ndjek shkencat që i shërbejnë drejtësisë, të vërtetës dhe industrive të dobishme për jetën e shoqërisë nëpërmjet inspirimit që ajo ka marrë nga krishterimi i vërtetë; Unë nuk i drejtohem kësaj Europës së Parë, përkundrazi, unë i drejtohem Europës së dytë të korruptuar e cila, nëpërmjet errësirës së filozofisë së Natyralizmit, duke i pandehur të këqijat e civilizimit se janë virtytet e saj, e ka shtyrë njerëzimin në shthurje e në çudhëzim.
Në udhëtimin tim të shpirtit në atë kohë, unë i thashë personalitetit kolektiv të Europës, i cili përveç dijeve të dobishme dhe të virtyteve të civilizimit, mban në dorën e tij filozofinë e pakuptim e të dëmshme si dhe civilizimin e keq e të shthurur… Unë i fola asaj duke i thënë:
O Europa e Dytë! Dije mirë se ti mban në dorën tënde të djathtë një filozofi të sëmurë e të çudhëzuar, ndërsa në të majtën ti mban një civilizim të dëmshëm e të prishur, dhe pretendon se “Lumturia e njerëzimit është me këto të dyja!” t’u thefshin duart dhe qofshin këto dy dhuratat e tua vdekja jote!… Dhe kështu do të jetë!
O shpirt i keq që po përhap mosbesimin dhe mosmirënjohjen! A mundet një njeri i cili është duke vuajtur tortura dhe është goditur me fatkeqësi të tmerrshme në shpirtin e tij, në ndërgjegje, në mendje dhe në zemrën e tij të ishte i lumtur nëpërmjet trupit të tij duke u zhgënjyer në një stoli sipërfaqësore e mashtruese dhe në një pasuri të madhe? A mund të thuhet se ai është i lumtur? A nuk shikon ti se ai që dëshpërohet nga një çështje e pjesshme, që i këputet shpresa nga një dëshirë e rreme dhe që zhgënjehet nga një punë e papërfillshme, imagjinatat e ëmbëla të një personi të tillë shndërrohen në gjëra më të hidhura për të, ajo që është e këndshme e torturon atë dhe bota ngushtohet për të dhe bëhet një burg! Por çfarë lumturie mund të sigurosh ti për një njeri të tillë të mjerë i cili nëpërmjet mbrapshtisë tënde dhe orës tënde të ligë ka vuajtur goditjet e çudhëzimit në qoshet më të thella të zemrës së tij deri tek pikërisht themelet e shpirtit të tij, dhe për shkak të kësaj, të gjitha shpresat e tij janë shuar dhe prej të cilës burojnë të gjitha dhimbjet e tij. A mund të thuhet për dikë, trupi i të cilit është në një parajsë të rreme e kalimtare ndërsa zemra dhe shpirti i të cilit janë duke vuajtur torturat e Zjarrit, se ai është i lumtur?
Shiko! Ti e ke çudhëzuar njerëzimin e mjerë në këtë mënyrë. Ti i bën ata të vuajnë torturat e Ferrit në një Parajsë të rreme.
O Nefsi urdhërues për të liga i njerëzimit! Shqyrtoje krahasimin e mëposhtëm dhe shiko se ku e ke çuar njerëzimin! Për shembull, ndodhen dy rrugë përpara nesh. Ne marrim njërën nga ato.
Në çdo hap që ne kalojmë në rrugën e parë ne shohim të mjerë të pafuqishëm të cilët sulmohen nga tiranët, duke ua marrë me forcë pasuritë dhe mallrat e tyre dhe duke ua shkatërruar shtëpitë e tyre të thjeshta, madje i plagosin rëndë ata të mjerë, saqë pothuajse edhe qiejt qajnë për gjendjen e tyre të mjerueshme. Kudo që të drejtohet shikimi, shihet e njëjta gjendje dhe në këtë rrugë dëgjohen veçse britmat e tiranëve dhe rënkimet e murmurimat e pakënaqësisë së të shtypurve; dhe sikur një zi e përgjithshme e mbulon të gjithë rrugën. Meqenëse nëpërmjet humanizmit të tij, njeriu lëndohet nga dhimbjet e të tjerëve, ai goditet me një dhimbje të pakufishme. Por për shkak se ndërgjegjja e tij nuk mund ta durojë e përballojë aq shumë dhimbjen, ai që udhëton në këtë rrugë detyrohet të bëjë njërën nga këto dy gjëra: ose të zhvishet nga humanizmi i tij dhe të mbante një zemër të ashpër dhe shumë mizore që të mos lëndohet e të mos ndiejë dhimbje edhe sikur të zhdukej gjithë njerëzimi sa kohë që ai është shëndoshë e mirë, ose ndryshe të shtypë e të ndalojë kërkesat e zemrës dhe të arsyes.
O Europa e korruptuar me shthurje e me çudhëzim dhe e larguar prej fesë së Isait -Jezusit a.s.! Ti ia ke dhuruar këtë gjendje si Skëterrë shpirtit njerëzor me gjenialitetin tënd të verbër i cili, ashtu si Dexhali, ka vetëm një sy të vetëm. Pastaj ti e kuptove se kjo sëmundje e pakurueshme e hedh njeriun nga maja më e lartë për tek ultësira më e ulët dhe e zbret atë tek niveli më i ulët i kafshërisë. Ilaçi i vetëm që ti ke gjetur për këtë sëmundje janë fantazitë e dëfrimeve e të zbavitjeve të cilat shërbejnë për një mpirje të përkohshme të ndjenjave. Qofshin vdekja jote këto ilaçet e tua, dhe kështu do të jetë. Ja! Rruga që ti ke hapur për njerëzimin dhe lumturia që u ke dhënë atyre i ngjason këtij krahasimi.
Rruga e Dytë të cilën Kur’ani i gjithurtë ia ka dhuruar njerëzimit, është si kjo: Ne shohim se në çdo vendqëndrim, në çdo pikë dhe në çdo qytet në këtë rrugë janë patrullat e ushtarëve të drejtë të Sulltanit të drejtë duke bërë kontrollet e shërbimit të rojes. Kohë pas kohe me urdhrin e mbretit një grup ushtarësh lirohen nga shërbimi. Pushkët e tyre, kuajt dhe takëmet e pajimet që i përkasin shtetit u merren atyre dhe u jepet fletë lirimi. Ushtarët e liruar janë të dëshpëruar në dukje që po dorëzojnë pushkët dhe kuajt e tyre me të cilët ata janë mësuar, por ama në realitet ata janë të lumtur që janë liruar dhe janë shumë të kënaqur që po vizitojnë Monarkun e që po kthehen tek Divani i Tij…
Ndonjëherë ushtarët e çmobilizuar mund të takojnë ndonjë ushtar të ri i cili nuk i njeh ata. Dhe kur ata i thonë: Dorëzoje armën tënde! Ushtari u përgjigjet:”Unë jam një ushtar i Sulltanit dhe unë jam në shërbim të Tij. Unë do të shkoj tek Ai më vonë. Po kush jeni ju? Në qoftë se ju vini me lejen dhe me miratimin e Tij, unë ju përshëndes ju me gjithë kënaqësi, atëherë ma tregoni urdhrin e Tij. Përndryshe, largohuni dhe qëndroni larg meje. Edhe sikur të isha i vetëm ndërsa ju të ishit me mijëra, unë përsëri do të luftoja kundër jush; unë nuk luftoj për veten time, sepse ajo nuk është e imja, ajo i përket mbretit. Në të vërtetë, vetja ime dhe pushka që kam më janë lënë në amanet nga Pronari im. Unë ju nënshtrohem ju sepse unë duhet të mbroj amanetin dhe të ruaj nderin dhe dinjitetin e mbretit tim”.
Atëherë kjo është njëra nga mijërat e situatave në rrugën e dytë e cila shkakton gëzim e lumturi. Ti mund t’i nxjerrësh si përfundim të tjerat për vete.
Gjatë udhëtimit në rrugën e dytë është mobilizimi dhe dërgimi i trupave ushtarakë me gëzim dhe me festime, të cilat quhen ‘lindje’, dhe çmobilizimi dhe lirimi i trupave që realizohet gjithashtu me gaz e hare përmes thirrjeve Lailahe il-lall-llah, dhe All-llahu Ekber, të cilat quhen ‘Vdekje’. Kur’ani i Gjithurtë ia ka dhënë këtë rrugë njerëzimit. Kushdo që e pranon me zemër këtë dhuratë, këtë rrugë, do të udhëtojë në këtë rrugën e dytë e cila të çon në lumturinë e të dyja botëve. Ai nuk ndjehet as i dëshpëruar për gjërat e së shkuarës dhe as nuk ndjen ankth e frikë për ato të së ardhmes, saqë për të do të bëhej realitet vërseti Kur’anor,
“Për ta nuk do të ketë as frikë dhe as nuk do të pikëllohen”.[2]
O Europa e dytë e prishur! Ti mbështetesh mbi themele të kalbura e të shpërbëra dhe ti pretendon se:
“Çdo qënie e gjallë, duke filluar nga engjëlli më i madh dhe duke përfunduar tek peshku më i vogël, është pronare e vetvetes, punon vetëm për vetveten dhe lufton vetëm për kënaqësinë e vet, dhe prandaj ajo ka të drejtën e jetës. Qëllimi dhe objektivi i saj dhe e gjithë përpjekja e saj është të jetojë dhe të vazhdojë jetën e saj”. Pastaj ti e shikon “ligjin e bashkëpunimit” që vepron midis krijesave, duke iu bindur urdhrit të Krijuesit Gjithëbujar, që manifestohet qartë në të gjitha anët e universit si nxitimi i bimëve për t’u ardhur në ndihmë kafshëve dhe kafshët duke shpejtuar për të ndihmuar njeriun duke e supozuar këtë ligj, këtë praktikë Hyjnore dhe ato manifestime të qarta të Mëshirëplotit të shfaqura prej atij kooperimi universal të jenë konflikt e luftë, saqë ti si e marrë deklaron se “Jeta është konflikt”.
Subhanall-llah! Sa çudi! Si munden grimcat e ushqimit të nxitojnë me zell të plotë për të ushqyer qelizat e trupit -një manifestim i atij parimi të ndihmës së ndërsjellë- të jetë konflikt? Si mund të jetë ai një përplasje dhe luftë? Përkundrazi, ai nxitim, ajo asistencë është ndihma e ndërsjellë që realizohet nëpërmjet urdhrit të një Krijuesi të Gjithurtë e Gjithëbujar!
Dhe njëra nga themelet e tua të kalbura është ajo që ti thua: “Çdo gjë është pronare e vetvetes”. Një provë e qartë se asnjë gjë nuk është pronare e vetvetes është kjo: Midis shkaqeve më i nderuari dhe, në lidhje me zgjedhjen, ai me dëshirën më të shtrirë është njeriu. Por nga njëqind pjesët e akteve më të dukshme lidhur me dëshirën e njeriut, si: të menduarit, të folurit dhe të ngrënit, vetëm një pjesë e veçantë e dyshuese i jepet dorës së dëshirës së tij dhe është brenda sferës së fuqisë së tij. Atëherë si mund të thuhet për dikë, i cili nuk ka pronësi një të qindën e akteve më të dukshme të tilla si ato, të jetë pronari i vetvetes?
Në qoftë se më të lartët e qënieve me dëshirën më të shtrirë janë kështu të penguar nga pasja në pronësi dhe nga një fuqi reale deri në këtë shkallë, atëherë ai që thotë se “Qëniet e tjera, frymore ose jofrymore, janë pronare të vetvetes”, ai thjesht provon se ai është më kafshë se sa kafshët dhe më i pajetë dhe i pavetëdijshëm se sa qëniet e pashpirta.
O Europë! Ajo që të shtyn ty për tek një gabim i tillë dhe të hedh në një humnerë është gjenialiteti yt me një sy. Domethënë, zgjuarsia jote e jashtëzakonshme dhe ndjellakeqe; sepse për shkak të atij gjenialitetit tënd të verbër, ti e ke harruar Mbështetësin Tënd, i Cili është Krijuesi i të gjitha gjërave; ti ia ke atribuar veprat e Tij natyrës imagjinare dhe shkaqeve; ti e ke ndarë pronën e Krijuesit Gjithëbujar midis idhujve, zotrave të rremë. Duke u nisur nga ky këndvështrim, nëpërmjet të cilit shikon gjenialiteti yt me një sy, çdo qënie e gjallë dhe çdo qënie humane duhet t’u rezistojë vetë armiqve të panumërt dhe të luftojë e të përpiqet vetë për t’i siguruar kërkesat dhe nevojat e pafundme. Dhe ato do të detyroheshin t’u bënin ballë atyre armiqve dhe nevojave të panumërta me fuqinë e tyre sa një grimcë, me një dëshirë sa një fije e hollë peri, me një vetëdije sa një shkreptimë kalimtare dhe me një jetë si një flakërimë që shuhet. Por kapitali i atyre krijesave të gjalla të mjera është i pamjaftueshëm për t’iu përgjigjur madje një të mijtës së kërkesave të tyre. Kur goditen, për shembull, nga fatkeqësia, ata nuk mund të shpresojnë asnjë ilaç për dhimbjen e tyre përveç vdekjes, shkaqeve të verbëra. Ata manifestojnë kuptimin e vërsetit,
“Dhe thirrja, duaja, e mohuesve s’është tjetër veçse gabim (trashanik e lajthitje pa asnjë vlerë)”.[3]
Gjenialiteti yt i errët e ka transformuar ditën e njerëzimit në natë, në natë të zezë me padrejtësi e tirani dhe, pastaj dëshiron ta ndriçosh atë errësirë të tmerrshme me llamba të rreme të përkohshme!.. këto llamba nuk buzëqeshin me gëzim në fytyrën e njerëzimit, përkundrazi, ato zgërdhihen e gërbuzen marrëzisht tek gjendja e dhimbshme dhe e vajtueshme. Ato drita tallin, qesëndisin e bëjnë humor me ta.
Në këndvështrimin e nxënësve të tu, të gjitha qëniet e gjalla janë të mjera të goditura me fatkeqësi dhe të zbuluara para sulmeve të shtypësve tiranë. Bota është një vend i përgjithshëm zie. Tingujt në botë janë britmat dhe vajtimet që burojnë nga vdekja dhe vuajtja.
Nxënësi i cili merr mësim prej teje dhe udhëzohet prej teje bëhet faraon tiran.. po, ai është një faraon i poshtëruar, sepse ai adhuron gjënë më të ulët dhe e konsideron vetveten të jetë zot mbi çdo gjë prej të cilës ai përfiton.
Studenti yt është kryeneç, por një kryeneç i mjerë i cili pranon poshtërimin më të madh për hir të një kënaqësie të vogël. Ai shfaq poshtërsi deri në shkallën e puthjes së këmbës së shejtanit për hir të ndonjë dobie të pavlefshme.
Dhe ai është tiran, Por për shkak se ai nuk ka pikë mbështetjeje në zemrën e tij, ai në fakt është një tiran i pafuqishëm mburravec.
Qëllimi dhe përpjekja e këtij nxënësi është të kënaqë dëshirat e nefsit, për të kërkuar me dredhi interesat e tij vetjake nën maskën e patriotizmit dhe të vetëmohimit dhe, punon për të kënaqur ambicien dhe krenarinë e tij. Ai në të vërtetë nuk do asgjë përveç vetes së tij, madje sakrifikon gjithçka për hir të vetes së tij.
Ndërsa studenti i sinqertë i urtësisë së Kur’anit është një ‘shërbëtor’, por ai nuk përulet për të adhuruar as më të madhen e krijesave; ai është një rob i vlerësuar i cili nuk e merr as parajsën, atë mirësi të madhe, si qëllimin e adhurimit të tij. Ai është ‘zemërbutë dhe i urtë’, por në të njëjtën kohë ai është fisnik dhe i dashur dhe nuk e poshtëron vetveten para ndokujt përveç Krijuesit të tij të Gjithëlavdishëm. Dhe përveç se me lejen e Tij dhe me urdhrin e Tij, ai nuk përkulet para të ulëtive.
Dhe ai është ‘i varfër’ por për shkak se shpërblimi i Pronarit të tij Gjithëbujar është depozituar për të në të ardhmen, ai në të njëjtën kohë është i vetëmjaftueshëm.
Dhe ai është ‘i dobët’, por ai është i fuqishëm në dobësinë e tij, sepse ai mbështetet në fuqinë e Krijuesit të tij Fuqia e të Cilit është absolute. Studenti i sinqertë i Kur’anit nuk do ta merrte as edhe parajsën e përjetshme si synimin e qëllimin e tij, dhe jo më këtë dynja të përkohshme kalimtare; Si mund ta merrte ai dynjanë si qëllimin e tij? Kështu ti mund ta kuptosh se sa të ndryshme nga njëri-tjetri janë qëllimet dhe përpjekjet e dy studentëve.
Dhe kështu ju mund t’i krahasoni zellin dhe vetësakrificën e studentëve të Kur’anit të gjithurtë me studentët e filozofisë së sëmurë me sa vijon:
Studenti i filozofisë ikën prej vëllait të tij për hir të nefsit të vet dhe ngre padi kundër atij. Ndërsa studenti i Kur’anit, duke i konsideruar të gjithë adhuruesit e drejtë e të sinqertë të Allahut si vëllezër të tij, bën dua për ta në mënyrën më të sinqertë. Ai është i lumtur me lumturinë e tyre dhe ndien një lidhje të fuqishme me ta në shpirtin e tij, sa që në lutjet e tij ai thotë: “O Zot, jepu falje të gjithë burrave dhe grave besimtarë!” Për më tepër, ai i shikon gjërat më të mëdhaja, Fronin Hyjnor dhe diellin, si nëpunës të nënshtruar dhe shërbëtorë e krijesa si ai vetë.
Gjithashtu, krahaso në vijim lartësinë dhe shtrirjen e shpirtit të të dy studentëve:
Kur’ani i gjithurtë u jep një gëzim të tillë dhe një lartësi shpirtërave të studentëve të tij saqë në vend të nëntëdhjetë e nëntë rruazave -kokrrave të tespive- ai vendos në duart e tyre grimcat e vockëla të nëntëdhjetë e nëntë botëve duke shfaqur manifestimet e nëntëdhjetë e nëntë Emrave të Bukur Hyjnorë dhe u thotë atyre: “Recitoni lutjet tuaja me këto!” Dëgjojini duatë e studentëve të Kur’anit midis Evlijave të drejtë si shembulli i Shejh Gejlanit, Rufaijut dhe Shazeliut, Zoti qoftë i kënaqur prej tyre!
Shikoni, ata i këndojnë virdet e tyre me këto vargje tesbish; ata me rolin e tyre i këndojnë virdet e tyre me ato tesbihe të çuditshëm dhe e kujtojnë Zotin e tyre Gjithëbujar me numrat e tyre të pafundme. Shikoni, se si ata kanë marrë në duart e tyre vargjet e grimcave, numrat e pikëlave të krijesave, dhe frymët e të gjitha krijesave dhe e përmendin Allahun me to, e lavdërojnë Atë dhe e Shenjtërojnë.. Ata e lavdërojnë dhe e lartësojnë Allahun me to dhe përmendin Emrat e Tij më të bukur.
Kështu, shikoje udhëzimin e mrekullueshëm të Kur’anit të gjithurtë dhe vështro se si njeriu lartësohet me të -njeriu i vogël që thumbohet nga mikrobi më i vogël dhe që mposhtet nga dëshpërimi e brenga më e pjesshme. Shiko se si shtrihen shqiset e tij të brendshme, saqë ai i shikon qëniet madhështore të dynjasë së madhe të jenë të papërshtatshme si kokrra tespihesh për virdet e tij; dhe megjithëse ai e shikon parajsën të pamjaftueshme si qëllimin e virdeve të tij dhe recitimeve të Emrave Hyjnorë, ai njëkohësisht nuk e shikon veten e tij si më epror edhe mbi më të ultën e krijesave të Zotit të Plotëfuqishëm.. Ai e kombinon dinjitetin më të skajshëm me përulësinë e modestinë më të skajshme.. Ju mund të shikoni nga kjo se sa të ulët e të poshtëruar janë studentët e filozofisë.
Kështu, të vërtetat që filozofia e sëmurë europiane me gjenialitetin e saj me një sy i shikon gabimisht e të shtrembëruara, udhëzimi i Kur’anit i shikon ato të qarta e të dukshme, ai udhëzim dhe ajo dritë e cila i shikon të dyja botërat përnjëherësh me dy sy vezullues e depërtues tek e padukshmja, dhe që me dy duart e saj tregon dy lumturitë dhe i flet njerëzimit duke i thënë:
O Njeri! Vetja dhe pasuria që ti i ke nuk janë të tuat; ato janë një amanet tek ti. Pronari i atij amaneti është i Plotëfuqishëm mbi gjithçka, është i Gjithëditur për çdo gjë dhe Mëshirëplotë Gjithëbujarë, i Cili dëshiron që ta blejë prej teje Pronën e Vet që është tek ty me qëllim që ta ruajë atë për ty dhe që ajo të mos humbasë në dorën tënde, dhe do të të japë ty një shpërblim të madh në të ardhmen. Ti je thjesht një ushtar nën urdhër dhe i ngarkuar me detyra. Puno në emrin e Tij dhe vepro për hir të Tij, sepse Ai t’i dërgon ty gjërat që të nevojiten si ushqim dhe të mbron ty nga gjërat që nuk mund t’i përballosh. Qëllimi dhe rezultati i kësaj jetës tënde është të manifestosh Emrat dhe Atributet e Pronarit Tënd. Kur një fatkeqësi të godet, thuaj:
“Vërtet të Allahut jemi dhe padyshim tek Ai do të kthehemi”.[4]
“Domethënë, unë jam në shërbimin e Pronarit tim”. Dhe kështu, o fatkeqësi! Në qoftë se ti ke ardhur me lejen e Tij dhe me Emrin e Tij, atëherë ti je e mirëseardhur dhe e përshëndetur! Ne padyshim do të kthehemi dhe do të futemi në praninë e Tij dhe ne jemi vërtet të përmalluar për Të. Meqenëse Ai do të na lirojë një ditë nga përgjegjësitë e jetës, le të jetë lirimi e shkarkimi në dorën tënde, o fatkeqësi, unë e pranoj atë. Por në qoftë se Ai e ka urdhëruar e dekretuar ardhjen tënde si një provë për detyrën time dhe për besnikërinë në ruajtjen e amanetit tim, atëherë unë nuk do t’ua dorëzoj me sa mundem amanetin e Pronarit tim duarve të pasigurta, dhe nuk do të dorëzohem pa urdhrin dhe pa kënaqësinë e Tij xh.sh..
Kështu, vështroje këtë shembull prej mijërave dhe shiko shkallët në udhëzimin që jepen nga gjenialiteti i filozofisë dhe nga udhëzimi i Kur’anit. Në të vërtetë, realiteti i dy anëve buron në mënyrën e përshkruar lartë. Por shkallët e njerëzve në udhëzim dhe në çudhëzim janë të ndryshme dhe, shkallët e pakujdesisë janë të ndryshme. Jo gjithkush mund ta perceptojë plotësisht këtë të vërtetë në çdo shkallë, sepse pakujdesia i mpin ndjenjat. Dhe në këtë kohë ajo i ka mpirë ndjenjat deri në një shkallë të tillë saqë të qytetëruarit nuk e ndjejnë këtë dhimbje pikëlluese dhe vuajtjen.
Por, perdja e pakujdesisë griset nëpërmjet ndjeshmërisë së shtuar për shkak të zhvillimeve në shkencë dhe të paralajmërimeve të vdekjes e cila në çdo ditë zbulon tridhjetë mijë kufoma. Neveri të plota dhe një mijë hidhërime duhet të ndjehen për ata që ndjekin rrugën e çudhëzimit për shkak të idhujve europianë dhe të shkencave të natyralizmit dhe për ata që i ndjekin dhe i imitojnë verbërisht ato!
O bijt e kësaj toke! Mos u përpiqni të imitoni europianët! A edhe pasi keni marrë të gjithë atë tirani të pakufishme dhe atë armiqësi që ka treguar Europa i ndiqni ata në shthurjen e tyre dhe shkoni pas mendimeve të tyre të pavlefshme?
Ju që i imitoni ata në shthurje, ju nuk po i ndiqni, por në mënyrë të pavetëdijshme ju po u bashkoheni radhëve të tyre dhe po ekzekutoni me vdekje edhe veten tuaj, edhe vëllezërit tuaj.. Jini të arsyeshëm!
Dijeni se sa më shumë që t’i ndiqni ata në shthurje, aq më shumë ju gënjeni në pretendimin tuaj se jeni patriotë e vetëmohues! Sepse kjo ndjekje është përbuzje për kombin tuaj dhe përqeshje ndaj nacionalizmit tuaj.
Na drejtoftë Zoti ne dhe ju në rrugën e drejtë!
- Shënimi i Gjashtë
O Njeri i shqetësuar që alarmohesh nga numrat e mëdhenj të mohuesve dhe në pajtueshmërinë e tyre për mohimin e disa të vërtetave të besimit dhe, si rrjedhojë tronditesh në besimin tënd! Ti, o i mjerë, duhet ta dish se vlera dhe rëndësia nuk qëndrojnë në sasi e në numër, sepse në qoftë se nuk është një qënie e vërtetë humane, ai transformohet në një kafshë djallëzore dhe, sa më shumë të shtohet lakmia shtazore, aq më shumë shtazor ai bëhet -ashtu si disa europianë dhe si imituesit e tyre. Ti mund të shohësh se lidhur me sasinë dhe numrin, njerëzit janë shumë të pakët në krahasim me numrat e pakufishme të kafshëve, dhe megjithatë ato janë sundues sovranë mbi speciet e kafshëve dhe kalifët e Zotit në tokë.
Kështu, mohuesit e dëmshëm dhe ata të cilët ndjekin gjurmët e tyre në shthurje, janë një lloj i ndyrë prej specieve të kafshëve të cilat Allahu i Plotëfuqishëm i ka krijuar për zhvillimin dhe prosperitetin e botës. Ai i ka bërë ato një njësi matëse me qëllim që shërbëtorët e Tij besimtarë të njohin shkallët e mirësive që ua ka dhuruar, dhe më në fund do t’i dërgojë ata kafshë në Xhehennemin që ata e meritojnë.
Nuk ka fuqi tek mohuesit dhe tek të çudhëzuarit të cilët mohojnë e refuzojnë një të vërtetë nga të vërtetat e besimit. Pajtueshmëria e tyre në mendim nuk ka rëndësi; sepse ai është mohim; një mijë mohues janë të barabartë me një mohues të vetëm. Për shembull, madje edhe në qoftë se të gjithë njerëzit e Stambollit do të mohonin shikimin e hënës së re në fillimin e Ramazanit, dëshmia e provuar e dy dëshmitarëve -shikuesve- do ta zhvlerësonte e anulonte mohimin dhe pajtueshmërinë e asaj shumice të madhe. Meqenëse në realitet mosbesimi dhe çudhëzimi janë mohim e refuzim, ato janë injorancë e mosekzistencë dhe, pajtueshmëria e mosbesimtarëve në numra të mëdhenj nuk ka aspak rëndësi. Në çështjet e besimit, të cilat janë të vërteta të vërtetuara dhe që vlera e të cilave është provuar, gjykimi i dy besimtarëve i bazuar mbi një shikim -dëshmi- të sigurt preferohet dhe sundon mbi pajtueshmërinë e atyre numrave të mëdhenj të të çudhëzuarve. Arsyeja për këtë fakt është si më poshtë vijon:
Në mënyrë të sipërfaqshme, pretendimet e atyre që mohojnë janë të njëjta, por në fakt ato janë të ndryshme dhe nuk mund të bashkohen me qëllim që të fitojnë fuqi. Ndërsa pretendimet e atyre që vërtetojnë, bashkohen e marrin fuqi nga njëra-tjetra. Kjo është për shkak se një person, i cili nuk e shikon hënën e re të Ramazanit në qiell, thotë: “Sipas mendimit tim, hëna e re nuk ekziston. Ajo nuk është shfaqur që unë të mund ta shoh”. Një tjetër thotë: “Në shikimin tim, hëna e re nuk është shfaqur”. Dhe secili prej tyre mohon nga këndvështrimi i tij duke thënë se nuk ka hënë të Re. Meqenëse shikimi i gjithësecilit dhe shkaqet që i pengojnë ata për ta shikuar mund të jenë gjithashtu të ndryshme, edhe pretendimet e tyre gjithashtu janë të gjitha të ndryshme; cilido pretendim nuk mund t’i mbështesë pretendimet e të tjerëve. Ndërsa ata që e vërtetojnë atë nuk thonë: “Në shikimin tim dhe sipas mendimit tim, hëna e re ndodhet atje, ekziston”. Por, “Realiteti i situatës është se hëna e re është shfaqur në qiell”.
Të gjithë shikuesit e vërtetojnë atë në këtë pretendimin e tij dhe e mbështesin atë në pikërisht të njëjtën gjë duke thënë: Realiteti i situatës është se hëna e re ekziston.. Domethënë, të gjithë pretendimet janë të njëjta. Ndërsa, meqenëse shikimet e atyre që e mohojnë atë janë të gjitha të ndryshme, edhe pretendimet e tyre janë gjithashtu të ndryshme. Ata nuk e bëjnë gjykimin në përputhje me realitetin e situatës, sepse mohimi i realitetit të situatës nuk mund të provohet; për të, një provë gjithëpërfshirëse është e domosdoshme. Prandaj është bërë prej rregullave themelore se
“Mosekzistenca absolute mund të provohet vetëm me vështirësi shumë të mëdha”.
Po, në qoftë se ti pretendon se një gjë e veçantë ekziston në botë, do të ishte e mjaftueshme vetëm ta tregosh atë gjë. Por në qoftë se ti thua se ajo gjë nuk ekziston dhe e mohon, e gjithë bota duhet të kërkohet që ta demonstrojë dhe kështu të mund të provohet mohimi.
Duke u mbështetur mbi këtë mister, mohimi i një të vërteteje nga mosbesimtarët është si zgjidhja e një problemi ose kalimi përmes një vrime të ngushtë ose kapërcimi mbi një hendek, të cilat nuk mund ta mbështesin njëra-tjetrën; një mijë njerëz janë të njëjtë si një i vetëm. Por meqenëse ata të cilët vërtetojnë shikojnë thelbin e çështjes dhe realitetin e situatës, pretendimet e tyre bashkohen, dhe fuqia individuale e të gjithë atyre kombinohet dhe ndihmojnë njëra-tjetrën. Ajo i ngjason ngritjes së një shkrepi të madh; sa më shumë burra të grumbullohen tek ai, aq më shumë do të lehtësohej ngritja e tij, dhe aq më shumë fuqi marrin ata prej njëri-tjetrit.
- Shënimi i Shtatë
O pseudopatriot i mjerë që me pasion po i nxit myslimanët ta përqafojnë këtë botë dhe forcërisht po i shtyn ata për tek industritë europiane dhe që të kapen pas bishtave të progresit të tyre! Ruhu, mos lejo që të këputen lidhjet me të cilat disa anëtarë të këtij kombi janë lidhur me fenë! Në qoftë se duke imituar marrëzisht e verbërisht dhe të shtypur nën këmbë këputen lidhjet e tyre me fenë, ata ateistë do të bëheshin aq të dëmshëm për jetën e shoqërisë aq sa helmi vdekjeprurës, sepse meqenëse ndërgjegjja e femohuesit -apostatit- është krejtësisht e prishur, ai bëhet si helm në jetën e shoqërisë. Për shkak të kësaj, sipas shkencës së parimeve të fesë, “apostati nuk ka të drejtën e jetës, ndërsa në qoftë se një mohues është një anëtar i minoriteteve të mbrojtura ose që ka bërë paqë, ai ka të drejtën e jetës”; ky është një parim i sheriatit. Për më tepër, sipas medhhebit Hanefi, dëshmia e një mohuesi të tillë prej minoriteteve të mbrojtura është e pranueshme, ndërsa dëshmia e dikujt që ka devijuar prej rrugës së sheriatit nuk pranohet; sepse ai është i pabesë -tradhtar.
O mëkatar i mjerë që ke devijuar nga sheriati! Mos shiko shumicën e të shthururve dhe të mashtrohesh; mos thuaj: “Shumica e njerëzve mendojnë njësoj si unë!” sepse të shthururit nuk dëshirojnë ta përqafojnë shthurjen; përkundrazi, ata bien në shthurje dhe nuk mund të dalin prej saj. Nuk ka mëkatar që nuk do të jetë i drejtë dhe që nuk dëshiron ta shohë eprorin dhe kryetarin e tij si fetar. Përndryshe -Ruajna Zot!- në qoftë se ndërgjegjja e tij është e prishur nga apostazia-felëshimi-, ai gjen kënaqësi nga helmosja, si një gjarpër.
O kokë e çmendur dhe o zemër e prishur! Mos e supozo se muslimanët nuk e duan dynjanë apo se ata nuk mendojnë rreth varfërisë në të cilën kanë rënë, dhe se kanë nevojë për paralajmërime me qëllim që të mos e harrojnë pjesën e tyre nga dynjaja?
Supozimi yt është i rremë dhe hamendja jote është e gabuar. Përkundrazi, është shtuar lakmia e tyre dhe kjo është arsyeja pse ata janë varfëruar, sepse lakmia për besimtarin është shkak zhgënjimi, humbjeje dhe varfërie. Dhe thënia: “Lakmitari zbulohet para humbjes dhe zhgënjimit” është bërë proverbiale.
Po, ndodhen shumë gjëra që e thërrasin dhe e shtyjnë njeriun për tek dynjaja dhe mjetet që e nxisin për tek ajo janë të shumta, në krye të të cilave janë nefsi dhe dëshirat e tij, nevoja, shqisat e tij, ndjenjat, emocionet, shejtani, ngashënjimi sipërfaqësor i dynjasë, shokët e rremë -si shembulli yt- dhe ëmbëlsira e kënaqësisë së çastit… dhe faktorët e tjerë nxitës për tek ajo janë të shumtë, ndërsa thirrësat për tek Ahireti, i cili është i përjetshëm, dhe udhëzuesit për tek jeta e amshuar janë të pakët. Nëse ti do të kishe sa një grimcë entuziazëm dhe aspirata të larta ndaj këtij kombi, dhe në qoftë se do të ishe i sinqertë në pretendimin tënd për vetësakrifikim, vetëmohim dhe preferencën e të tjerëve, atëherë ti duhet t’u japësh ndihmë atyre pak thirrësve për tek jeta e përhershme; përndryshe ti ke ndihmuar shumicën dhe ua ke mbyllur gojët thirrësve të pakët, dhe kështu do të bëheshe shoqëruesi i shejtanit, sa shoqërues i keq!
A mos vallë pandeh ti se varfëria e këtij kombi është një lloj i asketizmit fetar ose një lloj dembelie që buron nga të braktisurit e kësaj dynjaje? Ti do të ishe shumë i gabuar nëse do ta pandehje këtë.. A nuk e shikon ti se kombet e dominuar nga Europa, si Kina, Brahmanët, zoroastrianët e Indisë dhe zezakët e Afrikës janë më të varfër se sa ne?
Dhe a nuk e shikon ti se asgjë përveç mjeteve më themelore të jetesës nuk është lënë në duart e muslimanëve? Ndërsa pjesa e mbetur ose u është plaçkitur ose u është rrëmbyer atyre nga tiranët ateistë europianë ose nga hipokritët e Azisë.
Ti duhet të jesh i sigurt se në qoftë se qëllimi juaj në shtyrjen forcërisht të njerëzve të besimit në këtë mënyrë për tek civilizimi i ulët është rendi në vend, siguria dhe miradministrimi i tij, ju jeni shumë të gabuar dhe po e shtyni kombin në rrugë të gabuar, sepse është më e vështirë të qeverisësh njëqind njerëz të shthurur, besimi i të cilëve është i lëkundur dhe moralet e të cilëve janë të prishura, dhe të sigurosh rendin publik midis tyre, se sa të qeverisësh një mijë njerëz të drejtë.
Kështu, në përputhje me këto parime, njerëzit e islamit nuk kanë nevojë të inkurajohen e të shtyhen për tek dashuria e dynjasë dhe tek lakmia për të. Përparimi dhe rendi e qetësia publike nuk mund të sigurohen në këtë mënyrë. Përkundrazi ata kanë nevojë që të organizojnë përpjekjet e tyre dhe rrethanat e punës dhe që të vendoset mirëbesimi midis tyre, për të lehtësuar mjetet e bashkëpunimit midis tyre dhe për të nxitur parimin e kooperimit. Dhe këto nevoja mund të realizohen e plotësohen veçse duke ndjekur urdhëresat e shenjta të fesë, duke qenë të qëndrueshëm në besim, duke pasur frikë Allahun xh.sh. dhe duke kërkuar kënaqësinë e Zotit xh,sh…
- Shënimi i Tetë
O Njeri përtac që nuk e njeh kënaqësinë e përpjekjes dhe lumturinë e punës! Dije se nga bujaria e tij e plotë, Allahu i Plotëfuqishëm e ka vendosur shpërblimin për punën brenda saj. Ai e ka përfshirë rrogën për punën brenda vetë punës. Për këtë arsye, të gjitha krijesat duke përfshirë edhe qëniet e pajeta, nga një këndvështrim i veçantë, u nënshtrohen urdhërave Hyjnore, të cilat quhen “Urdhërat krijuese”, me entuziazëm të plotë dhe me një lloj kënaqësie.
Çdo gjë duke filluar nga bletat, mizat dhe shpendët.. dhe duke përfunduar tek dielli dhe hëna, të gjithë i zbatojnë detyrat e tyre me kënaqësi të plotë. Kjo do të thotë se ndodhet një kënaqësi në punën e tyre meqë ato e kryejnë atë në mënyrë perfekte, pavarësisht se ato nuk mendojnë për rezultatet dhe përfundimet pasi ato nuk kanë aftësi mendore.
Në qoftë se ti thua: “Ekzistenca e kënaqësisë tek gjallesat është e mundshme, por si mund ta përjetojnë qëniet e pashpirta entuziazmin dhe kënaqësinë?
Përgjigjja: Qëniet e pashpirta dëshirojnë e kërkojnë një pozitë, një rang, një plotësim, një bukuri dhe një rregull, jo për veten e tyre, por për hir të shfaqjes së Emrave të bukur Hyjnorë të manifestuar tek to. Ato ndriçohen, përparojnë e ngjiten gjatë kryerjes së detyrave të tyre të natyrshme; ato bëhen si pasqyra dhe vende reflektimi për manifestimet e Emrave të “Dritës së Dritave”.
Për shembull, një pikë uji ose një copë xhami, pavarësisht se janë të papërfillshme dhe në të vërtetë janë pa dritë, kur kthehen me zemrat e tyre të pastëra drejt diellit, transformohen e bëhen si lloje froni për diellin dhe të buzëqeshin ty!
Gjithashtu, duke qenë pasqyra, për sa ka të bëjë me detyrat e tyre, për manifestimet e Emrave të Bukur të të Gjithëlavdishmit të Vetëm i Cili zotëron një bukuri e plotësim Absolut, ashtu si pikat e ujit dhe copat e xhamit, grimcat dhe qëniet ngrihen nga një pozitë shumë e ulët për tek shkalla më e lartësuar e manifestimit dhe ndriçimit. Meqenëse, për sa ka të bëjë me detyrat e tyre, ato ngrihen në një rang të ndritshëm e të lartësuar, atëherë mund të thuhet se qëniet i kryejnë detyrat e tyre me ëndje e kënaqësi; ato kanë kapacitetin për të marrë kënaqësi. Domethënë, në qoftë se qëniet marrin një pjesë nga jeta e përgjithshme, ato i kryejnë detyrat e tyre me kënaqësi të plotë.
Dëshmia më e qartë se në kryerjen e vetë detyrës gjendet kënaqësi, është sa vijon:
Shqyrto tek detyrat e gjymtyrëve dhe të shqisave të tua, që të shohësh se çdo njëra prej tyre gjen kënaqësi të ndryshme gjatë kryerjes së detyrave për mbijetesën tënde personale dhe për mbijetesën e racës njerëzore. Vetë detyrat janë si një mjet kënaqësie dhe si ëndje për to, madje braktisja e detyrës dhe e punës është torturë e dhimbshme për atë gjymtyrë.
Një dëshmi tjetër e qartë është vetëflijimi dhe guximi që shfaqin kafshët, si gjelat e pulat me zogjt, në kryerjen e detyrave të tyre: Edhe në qoftë se është i uritur, gjeli preferon pulat mbi veten e tij, duke i ftuar ato të hanë nga drithërat e rizkut të tij; ai nuk ha vetë, por i lejon ato të hanë. Dhe është e qartë se ai ndien kënaqësi, krenari dhe ëndje në kryerjen e kësaj detyre. Kjo do të thotë se ai gjen kënaqësi më të madhe nga kryerja e detyrës se sa nga e ngrënia. Edhe pula gjithashtu do të sakrifikonte jetën për zogjtë e saj; ajo do të sulmonte edhe një qen për të mbrojtur zogjtë e saj. Ajo gjithashtu do të mbetej e uritur dhe do t’u jepte atyre të hanë. Domethënë, ajo merr një kënaqësi të tillë në detyrën e saj saqë e bën atë të preferojë dhimbjet e urisë dhe vuajtjet e vdekjes.
Nënat tek kafshët gjejnë një kënaqësi të madhe në përpjekje për të mbrojtur të vegjëlit e tyre sa kohë që ato janë të vegjël, por sapo i vogli të rritet, përfundon detyra e nënës, edhe kënaqësia gjithashtu ikën. Dhe nënat fillojnë t’i godasin fëmijët e tyre dhe ua marrin atyre kokrrat e ushqimit.Kjo praktikë Hyjnore vepron tek të gjitha kafshët. Vetëm për nënat njerëzore detyrat vazhdojnë për disa kohë, sepse në lidhje me dobësinë dhe pafuqinë e tyre, njerëzit janë gjithnjë fëmijë nga një drejtim, dhe për të gjithë kohën ata kanë nevojë për mëshirë e dhembshuri.
Shqyrtoji të gjithë meshkujt dhe femrat e specieve të kafshëve, si pula nënë dhe si gjeli, të cilët veprojnë si bari dhe kupto se ato nuk i kryejnë këto detyra për hir të vetes së tyre, as në emrin e vet dhe as për plotësimet e tyre, pasi ato do të vetëflijonin edhe jetët e tyre nëse do ta kërkonte nevoja. Përkundrazi, ato e kryejnë atë detyrë për hir të Mirëbërësit Gjithëbujar, i Cili ua ka dhuruar mirësitë, dhe për hir të Krijuesit të Gjithëlavdishëm, i Cili i ka vënë ato në shërbim në atë detyrë dhe i Cili, nëpërmjet mëshirës së Tij të gjërë, ka përfshirë një kënaqësi brenda detyrës së saj dhe një ëndje brenda shërbimit të saj.
Një dëshmi se rroga është e pranishme në vetë detyrën është kjo:
Bimët dhe pemët u nënshtrohen urdhërave të Krijuesit të Gjithëlavdishëm në një mënyrë që nënkupton zell e kënaqësi, sepse erërat -parfumet- e mira që ato përhapin dhe qënia e tyre të stolisura me zbukurime e dekorime që tërheqin shikimet e blerësve të tyre dhe, vetëflijimi i tyre për hir të filizave dhe të frutave të tyre derisa ato kalben.. e gjitha kjo shpall për të vëmendshmit se ato marrin një kënaqësi të tillë duke iu bindur urdhërave Hyjnorë saqë ato kalbëzojnë e shkatërrojnë vetveten për hir të asaj kënaqësie.. A nuk e shikon arrën e kokut dhe pemën e fikut, si frutat, të cilët japin ushqimin më të hollë si qumështi i pastër që e kërkojnë nga thesari i mëshirës Hyjnore nëpërmjet gjuhës së gjendjes së tyre të natyrshme; ato e marrin atë dhe ua japin frutave të tyre për ta ngrënë, ndërsa vetë ato e kënaqin dhe e ngopin vetveten me ujë të turbullt e me baltë.
Edhe në farëra gjithashtu një dëshirë është krejtësisht e qartë në detyrën e tyre të mbirjes, mugullimit dhe të nxjerrjes së filizave, ashtu siç dëshiron i burgosuri në një vend të ngushtë të dalë jashtë në një kopsht ose në një vend të hapur; një dëshirë e tillë, një gjendje e tillë e gëzueshme është gjithashtu e dukshme në farëra, në detyrën e tyre të mugullimit.
Kështu, për shkak të kësaj dëshire dhe të këtij parimi misterioz i cili është në fuqi në univers dhe i cili quhet ‘Praktika Hyjnore’, ata njerëz të papunë e dembelë të cilët jetojnë në rehati e në mes të gjitha të mirave në pjesën më të madhe vuajnë më shumë dhe janë më të dëshpëruar se sa ata që luftojnë e përpiqen, sepse dembelët gjithmonë ankohen për jetët e tyre dhe dëshirojnë t’i kalojnë ato shpejt në qejfe, dëfrime e zbavitje. Ndërsa ai që punon e përpiqet është mirënjohës ndaj Zotit xh.sh. dhe e lavdëron Atë dhe ai nuk dëshiron që jeta e tij të kalojë shpejt.
“Ai që jeton në dembeli e rehati ankohet për jetën e tij, ndërsa punëtori i zellshëm është mirënjohës” është një parim universal. Gjithashtu, për këtë arsye, thënia “Rehatia qëndron në vështirësi dhe vështirësia në rehati” është bërë proverbiale.
Po, në qoftë se qëniet e pashpirta do të studioheshin me vëmendje, Praktika Hyjnore që u përmend lart do të shihej qartë.
Qëniet e pashpirta, kapacitetet dhe aftësitë e bashkëlindura të të cilave nuk janë zhvilluar dhe kanë mbetur të mangëta nga kjo anë, ti i sheh ato të përpiqen fort dhe të bëjnë një luftë të madhe me qëllim që të shtrihen dhe të kalojnë nga gjendja e ‘fuqisë’ së ‘fshehur’ për tek gjendja e ‘veprimit’; pra nga potencialja për tek aktualja. Kjo gjendje tregon se në atë detyrë natyrale ka entuziazëm e kënaqësi. Në qoftë se ajo qënie e pashpirt do të kishte pjesë nga jeta e përgjithshme, entuziazmi është i vetë asaj; përndryshe ai i përket Atij që përfaqëson dhe mbikëqyr qënien e pashpirt. Madje, duke u mbështetur mbi këtë mister, mund të thuhet se uji i hollë e delikat sapo të marrë urdhrin për të ngrirë, ai i nënshtrohet atij urdhri me një entuziazëm të fortë të tillë, saqë ai çan hekurin, duke e thyer atë në copa. Domethënë, kur i ftohti dhe shkallët e ngrirjes përçojnë urdhrin Hyjnor të ‘zgjerimit’ me gjuhën e ngrirjes nën temperaturën zero të ujit në një konteiner -enë- të mbyllur hekuri; ai e thyen konteinerin me zellin e tij të fortë; ai e çan hekurin dhe vetë bëhet akull.
Ti mund të bësh analogji me këtë për gjithçka në gjithësi prej përpjekjeve dhe lëvizjeve duke filluar nga rrotullimet e diejve në boshtet e tyre dhe duke përfunduar tek lëvizjet rrotulluese të grimcave -si mevlevi ashikë- dhe tek udhëtimet e lëkundjet e tyre.. Gjithçka që përpiqet e lëviz në univers vepron duke u mbështetur mbi ligjin e Kaderit Hyjnor dhe buron nga Dora e Fuqisë Hyjnore dhe manifestohet nëpërmjet urdhrit krijues i cili përmban Dëshirën Hyjnore, njohjen dhe urdhrin.
Madje çdo grimcë, çdo qënie dhe çdo gjallesë, i ngjason një ushtari i cili ka lidhje të ndryshme me të gjitha grupet e sferat e ushtrisë dhe me detyrat e ndryshme të gjithësecilit; të gjitha grimcat dhe qëniet e gjalla janë të ngjashme me këtë. Për shembull, një grimcë në syrin tënd ka një lidhje me qelizat e syrit, me syrin, me nervat e syrit në fytyrë, me enët e gjakut të trupit; ajo ka detyra në përputhje me ato lidhje, dhe sjell dobi në përputhje me secilën prej atyre detyrave. Dhe kështu me radhë, ti mund të krahasosh me këtë gjithçka në ekzistencë.
Kështu, çdo gjë dëshmon për domosdoshmërinë e ekzistencës së të Gjithëfuqishmit absolut në dy drejtime:
I Pari: Duke kryer detyrat që kalojnë mijëra herë përtej fuqisë së saj, ndonëse ajo është e pafuqishme për to, çdo gjë dëshmon nëpërmjet gjuhës së pafuqisë së saj për ekzistencën e atij të Gjithëfuqishmi Absolut.
I Dyti: Nëpërmjet të vepruarit në harmoni me ligjet që formojnë rregullin e botës dhe përjetësojnë e ruajnë ekuilibrin e qënieve, çdo gjë dëshmon -me këtë harmoni e ekuilibër- për ekzistencën e Atij të Gjithëdituri të Gjithëfuqishëm, sepse gjërat e pajeta si grimcat -ose një insekt si bleta- nuk mund t’i njohin rregullin dhe balancën, të cilat janë të holla dhe çështje të rëndësishme të Librit të Qartë. Si mundet një grimcë e pajetë dhe një bletë e vogël të lexojnë çështjet e holla e domethënëse të Librit të Qartë, i cili është në Dorën e të Gjithëlavdishmit të Vetëm, i Cili i hap, i mbyll dhe i grumbullon nivelet e qiejve sikur të ishin fletët e një regjistri? Në qoftë se ti marrëzisht supozon se grimca ka një sy të aftë për të lexuar shkronjat e holla të atij libri, atëherë ti mund të përpiqesh ta hedhësh poshtë dëshminë e grimcës!
Po, Krijuesi i Gjithurtë i përmbledh parimet e Librit të Qartë në formën më të bukur dhe në mënyrë të përmbledhur dhe me një kënaqësi të veçantë dhe i përfshin ato qënie. Në qoftë se çdo gjë vepron kështu me një kënaqësi të veçantë nga një nevojë e veçantë, ajo pa e ditur u bindet parimeve të Librit të Qartë. Për shembull, mushkonja në kohën e lindjes së saj dhe të ardhjes së saj në këtë botë, shfaqet prej shtëpisë së saj dhe, duke mos ndaluar, sulmon fytyrën e njeriut; ajo e godet atë me shkopin e saj të gjatë dhe me sondën e saj të hollë dhe me të shpërthen ujin e jetës, dhe ajo e pi atë. Ajo tregon aftësinë e një luftëtari në shmangien e goditjeve të drejtuara ndaj saj. Kush ia mësoi kësaj krijese të vockël, të papërvojë dhe të porsalindur shkencën e luftës dhe artin e nxjerrjes së ujit? Dhe ku i mësoi ajo këto?… Unë, ky Saidi i mjerë, pranoj se në qoftë se do të kisha qenë në vendin e asaj mushkonje me sondat e saj, unë nuk do ta kisha mësuar këtë art, këtë luftim të sulmit dhe të tërheqjes dhe këtë nxjerrje të ujit, vetëm se pas një instruksioni të gjatë, pas provave të shumta dhe pas një kohe të gjatë.
Krahasoji me mushkonjën bletët që inspirohen, merimangën dhe bilbilin, i cili thur dhe ndërton folenë e vet si çorape në mënyrë të mrekullueshme, dhe ti mund t’i krahasosh bimët për këto kafshë pikërisht në të njëjtën mënyrë.
Po, Gjithëbujari Absolut xh.sh. i ka dhënë çdo qënieje të gjallë një biletë ‘përkujtuese’ të shkruar me penën e kënaqësisë dhe me bojën e nevojës, dhe Krijuesi xh.sh. ka vendosur tek ajo qënie programin e urdhërave krijuese dhe indeksin e detyrave të saj. Shikoje se si i Gjithurti i Gjithëlavdisë ka shkruar mbi një dëftesë sasinë që lidhet me detyrat e bletës, nga parimet e librit të Qartë dhe, e ka vendosur atë në kasafortën tek koka e bletës. Dhe çelësi për kasafortën është kënaqësia e veçantë për bletën e zellshme. Me atë, ajo hap kasafortën, lexon programin, kupton urdhrin dhe vepron. Ajo shpall kuptimin e vërsetit,
“Dhe Zoti yt inspiroi edhe bletën”[5].
Në qoftë se ti e ke dëgjuar tërësinë e këtij Shënimit të Tetë dhe e ke kuptuar plotësisht, nëpërmjet intuitës së besimit, ti do të kuptoje një kuptim të
“dhe mëshira e Tij përfshin gjithçka”,[6] një të vërtetë të vërsetit,
“Dhe s’ka gjë që të mos e lëvdojë Lartësinë e Tij”,[7] një parim të vërsetit,
“Sigurisht që Urdhri i Tij kur Ai do një gjë, është vetëm se Ai t’i thotë asaj: “Bëhu!” dhe ajo është bërë (në çast)!”[8] dhe një pikë të vërsetit,
“Kështu pra, i lavdëruar është Ai dhe i lartësuar mbi gjithçka që ata ia bashkojnë Atij në Duart e të Cilit është mbizotërimi i çdo gjëje dhe tek Ai ju të gjithë do të ktheheni”.[9]
- Shënimi i Nëntë
Dije se profetësia në njerëzimin është përmbledhja dhe themeli i të mirës së njeriut dhe i plotësimeve; feja e vërtetë është indeksi i përparimit dhe i lumturisë; dhe besimi është e mira e pastër e mirëfilltë dhe bukuria e thjeshtë e papërzier. Meqenëse në këtë botë një bukuri e ndritshme, një e mirë e shtrirë dhe e lartësuar, një e vërtetë e qartë dhe një plotësim epror janë të dukshme, atëherë në mënyrë të vetëkuptueshme e vërteta dhe realiteti qëndrojnë në profetësi dhe në duart e profetëve. Ndërsa e keqja, çudhëzimi dhe humbja qëndrojnë me ata që janë kundra profetëve.
Në qoftë se dëshiron, shiko vetëm njërin prej mijëra shembujve të meritave dhe të vlerave të adhurimit të cilat i solli profeti a.s.m. i cili është ky:
Profeti Muhammed a.s.m. i bashkon zemrat e atyre që vertetojnë Unitetin Hyjnor në faljet në festa, në ditën e xhuma dhe në faljet që kryhen me xhematë dhe ai i bashkon së bashku të gjitha gjuhët e tyre në një frazë të vetme. Kjo është në një mënyrë të tillë saqë një njeri i përgjigjet adresimit sublim e të lartësuar të të Adhuruarit të Parapërjetshëm me zërat, duatë dhe me thirrjet e lëshuara nga zemra e gjuhë të panumërta. Duke e forcuar njëri-tjetrin, duke e ndihmuar njëri-tjetrin dhe duke u bashkuar, ato zëra, dua e thirrje shfaqin një adhurim aq të shtrirë përpara Hyjnisë së të Adhuruarit të vërtetë të Parapërjetshëm, saqë është sikur globi tokësor po i reciton ato thirrje lavdëruese -dhikr- dhe po i bën ato lutje dhe po i kryen faljet me krahinat e tij dhe i bindet me vendet e tij urdhrit të “Dhe falni namazin”[10], i cili u shpall me lavdi e madhështi prej lart matanë shtatë qiejve.
Nëpërmjet këtij misteri të unitetit, njeriu, i cili është një krijesë e dobët dhe e vogël si një grimcë në këto botëra, u bë si një shërbëtor i dashur i Krijuesit të qiejve dhe të tokës nga aspekti i madhështisë së adhurimit ndaj Tij dhe u bë kalif i Zotit xh.sh. në tokë, sunduesi i tokës, udhëheqësi i kafshëve dhe rezultati dhe qëllimi i krijimit të universit.
Po, në qoftë se zërat e qindra milionë njerëzve besimtarë duke thënë ‘All-llahu Ekber’ pas pesë namazeve të përditshëm të detyruar dhe në mënyrë të veçantë ‘në faljet e festave’ do të bashkoheshin në Botën e Dukshme ashtu siç bëjnë ato në Botën e Padukshme, globi tokësor në tërësinë e tij do të bëhej si një qënie e madhe njerëzore. Meqenëse fraza “All-llahu Ekber” të cilën ai e shpreh me një zë madhështor është e barabartë me madhështinë e globit, atëherë besimtarët e Unitetit Hyjnor duke thënë “All-llahu Ekber!” në të njëjtin moment njëzëri, pra duke i bashkuar tekbiret, ato bëhen si një tekbir i Vetëm Madhështor i shprehur nga globi tokësor. Është sikur toka të lëkundej me një tërmet të fuqishëm nëpërmjet duave, lavdërimeve e thirrjeve të Botës së islamit në faljet e ditëve të festave. Duke thënë All-llahu Ekber, Zoti është më i madhi me të gjitha vendet e krahinat e tij, globi tokësor formon qëllimin e tij -bën nijetin- nga thellësia e zemrës së Qabesë së tij që është Kibleja e tij, dhe thotë All-llahu Ekber me gjuhën e Malit Arefat nga goja e Mekës; ajo frazë e vetme All-llahu Ekber merr një formë në ajrin e gjuhëve, si shpella, të të gjithë besimtarëve në të gjitha anët e tokës. Ashtu si me jehonën e Fjalëve All-llahu Ekber që shumë shprehje të tilla tekbiri vijnë në qënie, po ashtu ai recitim i pranueshëm dhe ato tekbire e përmendje i bëjnë qiejt të kumbojnë e të ushtojnë duke u ngritur e ulur në Botërat e ndërmjetme.
Ne e lavdërojmë, e madhërojmë dhe e lartësojmë sa numri i grimcave të tokës Allahun e Gjithëlavdishëm, i Cili e bëri tokën kështu të bie në sexhde përpara tij në adhurim duke e lavdëruar e lartësuar Atë, që e bëri atë një xhami për shërbëtorët e Tij dhe një djep për krijesat e Tij. Dhe ne e madhërojmë dhe e lavdërojmë Atë sa numri i qënieve që na bëri ne anëtarë të Ummetit të Profetit të Tij më të nderuar a.s.m. dhe që na e mësoi ne këtë lloj adhurimi.
- Shënimi i Dhjetë
Dije, O Said i pavëmendshëm e i ngatërruar! Dije se arritja për tek drita e njohjes së Allahut të Vërtetë dhe për tek shikimi i manifestimeve të Tij në pasqyrat e shenjave dhe dëshmitarëve, dhe për të vështruar provat e Tij, bën të domosdoshme që të mos i verifikosh ato me gishtat e kritikës. Mos e shqyrto në mënyrë kritike çdo dritë që kalon tek ti ose që i ndodh zemrës tënde, ose i shfaqet zemrës tënde, as mos e kritiko atë me dorën e hezitimit. Mos e shtrij dorën tënde që të marrësh një dritë që t’u shfaq ty. Përkundrazi, tërhiqu nga gjërat që shkaktojnë pavëmendshmëri, zbulohu para asaj drite, kthehu drejt saj dhe prit; sepse unë kam vëzhguar se dëshmitarët e provave të Njohjes rreth Zotit xh.sh. janë tre llojesh:
Njëri lloj është si uji. Ai është i dukshëm dhe i ndjeshëm -konkret- por nuk mund të mbahet me gishta. Për këtë lloj, njeriu duhet ta shkëpusë vetveten nga iluzionet, të zhvishet nga imagjinatat dhe të zhytet në të me të gjithë qënien e tij. Mos e zhbiro e mos e spiuno -zbulo- atë me gishtin e kritikës, sepse ai rrjedh e humbet. Uji i jetës nuk mund ta bëjë gishtin si vendbanimin e tij; uji nuk mund ta pranonte këtë!
Lloji i Dytë është si ajri: Ai mund të ndijohet, por ai as nuk është i dukshëm, as nuk mund të mbahet. Ti duhet të kthehesh drejt tij me fytyrën tënde, me gojën tënde, me shpirtin tënd dhe mbaje veten tënde përballë atij flladi të mëshirës. Por mos e shtrij dorën e kritikës ndaj tij, sepse ti je i pamundur ta mbash. Thithe atë me shpirtin tënd. Në qoftë se ti e shikon atë me syrin e ngurrimit dhe shtrin duart e kritikës mbi të, ai do të të lërë ty e do të largohet. Ai nuk do ta bënte dorën tënde si banesën e tij; ai nuk do të ishte i kënaqur me të si shtëpi!
Sa për llojin e Tretë, ai është si drita. Ajo është e dukshme, por as nuk ndijohet e as nuk mund të mbahet. Kështu, ti duhet ta mbash veten tënde përpara asaj me syrin e zemrës dhe me shikimin e shpirtit; ti duhet ta drejtosh shikimin tënd drejt saj dhe pastaj prit. Ndoshta ajo do të vijë vetë, sepse drita nuk mund të mbahet në dorë dhe as nuk mund të gjuhet -gjahtohet- me gishtërinj. Ajo mund të gjahtohet veçse me dritën e mendjemprehtësisë dhe të intuitës. Në qoftë se ti do të shtrije tek ajo një dorë fizike e lakmitare dhe do ta peshoje atë me peshore lëndore, ajo do ta fshihte vetveten edhe në qoftë se nuk do të shuhej, sepse një dritë e tillë nuk do të ishte e kënaqur të burgosej në materie, kështu ajo nuk mund të ngushtohet, as nuk i pranon gjërat e dendura si pronarë e si padronë të saj.
- Shënimi i Njëmbëdhjetë
Shikoje shkallën e mëshirës së gjërë në mënyrën e shprehjes së Kur’anit dhe mirësinë e dhembshurinë e tij për shumicën e atyre të cilëve ai u adresohet të cilët janë masat e njerëzve të zakonshëm. Mendjet e tyre janë të thjeshta dhe, meqenëse shikimi i tyre nuk depërton tek gjërat e holla, ai i përsërit shenjat e qarta të shkruara në faqen e qiejve dhe të tokës me qëllim që të ledhatojë mendjet e tyre të thjeshta. Ai ua lehtëson atyre leximin e atyre shkronjave të mëdha. Për shembull, ai ua mëson shenjat që duken qartë dhe që lexohen lehtë, si krijimi i qiejve e i tokës, dhe rënia e shiut nga qielli dhe ringjallja e tokës.. dhe si shembulli i këtyre shenjave.. Ai rrallëherë e drejton vëmendjen për tek shenjat e holla të shkruara në shkronjat e vogëla midis atyre shkronjave të mëdha, me qëllim që njerëzit e zakonshëm të mos përjetojnë vështirësi në leximin e tyre.
Pastaj shikoje elokuencën, rrjedhshmërinë dhe natyrshmërinë në stilet e Kur’anit, si ai reciton vërsetet e shkruara me penën e fuqisë Hyjnore në fletët e universit. Sikur Kur’ani të ishte recitimi i librit të universit dhe shprehja gojore e rregullit të tij, dhe lexon atributet e Skalitësit të Parapërjetshëm dhe shkruan aktet e Tij. Në qoftë se dëshiron ta shohësh këtë elokuencë të shprehjes, dëgjo me një zemër të vetëdijshme e të vëmendshme dekretet si Sureja Amme,[11] dhe vërsetin;
“Thuaj: “O Allah! Zotëruesi i Mbretërimit”.[12]
- Shënimi i Dymbëdhjetë
O të dashurit e mi që po i dëgjoni këto Shënime! Ju duhet ta dini se arsyeja pse unë i shkruaj përgjërimet e zemrës sime dhe lutjet që ia drejtoj Allahut, të cilat duhet të mbeten sekret, është që t’i kërkoj mëshirës Hyjnore që t’i pranojë fjalët e shkrimit tim kur vdekja të ketë heshtur fjalët e gjuhës sime. Po, pendimi i gjuhës sime në jetën time të shkurtër nuk është e mjaftueshme për shlyerjen e gjynaheve të mia të panumërta. Gjuha e të shkruarit është e vazhdueshme dhe e qëndrueshme deri diku dhe më e dobishme. Kështu, para trembëdhjetë viteve gjatë një tronditjeje të fortë të shpirtit tim dhe gjatë një stuhie që i transformoi të qeshurat e ‘Saidit të Vjetër’ në qarje të Saidit të Ri -në kohën që u zgjova nga gjumi i pakujdesisë së Rinisë- unë i shkrova këto përgjërime e lutje në arabisht. Kuptimi në turqisht i një pjese të tyre është sa vijon:
O Krijuesi im Mëshirëplotë dhe o Zoti im Gjithëbujar!
Nëpërmjet zgjedhjeve të mia të gabuara, jeta ime dhe rinia kanë humbur e kanë ikur, dhe e gjitha ajo që ka mbetur tek unë si frutat e tyre janë gjynahet e dhimbshme, dëshpërimet fyese, dyshimet çudhëzuese dhe shqetësimet. Unë po i afrohem varrit me këtë peshë të rëndë, me zemër të sëmurë dhe me fytyrë të turpëruar. Ashtu si të gjithë të dashurit e mi shokët dhe të afërmit që janë duke vdekur përpara syve të mi pa zgjedhje dhe pa u shmangur majtas apo djathtas, edhe unë gjithashtu po i afrohem derës së varrit. Varri është vendqëndrimi i parë në rrugën që të çon nga kjo banesë vetmie në rrugë drejt të gjithë përjetësisë, për ndarjen e përhershme prej këtij vendbanimi kalimtar i cili sigurisht do të shkatërrohet; ai është dera e parë drejt saj. Unë kam kuptuar me siguri absolute se mbretëria e kësaj bote tek e cila unë jam lidhur dhe pas të cilës unë jam robëruar, është kalimtare, do të vdesë, do të shkatërrohet e largohet. Dhe ashtu siç shihet qartë, qëniet brenda saj udhëtojnë karvan pas karvani dhe zhduken, në mënyrë të veçantë për ata si unë me nefse urdhërues për të liga, kjo është shumë mizore e tradhtare. Për një kënaqësi, ajo të jep një mijë dhimbje. Për një kokërr të vetme rrushi, ajo të jep njëqind shuplaka.
O Krijuesi im Mëshirëplotë dhe o Zoti im Gjithëbujar!
Në përputhje me thënien “Gjithçka që është duke ardhur është e afërt”, unë tani shoh se së shpejti do të jem mbështjellur me qefin, dhe do t’u kem thënë lamtumirë të dashurve të mi që më përcjellin në varr.
Duke iu afruar varrit tim, unë pres faljen Tënde dhe thërras për Mëshirën Tënde nëpërmjet gjuhës së heshtur të kufomës sime dhe gjuhës së qartë të shpirtit tim, duke thënë:
Mëshirë! Mëshirë! O i Dashur! O i Dhembshur! Më shpëto mua nga turpi i gjynaheve të mia!”
Tani unë kam arritur tek buza e varrit tim. Unë po qëndroj në krye të varrit i shtrirë pranë tij. Duke ngritur kokën time për tek dera e Mëshirës Tënde, unë thërras duke kërkuar me të gjithë fuqinë time: “Mëshirë! Mëshirë! O Zemërbutë! O i Përzemërt! Më shpëto mua nga pesha e rëndë e mëkateve të mia!
Tani unë kam hyrë në varrin tim, jam mbështjellur me qefinin tim. Ata që erdhën të më përcjellin në rrugën time më kanë lënë të vetmuar dhe janë larguar. Unë pres faljen dhe Mëshirën Tënde. Unë e shikoj qartë se nuk ka vend strehimi ose ngushëllimi përveç Teje. Unë thërras me të gjithë fuqinë time në fytyrën e shëmtuar të mëkatit, në formën e egër të mosbindjes kundra Zotit xh.sh. nga ngushtësia e vendit;
“Mëshirë! Mëshirë! O i Gjithëmëshirshëm! O Zemërbutë! O i Dhembshur! O Bamirës! Më shpëto mua nga shoqërimi i mëkateve të mia të shëmtuara! Zgjeroma vendin tim! O Zoti im! Mëshira Jote është mjeti im për strehim; i Dashuri Yt, mëshira për të gjitha botët është ndërmjetësi për mëshirën Tënde. Unë ankohem, jo rreth Teje, por për nefsin tim dhe për gjendjen time.”
O Krijuesi im Gjithёbujar, dhe O Zoti im Mëshirëplotë!
O Pronari im dhe o Padroni im!.. krijesa Jote dhe shërbëtori Yt i quajtur Said është edhe i pabindur, edhe i pafuqishëm, edhe i pavëmendshëm, edhe i paditur, i sëmurë, i ulët, mëkatar, i moshuar, keqbërës dhe si një skllav i arratisur; por pas dyzet vjetësh ai është penduar dëshiron të kthehet tek dera Jote duke këkuar strehim tek Mëshira Jote. Ai i pranon mëkatet dhe fajet e tij të panumërta. Duke vuajtur nga dyshimet dhe nga çdo lloj sprove, ai të kërkon e të përgjërohet Ty.. Në qoftë se do ta falësh e ta mëshirosh atë, Ti je më Mëshiruesi i Mëshiruesve dhe kjo është Shenja Jote. Në qoftë se Ti nuk më pranon, derës së kujt mund t’i afrohem? Çfarë dere tjetër mund të ndodhet? Nuk ka krijues tjetër përveç Teje që mund të synohet; nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Teje tek i cili mund të kërkoj strehim!
Nuk ka zot përveç Teje! Ti je Një i Vetëm! Ti nuk ke ortakë.. Fjala e fundit në dynja dhe fjala e parë në Ahiret dhe në varr; është:
Unë dëshmoj se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut, dhe dëshmoj se Muhammedi është i Dërguari i Tij, Allahu i Plotëfuqishëm i dhëntë bekime e paqe!
- Shënimi i Trembëdhjetë
Kjo përbëhet nga pesë çështje të cilat kanë qenë bosht konfuzioni.
Çështja e Parë
Megjithëse ata që punojnë dhe përpiqen në rrugën e së vërtetës duhet të mendojnë vetëm për detyrat e tyre, ata mendojnë për ato që i përkasin Zotit të Plotëfuqishëm, dhe i bazojnë veprat e tyre mbi to dhe bien në gabime. Në veprën “Adab al-Din Wa’l-Dynja” është shkruar se shejtani e tundoi Isain -Jezusin a.s.- duke i thënë: “Meqenëse Exheli i vdekjes është i përcaktuar dhe të gjitha gjërat janë paracaktuar nga Kaderi Hyjnor, atëherë hidhe poshtë veten tënde nga ky vend i lartë, sepse nëse Ai ka paracaktuar për ty shpëtimin, do të shpëtosh”.
Isai a.s. iu përgjigj: O i mallkuar!
“Allahu i vë në provë shërbëtorët e Vet, kurse shërbëtorët nuk mund ta vënë në provë Krijuesin e tyre”. Domethënë, Allahu i Plotëfuqishëm e vë në provë robin e Tij duke i thënë: Në qoftë se ti do të veprosh kështu, Unë do të tё shpërblej me këtë, le të shohim, a do të jesh në gjendje ta bësh këtë. Ndërsa Robi i Tij nuk ka të drejtë dhe fuqi ta vërë në provë Allahun duke i thënë: “Në qoftë se unë do ta bëja këtë punë, a do të bësh Ti për mua këtë? Duke marrë kështu një mënyrë të tillë sikur të nënshtroje Hyjninë e Zotit të Plotëfuqishëm për testim e provim, kjo do të ishte një sjellje e keqe dhe në kundërshtim me adhurimin dhe me qënien e njeriut rob i Zotit”. “Meqenëse çështja është kështu, njeriu duhet të kryejë detyrën e tij dhe të mos ndërhyjë në punët e Allahut të Plotëfuqishëm.
Është e mirënjohur se kur njëri nga heronjtё e islamit i cili shumë herë e shpartalloi ushtrinë e Xhengis Khanit, Xhelaluddin Khurazmshah, po shkonte në luftë, ministrat dhe përkrahësit e tij i thanë: “Ti do të jesh fitimtar”, Allahu i Plotëfuqishëm do të të bëjë ty triumfator: Ai u përgjigj: “Unë jam i ngarkuar nga urdhri i Zotit xh.sh. që të veproj në rrugën e xhihadit; unë nuk ndërhyj në çështjet që i përkasin Allahut xh.sh.. Që të na bëjë ne fitimtarë apo të mposhtur është një çështje që i përket Atij”. Kështu, për shkak se e kuptoi misterin e nënshtrimit, ai hero i madh ishte triumfator në mënyrë të mrekullueshme në raste të shumta. Në të vërtetë, në veprat e tij të vullnetshme, njeriu nuk duhet të mendojë për rezultatet të cilat i përkasin Allahut të Plotëfuqishëm. Për shembull, shtohet entuziazmi i disa vëllezërve tonë dhe përpjekja e tyre kur njerëzit i përgjigjen dhe i bashkohen Risale-i Nurit.. Ndërsa kur njerëzit nuk u përgjigjen, të dobëtit prej tyre demoralizohen dhe entuziazmi i tyre shuhet deri diku. Ndërsa i dërguari më i madh i Allahut xh.sh. i cili ishte profesori më i madh, udhëheqësi universal dhe udhëzuesi i përkryer, mori si udhëzuesin e tij absolut Dekretin Hyjnor:
“Detyra e të Dërguarit është vetëm që të bëjë të njohur (mesazhin)”.[13]
Dhe kur njerëzit largoheshin dhe nuk e dëgjonin, ai e përcjellte mesazhin me përpjekjen më të madhe dhe shtonte orvatjen dhe seriozitetin, sepse në përputhje me vërsetin,
“Në të vërtetë ti (Muhammed a.s.m.) nuk udhëzon kë të duash ti, por Allahu udhëzon atë që Ai do”.[14]
Ai e kuptoi se të bërit e njerëzve të dëgjojnë dhe të udhëzuarit e tyre i përkiste vetëm Allahut xh.sh.. Dhe kështu, o vëllezërit e mi! Edhe ju gjithashtu mos ndërhyni në punë e në çështje që nuk kthehen tek ju, dhe mos i ndërtoni aktet tuaja mbi atë që nuk është puna juaj, dhe mos merrni një pozitë që vë në provë Krijuesin tuaj!
Çështja e Dytë
Adhurimi dhe robëria ndaj Allahut shikojnë tek urdhri Hyjnor dhe tek kënaqësia Hyjnore. Arsyeja për adhurimin është urdhri Hyjnor dhe rezultati i tij është kënaqësia Hyjnore. Frutat e tij dhe dobitë shikojnë tek Ahireti; veçse ama nuk është në kundërshtim me adhurimin në qoftë se jepen fruta, dobitë e të cilëve shikojnë tek kjo dynja, me kusht që ato të mos jenë arsyeja përfundimtare dhe të mos synohen në kërkimin e tyre. Dobitë që shikojnë tek dynjaja dhe frutat që vijnë nga vetvetja dhe jepen pa i kërkuar, nuk e kundërshtojnë adhurimin. Përkundrazi, ato janë për të inkurajuar të dobëtit dhe për t’i bërë ata të priren drejt adhurimit. Por në qoftë se ato fruta e dobi do të bëheshin arsyeja për duanë ose për recitimin, ose një pjesë e arsyes, atëherë kjo do ta zhvlerësonte e shfuqizonte pjesërisht adhurimin, madje do ta bënte atë vird -recitim-, i cili ka veçori e merita të shumta, shterp, të pafrutshëm dhe nuk do të prodhonte rezultate.
Kështu, ata që nuk e kuptojnë këtë mister, dhe lexojnë virdet e shenjta të Shejh Nakshibendit, të cilat kanë qindra merita, veçori e dobi, ose lexojnë “Xheushen El-kebir”, i cili ka një mijë nga meritat e dobitë duke i bërë disa nga ato merita e dobi qëllimin e tyre kryesor, nuk i gjejnë ato dobi, madje nuk do t’i gjejnë dhe nuk do t’i shohin dhe as nuk kanë të drejtë që t’i shikojnë; sepse ato dobi nuk mund të jenë arsye për ato virde -recitime- dhe ato nuk mund të synohen e kërkohen, sepse ato dobi vijnë në formën e një favori Hyjnor për atë vird i cili recitohet në mënyrë të sinqertë dhe pa kërkuar gjë. Ndërsa, në qoftë se recituesi do t’i synonte ato dobi, atëherë nijeti për to do ta prishte sinqeritetin e tij pjesërisht; madje kjo do ta shkatërronte qënien e saj si adhurim dhe do të humbiste të gjithë vlerën.
Megjithatë, ka një çështje tjetër, ka njerëz të dobët të cilët janë të nevojshëm për diçka që t’i inkurajosh për të recituar virde të tilla të vlefshme si ato. Në qoftë se ata mendojnë për dobitë dhe i recitojnë me zell thjesht për hir të Zotit xh.sh. dhe për Ahiretin, kjo nuk sjell dëm dhe madje është e pranueshme. Për shkak se ky shembull urtësie nuk ka qenë kuptuar, kur ata prej poleve shpirtërorë dhe prej të drejtëve të gjeneratave të mëparshme nuk i merrnin dobitë e treguara, shumë prej tyre u bënë dyshues ose madje i hodhën poshtë.
Çështja e Tretë
“Myzhde, i lumtur është njeriu që i njeh caqet e tij dhe nuk i tejkalon ato.”[15] Dielli ka manifestime mbi çdo gjë, duke filluar nga grimca më e vockël, copë xhami dhe një pikë uji prej një pellgu të madh dhe një oqeani dhe duke përfunduar tek hëna dhe planetët. Secila prej tyre përmban reflektimin e diellit dhe imazhin në përputhje me kapacitetin e vet dhe i njeh limitet e saj. Në përputhje me kapacitetin e saj, një pikë ujë thotë: “Ndodhet një reflektim i diellit tek unë”, por ajo nuk guxon të thotë: “Unë jam një pasqyrë si oqeani”. Pikërisht në të njëjtën mënyrë, ndodhen shkallë në rangjet e Evlijave -shenjtorëve- në përputhje me shumëllojshmërinë e manifestimeve të Emrave Hyjnorë, secili nga Emrat Hyjnorë ka manifestime si dielli në krahasim -duke filluar nga zemra dhe duke përfunduar tek Froni Hyjnor. Edhe zemra gjithashtu është një Fron, por ajo nuk mund të thotë: “Unë gjithashtu jam si Froni i madh Hyjnor”.
Kështu, ata që ecin me ngurrim dhe me krenari e mburrje në vend të njohjes së pafuqisë së tyre, të varfërisë, gabimeve dhe të metave dhe rënies në sexhde me përgjërim përpara Divanit Hyjnor, e cila formon bazën e adhurimit, e mbajnë zemrën e tyre të vogël të barabartë me Fronin Hyjnor; ata i ngatërrojnë stacionet e tyre sa një pikë uji me stacionet si oqeanët të Evlijave të mëdhenj. Ata përkulen para artificializmit e vetëmburrjes me qëllim që t’i bëjnë vetet e tyre të përshtaten për ato rangje të larta dhe u shkaktojnë vetveteve të tyre shumë vështirësi.
Shkurtazi
Ndodhet një hadith i cili thotë:
“Të gjithë do të shkatërrohen përveç të diturve; dhe të diturit do të shkatërrohen përveç atyre që punojnë; edhe vepruesit do të shkatërrohen përveç të sinqertëve dhe të sinqertët janë në një rrezik të madh”. Domethënë, boshti i vetëm i shpëtimit dhe i çlirimit është sinqeriteti. Atëherë të fituarit e sinqeritetit është nga rëndësitë më të mëdhaja. Veprimi më i vogël i kryer me sinqeritet është më i preferueshëm se sa tonelata prej akteve të kryera pa sinqeritet. Një person duhet të mendojë se ajo që i jep sinqeritet në veprat e tij është bërja e tyre thjesht për shkak se ato janë një urdhër Hyjnor dhe rezultati i tyre është kënaqësia Hyjnore, dhe ai nuk duhet të ndërhyjë në çështjet që i përkasin Allahut.
Ka sinqeritet në çdo gjë. Madje një pikë nga dashuria e pastër dhe e sinqertë është më e lartë se tonelata prej dashurisë formale. Dikush e përshkroi këtë dashuri të sinqertë sa vijon:
“Unë nuk dua ryshfet, shpërblim për dashurinë, sepse dashuria që kërkon një çmim si shkëmbim është e dobët dhe jetëshkurtër”. Dashuria e sinqertë është përfshirë në natyrën njerëzore dhe në të gjitha nënat. Mëshira, dhembshuria e nënave e manifeston këtë dashuri të sinqertë në kuptimin e saj të vërtetë. Dëshmia se nëpërmjet misterit të kësaj dhembshurie nënat nuk duan e nuk kërkojnë një shpërblim apo ryshfet si shkëmbim për të vegjëlit e tyre, është vetëflijimi i jetëve të tyre dhe madje i lumturisë së tyre të përjetshme për fëmijët, saqë ti e shikon pulën të sulmojë edhe qenin me qëllim që të shpëtojë zogjt e saj nga nofullat e tij -siç e ka dëshmuar këtë Husrevi- duke ditur se i gjithë kapitali i pulës është jeta e saj.
Çështja e Katërt
Njeriu nuk duhet t’i marrë mirësitë të cilat vijnë nëpërmjet duarve të shkaqeve të jashtme për llogari të atyre shkaqeve dhe mjeteve. Në qoftë se një shkak nuk posedon dëshirë, ashtu si një kafshë apo si pemët e bimët për shembull, atëherë ai e sjell mirësinë drejtëpërdrejtë për llogari të Allahut të Plotëfuqishëm. Ai thotë: Bismil-lah, Me Emrin e Allahut dhe nuk e merr prej atij shkaku veçse pasi të ketë përmendur Emrin e Zotit xh.sh.. Në qoftë se shkaku do të kishte dëshirë, ai duhet të thonte: “Me Emrin e Zotit”, atëherë ti duhet ta marrësh atë, përndryshe ti nuk duhet ta marrësh atë veçse pasi ai të thotë: “Bismil-lah”.
Sepse, përveç kuptimit të qartë të vërsetit,
“Mos hani (o besimtarë) nga ai (mish) mbi të cilin nuk është përmendur Emri i Allahut (kur është therrur kafsha).”[16] një kuptim aludues i nënkuptuar është ky:
Mos hani nga një mirësi mbi të cilën nuk është përmendur Emri i Pronarit të saj të Vërtetë i Cili është Allahu ose në qoftë se ajo nuk të është dhënë me Emrin e Tij.
Meqenëse kjo është kështu, edhe ai i cili jep, duhet të thotë: Bismil-lah, në Emrin e Zotit, edhe ai që merr duhet të thotë Bismil-lah. Në qoftë se ai që jep nuk thotë Bismil-lah, ndërsa ti je në nevojë për ta marrë, atëherë thuaj ti Bismil-lah -me Emrin e Zotit-, por ngrije shikimin tënd lartë mbi kokën e dhënësit dhe shikoje Dorën e Mëshirës Hyjnore e cila ta dha ty atë mirësi, puthe atë dorë me falënderim dhe merre prej Saj mirësinë. Domethënë, shikoje mirëbërësinë -dhuratën- nëpërmjet mirësisë dhe shikoje Dhuruesin e Vërtetë nëpërmjet dhuratës. Të mendosh në këtë mënyrë është falënderim. Atëherë, në qoftë se ti dëshiron, ktheje shikimin tënd dhe shiko shkakun dhe mjetin, dhe bëj dua për të mirë për të, dhe vlerësoje, meqenëse ajo mirësi erdhi nëpërmjet duarve të tij.
Ajo që i mashtron ata të cilët adhurojnë shkaqet e jashtme është: vlerësimi -shikimi- i njërës nga dy gjërat si shkak për tjetrën kur ato të dyja vijnë së bashku; dhe kjo është ajo që quhet “Bashkëshoqërim”. Ata supozojnë se dy gjërat shkaktojnë njëra-tjetrën. Gjithashtu, meqenëse mosekzistenca e një gjëje bëhet shkak për mosqënien e një mirësie, ata supozojnë se ekzistenca e asaj gjëje është shkaku për ekzistencën e asaj mirësie; dhe ata fillojnë t’ia japin falënderimet e mirënjohjen asaj gjëje dhe kështu bien në gabim, sepse ekzistenca e një mirësie vjen nga premisa e kushte të shumta paraprake, kurse mosekzistenca e asaj mirësie ndodh vetëm nëpërmjet mosekzistencës së një kushti të vetëm.
Për shembull, dikush që nuk e hap kanalin e ujit për të vaditur një kopsht bëhet arsyeja dhe shkaku për tharjen e kopshtit dhe për mosekzistencën e mirësive që janë në të. Por ekzistenca e mirësive të atij kopshti kushtëzohet e varet nga qindra kushte të tjera përkrah punës së atij personi; madje të gjitha ato mirësi nuk vijnë në ekzistencë veçse nëpërmjet shkakut të vërtetë i cili është Fuqia dhe Dëshira Hyjnore.
Kupto nga kjo se sa i qartë është gabimi i kësaj sofistike dhe sa të gabuar janë ata të cilët adhurojnë shkaqet!
Po, bashkëshoqërimi është një gjë, ndërsa shkaku është gjë tjetër. Mirësia e cila të vjen ty dhe që u bashkëshoqërua me nijetin -qëllimin- e mirëbërësisë nga ndonjëri prej tyre për tek ti, shkaku i saj është Mëshira Hyjnore. Ndërsa ai person nuk ka veçse bashkëshoqërimin pa shkakun.
Po, në qoftë se ai person nuk do ta kishte bërë atë nijet për të ta dhënë ty mirësinë, nuk do të të kishte ardhur ty ajo mirësi; domethënë, mosekzistenca e nijetit të tij ishte shkaku i mosardhjes së mirësisë; por si rrjedhojë e rregullit të lartëpërmendur, dëshira për të dhuruar mirëbërësi, nuk mund të jetë kurrë shkaku i mirësisë, përkundrazi, ndoshta mund të jetë thjesht një kusht i vetëm prej qindra kushteve të tjera.
Për shembull, disa prej studentëve të Risale-i Nurit -si Husrevi dhe Refeti…- të cilët kanë marrë mirësi nga Allahu i Plotëfuqishëm i kanë ngatërruar Bashkëshoqërimin me shkakun dhe kanë qenë më mirënjohës e mbivlerësues ndaj profesorit të tyre më shumë se sa duhet. Çështja është se Allahu i Plotëfuqishëm i bashkëshoqëroi dhe i vendosi së bashku mirësinë e përfitimit të tyre prej mësimeve të Kur’anit që u ishte dhuruar atyre me mirësinë udhëzuese të cilën Ai ia kishte dhuruar Profesorit të tyre; por çështja është thjesht Bashkëshoqërim dhe jo tjetër.
Ata thonë: “Në qoftë se profesori ynë nuk do të kishte ardhur këtu, ne nuk do ta kishim marrë këtë mësim imani, kështu instruksioni i tij është shkaku i përfitimit tonë”. Unë do të thoja: “O vëllezërit e mi të dashur! Allahu i Plotëfuqishëm e ka bashkëshoqëruar mirësinë që ma ka dhënë me atë mirësi që ua ka dhënë juve”. Atëherë shkaku i të dyja mirësive është mëshira Hyjnore. Ashtu si ju, unë një herë e ngatërrova Bashkëshoqërimin me shkakun, dhe ndjeva mirënjohje ndaj qindra studentëve të Risale-i Nurit me penat e tyre prej diamanti si ju. Unë thoja: “Në qoftë se nuk do të kishin qenë këta studentë, si do të kishte mundur një gjysëmanalfabet, si shembulli im, ta kishte përmbushur këtë shërbim?” Pastaj unë kuptova se pasi Allahu i Gjithëfuqishëm u dhuroi juve mirësinë e shenjtë të shkrimit të bukur, Ai më dhuroi mua suksesin në këtë shërbim të Kur’anit. Ai i bashkëshoqëroi të dyja; ata nuk ishin shkaku për njëra-tjetrën; prandaj unë nuk ju falënderoj ju, por ju përshëndes ju. Edhe ju gjithashtu bëni dua për mua që të kem sukses e bekim dhe më përshëndetni, në vend të qënies suaj mirënjohës ndaj meje”.
Në këtë çështje ndodhet një peshore e hollë nëpërmjet të cilës njihen shkallët e pakujdesisë dhe të shirkut të fshehtë.
Çështja e Pestë
Ashtu siç është padrejtësi në qoftë se pasuria e komunitetit i jepet njeriut; ose në qoftë se një njeri do të fuste duart në kapitalet e lëna për mirëbërësi të cilat i përkasin komunitetit që do të bënte padrejtësi; po ashtu t’ia atribuosh udhëheqësit, profesorit ose udhëzuesit të një kombi rezultatet e punëve të atij komuniteti ose nderin e meritat që burojnë nga kolektivi dhe vlerat e tij, do të ishte padrejtësi edhe ndaj komunitetit edhe ndaj udhëheqësit apo profesorit; sepse kjo do të ledhatonte egoizmin e tij dhe do ta shtynte atë për në vetëmburrje. Ndërsa duke qenë derëtari -portieri- për xhematin, ai e pandeh vetveten se është mbreti. Ai gjithashtu i bën padrejtësi vetvetes; madje ai hap rrugën për një lloj të të përshkruarit ortakë me Zotin në mënyrë të fshehtë.
Po, koloneli nuk mund t’i pretendojë plaçkat e luftës, fitoren dhe lavdinë që i përkasin një regjimenti i cili pushtoi një kështjellë të fortifikuar. Prandaj profesori dhe udhëheqësi shpirtëror nuk duhet të konsiderohen se janë burimi dhe origjina, por duhet të konsiderohen e shikohen vetëm si vende reflektimi e manifestimi. Për shembull, nxehtësia dhe drita të arrijnë ty nëpërmjet një pasqyre. Do të ishte marrëzi ta konsiderosh pasqyrën si të ishte burimi për ato të dyja dhe harron vetë diellin, dhe pastaj t’ia japësh rëndësinë tënde dhe mirënjohjen pasqyrës në vend të diellit!
Po, pasqyra duhet të ruhet, sepse ajo është vendi i manifestimit të atyre cilësive. Kështu shpirti i udhëzuesit dhe zemra e tij janë një pasqyrë; ajo është vendi për reflektimin e shkëlqimit që rrezaton nga Allahu i Plotëfuqishëm. Dhe kështu udhëzuesi -Murshidi- bëhet si mjet për reflektimin e atyre rrezatimeve tek ndjekësit e tij -muridat. Atij nuk duhet t’i atribuohet ndonjë stacion më i lartë për sa ka të bëjë me ato rrezatime- se sa qënia e tij thjesht një mjet. Madje ndonjëherë ndodh që një profesor të konsiderohet se është burimi, por nuk është as vendi i manifestimit, dhe as burimi. Ndjekësi supozon se shkëlqimet që ai merr për shkak të pastërtisë së sinqeritetit të tij ose të fuqisë së lidhjes së tij ose për shkak të përqëndrimit të tij tek shejhu -mësuesi- i tij, ose në rrugë të tjera -i supozon- t’i kenë ardhur nga pasqyra e shpirtit të udhëzuesit të tij. Ashtu si nëpërmjet mesmerizmit -magnetizmit, hipnotizmit- disa njerëz hapin një dritare për tek bota e shëmbëllesave duke vështruar me vëmendje në një pasqyrë, dhe shikojnë gjëra të çuditshme e të habitshme në pasqyrë, duke ditur se ato pamje nuk janë në pasqyrë por jashtë pasqyrës, sepse duke e përqendruar shikimin e tyre në pasqyrë, një dritare hapet në imagjinatat e tyre. Për këtë arsye, ndojëherë studenti i sinqertë mund të jetë më i përparuar se sa një Shejh -udhëzues- i mangët. Ai kthehet, e udhëzon Shejhun e vet dhe bëhet Shejhu i Shejhit – udhëzuesi i uzdhëzuesit.
- Shënimi i Katërmbëdhjetë
Kjo përbëhet nga katër Shenja të shkurtëra duke aluduar për Unitetin Hyjnor.
Shenja e Parë
O adhurues i shkaqeve! Ti shikon një pallat të modeluar me xhevahire të rrallë e të çuditshëm; disa nga xhevahiret e përdorur në ndërtimin e tij gjenden vetëm në Kinë; të tjerët në Andaluzi; të tjerët në Jemen; ndërsa të tjerët nuk gjenden askund veç Siberisë. Në qoftë se ti do të shikoje se ndërtesa plotësohet në mënyrën më të mirë dhe vijnë ato gurë të çmuar nga lindja, perëndimi, veriu dhe nga jugu në kohën më të shpejtë dhe me lehtësi të plotë dhe në të njëjtën ditë… a do të mbetej ndonjë dyshim tek ti se Ndërtuesi i atij Pallati e ka shtrirë Sundimin e Tij në të gjithë globin tokësor?
Kështu, çdo qënie a ndërtesë është pallat Hyjnor dhe sidomos njeriu; ai është më i bukuri i atyre pallateve dhe më i çuditshmi, sepse disa nga gurët e çmuar të këtij pallati të mrekullueshëm i quajtur njeri vijnë nga bota e shpirtërave; disa nga Bota e shëmbëllesave dhe nga Pllaka e Ruajtur, dhe të tjerët nga Bota e ajrit, nga bota e dritës dhe nga bota e elementeve. Ai gjithashtu është si një pallat i mrekullueshëm nevojat e të cilit shtrihen në përjetësi, shpresat e të cilit janë shpërndarë tek të gjitha zonat e qiejve e të tokës dhe i cili ka lidhje e hallka me të gjitha epokat e nivelet e dynjasë dhe të Ahiretit. O ti që e quan veten se je një njeri i vërtetë! Ti je një pallat shumë i çuditshëm dhe një ndërtesë shumë e mahnitshme.. Meqenëse natyra jote e vërtetë është kështu, atëherë Krijuesi yt nuk mund të jetë veçse Ai që ka kontroll të plotë e sundon me lehtësi absolute në dynja e në Ahiret si të ishin dy shtëpi, që drejton tokën dhe qiellin si të ishin dy fletë dhe që ka autoritet sundues mbi parapërjetësinë e paspërjetësinë, sikur ato të ishin e djeshmja dhe e nesërmja. Prandaj, nuk ka adhurues të vërtetë për njeriun, as vendstrehim dhe as shpëtimtar përveç Atij i cili sundon e drejton tokën e qiejt dhe që ka në dorë frerat e kësaj bote dhe të botës tjetër.
Shenja e Dytë
Ndodhen disa njerëz idiotë të cilët për shkak se nuk e njohin diellin, në qoftë se ata do ta shihnin atë në pasqyrë, fillojnë ta duan pasqyrën. Me pasion të fortë, ata përpiqen ta ruajnë pasqyrën me qëllim që dielli brenda saj të mos humbasë. Sa herë që personi i marrë e kupton që dielli nuk vdes me vdekjen e pasqyrës dhe as nuk zhduket me thyerjen e saj, ai e kthen të gjithë dashurinë e tij tek dielli që është në qiell. Pastaj ai kupton se dielli i shikuar në pasqyrë nuk varet nga pasqyra, as ekzistenca e tij e vazhdueshme nuk varet nga ajo. Përkundrazi, vazhdimësia e shkëlqimit të gjallë të pasqyrës dhe rrezatimi i saj varen nga vazhdimësia e manifestimeve të diellit dhe të reflektimit të tij. Pra, qëndrueshmëria e pasqyrës varet nga qëndrueshmëria e diellit.
O Njeri! Zemra jote, identiteti yt dhe natyra jote janë një pasqyrë. Dashuria jote e fortë për pavdekshmëri në natyrën tënde dhe në zemër nuk duhet të jetë për pasqyrën, as për zemrën e natyrën tënde, por për manifestimin e të Qëndrueshmit të Vetëm të Gjithëlavdisë, manifestimi i të Cilit reflektohet në pasqyrë sipas kapacitetit të pasqyrës, sipas kapacitetit të çdo njeriu. Mirëpo për shkak të marrëzisë, është kthyer fytyra e asaj dashurie në vende të tjera. Meqenëse çështja është kështu, thuaj: “O i Qëndrueshëm i Vetëm, Ti je i Qëndrueshmi i Vetëm”. Domethënë, “Meqenëse Ti ekziston dhe Ti je i Qëndrueshëm, le të bëjë çfarë të dojë përkohshmëria e mosekzistenca, s’ka rëndësi fare, nuk shqetësohemi aspak!”
Shenja e Tretë
O Njeri! Gjendja më e çuditshme që Krijuesi i Gjithurtë ka vendosur në natyrën tënde është se ndonjëherë ti nuk mund të vendosesh në të gjithë botën; si dikush i ndrydhur e i mbytur në burg, ti kërkon një vend më të gjërë se sa ajo. Megjithatë ti mund të futesh në gjënë më të vockël, në një kujtesë, një moment, dhe të vendosësh në të zemrën dhe mendjen tënde të cilat nuk mund t’i përfshijë -nxë- dynjaja e gjërë, ato i nxë grimca e vockël. Ti endesh me ndjenjat dhe me emocionet e tua më të forta në atë moment të shkurtër në atë kujtesë të vockël.
Dhe Ai i dha natyrës tënde fuqi jolëndore dhe aftësi të holla që janë të tilla saqë në qoftë se disa prej tyre do të gëlltisnin dynjanë, ato nuk do të ngopeshin; dhe disa prej tyre nuk mund të mbajnë madje as edhe një grimcë të vogël brenda vetvetes. Ashtu si syri që nuk mund të mbajë një qime, megjithëse koka mund të mbajë gurë të rëndë, pesha të rënda, ato aftësi nuk mund të mbajnë as peshën e një qimeje, domethënë nuk mund ta mbajnë ndonjë gjendje të papërfillshme që buron nga pakujdesia e çudhëzimi; madje ato ndonjëherë mund të shuhen e të vdesin.
Meqenëse është kështu, ji i kujdesshëm, ec me maturi, frikësohu nga mbytja! Mos u mbyt në një kafshatë, apo në një fjalë, apo në një farë, në një shkreptimë, në një shenjë, apo në një puthje. Mos i zhyt aftësitë e tua të shtrira, të cilat mund të gëlltisin dynjanë në gjëra të tilla, sepse ndodhen gjëra të cilat janë shumë të vogla që në një drejtim gëlltisin gjëra që janë shumë të mëdhaja.
Qielli së bashku me yjet e tij mund të hyjnë në një copë të vogël xhami dhe të mbyten. Dhe shumica e faqeve të veprave të tua dhe fletët e jetës tënde futen në aftësinë tënde të kujtesës -memories- aq të vogël sa një farë sinapi.
Gjithashtu ndodhen gjëra të vockëla të cilat gëlltisin gjëra kaq të mëdha dhe i nxënë ato.
Shenja e Katërt
O adhuruesi i dynjasë! Dynjaja të cilën ti e përfytyron të gjërë e të madhe, ajo nuk është veçse si një varr i ngushtë. Por meqenëse murret e asaj banese të ngushtë si varri janë prej xhami, ato reflektohen njëra brenda tjetrës dhe shtrihen aq shumë larg sa mund të shtrihet shikimi. Ndërsa duke qenë e ngushtë si varri, banesa jote shfaqet të jetë si një qytet i madh, sepse muri i djathtë dhe i majtë i asaj dynjaje të cilët përfaqësojnë të ardhmen- pavarësisht se ato të dy janë mosekzistues e mosqënës- ato të dy si pasqyra reflektohen njëri brenda tjetrit, duke hapur e zhvilluar krahët e kohës së tashme e cila është shumë e shkurtër dhe e ngushtë. Realiteti përzihet me imagjinatën, dhe e supozon dynjanë mosekzistuese si ekzistuese. Ashtu si duke u rrotulluar përqark me shpejtësi, një vijë shfaqet të jetë e gjërë si një sipërfaqe, ndonëse në realitet është një vijë e hollë, edhe bota jote gjithashtu është e ngushtë në realitet, por për shkak të pakujdesisë tënde, iluzioneve dhe imagjinatave, muret e saja janë zgjeruar e shtrirë. Në qoftë se i shtyrë nga një fatkeqësi që të ka rënë, ti do ta lëvizje kokën tënde, ti do ta përplasësh kokën tënde në mur, të cilin ti e supozove të jetë shumë larg. Kjo do t’i largonte iluzionet në kokën tënde dhe do të dëbonte gjumin tënd. Atëherë ti do të shikoje se dynjaja jote është më e ngushtë se sa varri, më e hollë se sa ura e Siratit; jeta jote kalon më shpejt se sa vetëtima dhe derdhet më shpejt se sa çaja, vërshon më shpejt se sa lumi.
Meqenëse jeta e kësaj bote dhe jeta materiale dhe jeta shtazore janë kështu, atëherë shkundu e çlirohu nga kafshëria, flake kafshërinë, lëre prapa trupësinë, materialen, hyr në nivelin e jetës së zemrës dhe të shpirtit! Ti do të gjesh një sferë të jetës, një botë drite më të gjërë se sa dynjaja të cilën ti e imagjinon të jetë e gjërë. Çelësi për atë botë është ta bësh zemrën të shprehë fjalët e shenjta,
“La i lahe il-lAll-llah”, “Nuk ka Zot tjetër përveç Allahut”, të cilat shprehin misteret e Unitetit Hyjnor dhe njohjen e Zotit xh.sh. dhe ta bësh shpirtin të punojë me to.
- Shënimi i Pesëmbëdhjetë
Kjo përbëhet nga tre çështje
Çështja e Parë
Ky është vërseti
“Kësisoj kushdo që bën mirësi sa një thërrmijë qoftë, do ta shohë atë”[17], i cili tregon manifestimin më të plotë të Emrit Hyjnor El-Hafidhu. Në qoftë se dëshiron provë për këtë të vërtetë të Kur’anit të gjithurtë, hidhe vështrimin tek faqet e librit të universit, i cili është shkruar mbi modelin dhe skicën e Librit të Qartë, që të shohësh manifestimin më të lartë të Emrit Hyjnor El-Hafidhu, Ruajtësi dhe shumë gjëra të ngjashme në shumë mënyra me të vërtetën më të lartë të këtij vërseti.
Për shembull, merr një grusht farëra prej pemëve të ndryshme, luleve dhe bimëve. Pastaj groposi farërat, të cilat janë si arka të vogla të atyre luleve të ndryshme, të pemëve dhe të bimëve, dhe vetë janë të ndryshme e të larmishme në errësirën e dheut të thjeshtë e të pajetë. Pastaj ujiti ato me ujë i cili s’ka peshore, nuk mund t’i dallojë gjërat dhe kudo që ta drejtosh derdhet e shkon. Pastaj kthehu tek ai në pranverë e cila është fusha e ringjalljes vjetore dhe shiko! Vështroje me vëmendje se si meleku i rrufesë i fryn fyellit të tij në pranverë si Fryerja e Israfilit, duke bërë thirrje për shi dhe duke u dhënë lajme të gëzueshme farërave të groposura nën dhe për ringjalljen pas vdekjes; dhe ti do të shohësh se nën manifestimin e Emrit Hyjnor El-Hafidhu Ruajtësi, ato farëra që u ngjasojnë njëra-tjetrës dhe janë të gjitha të përziera e të ngatërruara, u përshtaten në mënyrë të përkryer dhe pa gabim urdhërave krijuese që burojnë nga Krijuesi i Gjithurtë. Ato u binden e u përshtaten atyre urdhërave me aq saktësi saqë në rritjen e tyre shfaqen shkreptimat e plotësimit të urtësisë, të njohjes, dëshirës, qëllimit dhe të vetëdijes, sepse ti shikon se ato farëra të cilat që të gjitha u ngjasojnë njëra-tjetrës, ndahen dhe dallohen nga njëra-tjetra.
Për shembull, kjo farë e vockël është bërë pemë fiku; ajo ka filluar t’i shpërndajë mirësitë e Krijuesit të Gjithurtë mbi kokat e tyre. Ajo i shpërndan ato duke i shtrirë mbi ne me duart e saj. Dhe këto dy farëra të cilat në mënyrë të sipërfaqshme janë të njëjtat kanë prodhuar lulet e quajtura lulet e diellit dhe manushaqe tringjyrëshe. Dhe lule të shumta si këto e kanë zbukuruar vetveten për ne. Ato buzëqeshin në fytyrat tona, duke na bërë që t’i duam.. Ndërsa kjo lloj fare ka prodhuar fruta të mira; ato bëhen filiza dhe pastaj pemë. Duke na mprehur orekset tona me shijet e tyre të këndshme, me aromat dhe me format, ato na bëjnë ftesë për tek vetvetja e tyre. Ato vetflijojnë vetvetet për blerësit e tyre me qëllim që ato mund të ngrihen nga niveli i jetës bimore në atë të jetës shtazore. Dhe kështu me radhë, ju mund të bëni shembuj të mëtejshëm në të njëjtën mënyrë. Farërat e zhvilluara në një mënyrë të tillë sa që një grusht i vetëm prej tyre u bënë -me lejen e Krijuesit të tyre- një kopsht i mbushur me pemë të ndryshme dhe me lule. Shiko, a mund të vëresh ndonjë gabim apo defekt midis tyre. Ato demonstrojnë kuptimin e vërsetit,
“Kthe pra shikimin përsëri! “A mund të shohësh ndonjë të çarë?”[18].
Nëpërmjet manifestimit dhe mirëbërësisë së Emrit Hyjnor El-Hafidhu secila nga farërat ruan dhe tregon pa ngatërresë apo defekt trashëgiminë e lënë nga prindi i saj dhe origjinat.
Kështu, ky është një tregues i sigurt se Ruajtësi, i Cili kryen këtë vepër të çuditshme, do të demonstrojë manifestimin më të madh të ruajtjes së Tij në ditën e Ringjalljes më të madhe dhe të Kijametit më të madh.
Po, manifestimi i ruajtjes i cili është i patëmeta dhe i padefekt deri në këtë shkallë në këto gjëra të papërfillshme e kalimtare është një provë vendimtare se aktet, veprat, fjalët dhe veprat e mira e të këqija të njeriut, mbajtësit të amanetit më të madh dhe kalifit të Zotit në tokë -vepra që kanë një efekt të përjetshëm dhe rëndësinë më të lartë- ruhen saktësisht dhe do t’i nënshtrohen llogarisë.
A mos vallë njeriu supozon se do të lihet në tekat e veta?
“A mendon njeriu që do të lihet i harruar”.[19]
Ruajna Zot! Njeriu është i caktuar për përjetësi, për lumturi të përhershme ose për mjerim të vazhdueshëm. Atij do t’i bëhet thirrje për të dhënë llogari për të gjitha veprat e tij, të vogla e të mëdhaja, të shumta ose të pakta. Ai do të marrë ose shpërblim, ose dënim.
Kështu, ndodhen dëshmitarë të pallogaritshëm për manifestimin e Emrit Hyjnor El-Hafidhu, Ruajtësi dhe për të vërtetën e vërsetit të lartëpërmendur. Ato që kemi treguar në këtë çështje janë thjesht një pikë nga oqeani dhe një grimcë nga mali!
“Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, Gjithurti”[20].
* * *
[1] Domethënë në vitin 1340 H/1921
[2] Kur’an, 2:262
[3] Kur’an, 13:14
[4] Kur’an, 2:156
[5] Kur’an, 16:68
[6] Kur’an, 7: 156
[7] Kur’an, 17:44
[8] Kur’an, 36:82
[9] Kur’an, 36:83
[10] Kur’an, 2:43
[11] Kur’an, 78
[12] Kur’an, 3:26
[13] Kur’an, 5:99
[14] Kur’an, 28:56
[15] AL-Ajluni, Kafshal-khafa
[16] Kur’an, 6:121
[17] Kur’an, 99:7-8
[18] Kur’an, 67:3
[19] Kur’an, 75:36
[20] Kur’an, 2:32