Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.
All-llahu bën çfarë të dëshirojë dhe dekreton çfarë të dojë.”
Pyetje: Si është e mundur që furnizimi me përkujdesje, planifikimi me qëllim e i dobishëm dhe mirësia e këndshme e Emrave “Er-Rahim” – Mëshirëploti, “El-Hakim” – I Gjithurti dhe “El Vedud” – I Dashuri, të cilët janë midis Emrave të Bukur Hyjnorë, të pajtohen e të harmonizohen me vdekjen e mosekzistencën, me zhdukjen e ndarjen dhe me fatkeqësinë e mundimin, të cilat janë të tmerrshme e të frikshme?
Le ta pranojmë se ajo çfarë sheh njeriu në rrugën e vdekjes është e mirë dhe mirësi meqë ai do të kalojë për në lumturinë e përjetshme; mirëpo çfarë mëshire e dhembshurie i përfshin dhe çfarë urtësie e dobie ndodhet dhe çfarë mirësie e hollë dhe mëshire gjendet në asgjësimin e këtyre llojeve të pemëve dhe të bimëve të holla e delikate, të luleve të bukura dhe të kafshëve të cilat janë të denja për ekzistencën, që janë dashuruese të jetës dhe që dëshirojnë jetë të përhershme, të shkojnë në mosekzistencë në mënyrë të vazhdueshme pa përjashtim dhe duke mos neglizhuar asnjërin prej tyre? Dhe në nënshtrimin e tyre ndaj mundimeve dhe në qënien e tyre të ndryshuara nga fatkeqësitë duke mos e lënë asnjërën prej tyre të qetë e në paqe? Dhe në qënien e tyre duke u vrarë pa përjashtim, në zhdukjen e tyre pa pushim dhe duke mos i lejuar asnjërës prej tyre të qëndrojë pak, dhe secila duke u larguar pa qenë e kënaqur, – çfarë urtësie e qëllimi dhe çfarë favori e mirësie ndodhen në këtë?
Përgjigjja: Nëpërmjet pesë shenjave të cilat tregojnë shkakun e domosdoshëm dhe arsyen dhe, nëpërmjet pesë treguesve të cilët tregojnë qëllimet dhe dobitë, ne do të përpiqemi të shikojmë nga larg një të vërtetë madhështore e cila e zgjidh këtë pyetje, dhe e cila është tej mase e gjërë, e thellë dhe e lartësuar.
¢ STACIONI I PARË: Ky përbëhet nga Pesë Shenja.
Shenja e Parë: Ashtu siç është përshkruar tek fundi i Fjalës së Njëzet e Gjashtë se, Një Mjeshtër i aftë e përdor një njeri të varfër kundrejt një shpërblimi që ai e meriton me qëllim që të shfaqë artin dhe mjeshtërinë e Tij. Duke e bërë atë burrë të varfër si një model, ai i vesh atij një mantel, një rrobë, pastaj e mat atë dhe e pret, pastaj e zgjat dhe e shkurton dhe, e detyron atë burrë të varfër të ulet dhe të rrijë në këmbë dhe, i jep asaj rrobe forma të ndryshme, duke e bërë atë një mantel të çmueshëm, të zbukuruar e të qëndisur.
Atëherë, a ka të drejtë njeriu i mjerë që t’i thotë mjeshtrit: “Përse e ndryshon këtë rrobë e cila më zbukuron mua? Dhe përse e modifikon atë? Duke më detyruar mua njëherë të ulem dhe njëherë tjetër të ngrihem, kjo do të më prishte qetësinë time?
Në të njëjtën mënyrë, me qëllim që të shfaqë plotësimet e artit të Tij, nëpërmjet qëndisjeve dhe zbukurimeve të Emrave të Tij, Autori i Gjithëlavdishëm e merr natyrën esenciale të çdo lloji qënie si një model, dhe pastaj ai i vesh çdo gjëje dhe, në mënyrë të veçantë, qënieve të gjalla, një veshje trupi (fizike) që është e zbukuruar me shqisa dhe e skalit atë me penën e dekretit Hyjnor dhe me atë të paracaktimit; duke demonstruar kështu manifestimin e Emrave të Tij. Përveç kësaj, Ai i jep secilës qënie një plotësim, një kënaqësi dhe një shkëlqim në një mënyrë që i përshtatet asaj dhe si një shpërblim.
Atëherë, a ka të drejtë ndonjë gjë që t’i thotë Autorit të Gjithëla-vdishëm, i Cili shfaq kuptimin e,
“Zoti i gjithë sundimit ka autoritet absolut mbi të gjitha botët e Tij dhe vepron çfarë të dojë në to.” (a ka të drejtë t’i thotë): Ti po më shqetëson mua dhe po ma prish qetësinë?”
Ruajna Zot! Kurrësesi qëniet nuk kanë ndonjë të drejtë përpara Ekzistuesit të domosdoshëm, as nuk mund të pretendojnë ndonjë të drejtë cilado qoftë ajo; përkundrazi, e drejta e tyre është që të bëjnë falënderime të përhershme dhe lavdërime të vazhdueshme, duke përmbushur të drejtën e shkallëve të ekzistencës të cilat Ai ua ka dhënë atyre, sepse të gjitha shkallët e ekzistencës që u janë dhënë janë ndodhi dhe, gjithësecila kërkon një shkak.
Shkallët të cilat nuk janë dhënë, janë mundësi dhe, mundësitë janë mosekzistente si dhe të pafundme, të papërcaktuara. Sa për shembujt e mosekzistencës, ato nuk kërkojnë ndonjë shkak. Për shembull, mineralet nuk mund të thonë: “Përse ne nuk u bëmë bimë?” Ato nuk mund të ankohen; përkundrazi, e drejta e tyre, meqenëse kanë marrë ekzistencë minerale, është që ato t’i bëjnë falënderime Krijuesit të tyre. As bimët nuk mund të ankohen duke thënë: “Përse ne nuk u bëmë kafshë”; e drejta e tyre është të japin falënderime, meqenëse atyre u është dhënë ekzistenca dhe jeta së bashku. Sa për kafshët, ato nuk mund të ankohen duke thënë? “Përse ne nuk qemë njerëz? E drejta e tyre është vetëm të bëjnë falënderime meqenëse atyre u është dhënë një substancë e çmueshme e shpirtit përveç jetës dhe ekzistencës. Dhe kështu me radhë.
O njeri që ankohesh! Ti nuk mbete mosekzistues, por u veshe me mirësinë e ekzistencës; ti e provove shijen e jetës. Ti nuk mbete i pajetë, i pashpirt, as kafsh ti nuk u bëre; ti ke marrë mirësinë e Islamit; ti nuk mbete në çudhëzim; ti ke përjetuar mirësitë e shëndetit të mirë dhe mirëqenien!
O mosmirënjohës! Ku e fitove të drejtën e mosdhënies së falënderimeve si shpërblim për shkallët e ekzistencës të cilat t’i ka dhënë All-llahu ty dhe të cilat janë mirësi e pastër.
Si ankohesh ti për Krijuesin për shkak se nuk të janë dhënë prej mirësive të larta të cilat janë nga llojet e mundësive dhe nga llojet e mosekzistencës dhe të cilat ti nuk i meriton dhe, kështu ti ankohesh rreth All-llahut me një lakmi të pakuptimtë dhe tregohesh mosmirë-njohës ndaj mirësive që ti ke marrë? Në qoftë se njeriu do të ngrihej në një shkallë të lartë, si ngjitja në maje të një minareje dhe gjen një stacion të lartë dhe në çdo shkelëz shkalle merr një mirësi të madhe, a ka të drejtë ai të mos e falënderojë Autorin i Cili ia dha ato mirësi? Por duke u ankuar, ai thotë: Përse të mos mundesha të ngjitesha edhe më lartë se sa kjo minare…, sa i gabuar do të ishte ai, dhe çfarë mohimi mosmirënjohës ndaj mirësive do të ishte dhe çfarë budallallëku i madh do të ishte; madje edhe të çmendurit do ta kuptonin këtë.
O lakmitar i pakënaqur! O prishanik i pakursyer! O ankues me patëdrejtë dhe o njeri i shkujdesur! Dije me siguri se kënaqësia – mjaftueshmëria- është një falënderim fitimprurës, lakmia është një mosmirënjohje që shkakton humbje; dhe kursimi është një respekt i bukur dhe i dobishëm për mirësitë. Sa për çuarjen dëm, harxhimin pa hesap, ajo është një përbuzje e shëmtuar dhe e dëmshme ndaj mirësive.
Në qoftë se ti ke zgjuarsi – mësohu me mjaftueshmërinë dhe përpiqu të jesh i kënaqur me pak, në qoftë se ti nuk mund ta durosh atë, thuaj: Ja Sabur! O Durimtari më i madh! Dhe kërko durim. Ji i kënaqur me pjesën tënde dhe mos u anko.
Mësoje prej kujt dhe kujt i ankohesh! Dhe ji i heshtur. Në qoftë se ti dëshiron të ankohesh, atëherë ankoju Zotit të Gjithëfuqishëm për nefsin tënd, sepse mangësitë e fajet janë prej tij.
Shenja e Dytë: Ashtu siç është shprehur në fundin e çështjes së fundit të Letrës së Tetëmbëdhjetë, një shembull urtësie që Krijuesi i Gjithëlavdishëm i ndryshon qëniet dhe i ripërtërin ato vazhdimisht në një mënyrë të çuditshme dhe madhështore nëpërmjet aktivitetit të Hyjnisë së Tij, është sa vijon:
Aktiviteti dhe lëvizja në krijesat buron nga një oreks, një dëshirë, një kënaqësi dhe nga një dashuri. Mund të thuhet se në të gjithë aktivitetin ndodhet një lloj kënaqësie. Kënaqësia gjithashtu kthehet e orientohet drejt një plotësimi; madje ajo është një lloj plotësimi. Meqenëse aktiviteti tregon një plotësim, një kënaqësi e një bukuri dhe, meqenëse Ekzistuesi i vetëm i domosdoshëm, i Cili është plotësimi absolut dhe i Ploti i Gjithëlavdisë bashkon në Esencën e Tij, në atributet e Tij dhe në veprat e Tij të gjitha llojet e plotësimeve, atëherë nuk ka dyshim se, në një mënyrë të përshtatshme për ekzistencën e domosdoshme dhe për shenjtërinë e Esencës së Ekzistuesit të domosdoshëm, në një formë të denjë për pasurinë e Tij absolute dhe për vetëmjaftueshmërinë e Esencës së Tij, në një mënyrë që i shkon plotësimit të Tij absolut dhe qënies së Tij pa asnjë lloj mangësie e defekti, Ai ka një mëshirë të shenjtë të pakufishme dhe një dashuri të pastër të pafundme. Sigurisht ndodhet një përmallim i shenjtë i pafundmë që buron nga ajo mëshirë e shenjtë dhe nga ajo dashuri e pastër; dhe nga ai përmallim i shenjtë buron një gëzim i shenjtë i pafundmë.
Dhe duke buruar nga ai gëzim i shenjtë, ndodhet – në qoftë se do të lejohet shprehja – një kënaqësi e shenjtë e pafundme. Dhe nga kjo kënaqësi e shenjtë dhe nga mirënjohja dhe plotësimet e krijesave të cilat shkaktohen nga shfaqja dhe zhvillimi i potencialeve dhe i mundësive të tyre brenda aktivitetit të Fuqisë së Tij, buron- në qoftë se do të lejohej shprehja – një kënaqësi e shenjtë e pafundme dhe një krenari e shenjtë që i përkasin Esencës së Atij të Gjithëmëshirshmi dhe Mëshirëploti; dhe ajo kënaqësi e shenjtë absolute dhe ajo krenari absolute e bëjnë të domosdoshme këtë aktivitet të pakufishëm në formën e Tij absolute.
Gjithashtu, ai aktivitet i pakufishëm, bën të pakufishëm, bën transformim, ndërrim dhe shkatërrim. Ai ndryshim i pakufishëm dhe ai transformim bëjnë të domosdoshme vdekjen, mosekzistencën, zhdukjen dhe ndarjen.
Njëherë, dobitë e treguara nga shkenca njerëzore dhe nga filozofia lidhur me qëllimet e qënieve, u shfaqën shumë të parëndësishme e të pavlera në shikimin tim. Unë kuptova nga kjo, se një filozofi e tillë të çon vetëm në kotësi; dhe është pikërisht për këtë arsye, se filozofi i cili i ka ngulur këmbët e tij në filozofi, ose do të humbiste e të binte në moçalin e Natyrës, ose do të bëhej sofist, ose do të mohonte njohjen Hyjnore dhe zgjedhjen – dëshirën -, ose do ta quante Krijuesin, “I Vetëdomosdoshmi”.
Në këtë pikë, mëshira Hyjnore dërgoi Emrin, “El-Hakim” – I Gjithurti, për të më ardhur në ndihmë dhe, Ai Emër Hyjnor më tregoi qëllimet e mëdhaja të krijesave. Domethënë, çdo krijesë, çdo artifakt, është një mesazh i tillë Hyjnor, sa që të gjitha qëniet e vetëdijshme e studiojnë atë.
Ky qëllim më mjaftoi mua për një vit. Pastaj m’u zbuluan çudirat në artin e qënieve dhe, qëllimi i mëparshëm filloi të shfaqet i pamjaftueshëm. Ndërkohë, një qëllim tjetër shumë më i madh se i pari, m’u shfaq mua.
Domethënë, qëllimi më i rëndësishëm i çdo krijese është shikimi tek Autori i saj madhështor. Unë kuptova se ky qëllim është shfaqja para shikimit të Autorit plotësimet e artit të Tij, zbukurimet e Emrave të Tij, qëndisjet e Urtësisë së Tij dhe dhuratat e Mëshirës së Tij të gjërë, pra të gjitha këto shfaqen para shikimit të Tij dhe, ky qëllim është që ato të jenë pasqyra për bukurinë dhe për plotësimet e Tij xh.sh.. Ky qëllim më mjaftoi mua për një kohë të gjatë.Pastaj u shfaqën mrekullitë e Fuqisë Hyjnore dhe detyrat e Hyjnisë në ndryshimin dhe transformimin tej mase të shpejtë,brenda aktivitetit të çuditshëm në artin e krijimit të gjërave. Qëllimi i mëparshëm gjithashtu filloi të bëhet i pamjaftueshëm. Unë kuptova se një shkak i domosdoshëm dhe një motiv aq i madh aq sa ky qëllim, ishte i domosdoshëm. Dhe këtu m’u shfaqën shkaqet e domosdoshme që ndodhen në këtë Shenjën e Dytë dhe qëllimet e përmendura në treguesit vijues.
Mua m’u bë e njohur me siguri të plotë se “Aktiviteti i Fuqisë Hyjnore në univers dhe rrjedha e vazhdueshme e qënieve janë aq kuptimplote, saqë nëpërmjet atij aktiviteti, Krijuesi i Gjithurtë i bën të flasin llojet e qënieve në univers.” Është sikur lëvizja e qiejve dhe e tokës dhe lëvizjet e qënieve të tyre të ishin fjalët e asaj ligjërate, dhe se lëvizja dhe rrotullimi i tyre është të folurit dhe të ligjëruarit e tyre.
Domethënë, lëvizja dhe zhdukja duke buruar nga aktivitetet janë vetëm fjalë lavdërimi, tesbihati, për Zotin xh.sh.; dhe aktiviteti në univers gjithashtu është folja e heshtur e universit dhe e shumëllojsh-mërisë së qënieve të tij, duke u bërë të flasin.
Shenja e Tretë: Gjërat nuk shkojnë për në mosekzistencë, përkundrazi, ato kalojnë nga sfera e fuqisë për tek sfera e njohjes; ato shkojnë nga bota e dukshme për tek bota e padukshme; ato kthehen nga bota e ndryshimit dhe e përkohshmërisë për tek botët e dritës dhe të përjetshmërisë. Nga këndvështrimi i realitetit, bukuria dhe plotësimi në gjërat u përkasin Emrave Hyjnorë dhe janë skalitjet dhe manifestimet e tyre.
Meqenëse Emrat janë të përjetshëm dhe manifestimet e tyre janë të përhershëm, nuk ka dyshim se skalitjet e tyre do të ripërtërihen, rifreskohen, do të zbukurohen dhe do të ndryshohen. Ato nuk kalojnë dhe nuk largohen për në mosekzistencë e në asgjësim, por vetëm përcaktimet e tyre relative ndryshojnë. Sa për realitetet e tyre, esencat dhe identitetet e tyre, të cilat janë mjetet e bukurisë dhe të hijeshisë, të shkëlqimit dhe të plotësimit, ato janë të qëndrueshme. Bukuria dhe eleganca në gjërat, të cilat nuk kanë shpirt, u përkasin drejtpërdrejtë Emrave Hyjnorë; atëherë nderi është i tyre; lavdërimi u takon vetëm atyre; bukuria është e tyre; dashuria u shkon atyre; dhe ndryshimi i atyre pasqyrave nuk u shkakton dëm Emrave.
Në qoftë se gjërat janë prej gjallesave me shpirt, por ato nuk janë nga qëniet me intelekt, vdekja dhe largimi i tyre nuk është zhdukje dhe humbje në mosekzistencë; përkundrazi gjëja e gjallë shpëton nga një ekzistencë trupore (fizike), nga trazirat dhe nga detyrat e jetës, duke ia lënë frutat e detyrave të saj – që ajo i fitoi – shpirtit të saj të qëndrueshëm. Kështu, shpirtërat e këtyre gjërave mbështeten gjithashtu tek Emrat e Bukur Hyjnorë. Shpirtërat e tyre të pavdekshëm vazhdojnë, duke kaluar për tek një lumturi e denjë për to.
Ndërsa, në qoftë se ato janë nga gjallesat, edhe me shpirt edhe me intelekt, ato në të vërtetë po kalojnë në një lumturi të përjetshme dhe në botën e qëndrueshmërisë që ndërtohet mbi plotësimet lëndore dhe jolëndore. Prandaj, ndarja e tyre dhe zhdukja nuk janë në të vërtetë vdekje, mosekzistencë dhe zhdukje, por ajo është një udhëtim i këndshëm për tek botët ndriçuese të Autorit të Gjithurtë, si bota e ndërmjetme, bota e shëmbëllesës dhe bota e shpirtërave dhe në mbretëri të tjera prej vendbanimeve të Krijuesit xh.sh..
Shkurtazi: Meqenëse Autori i Gjithëlavdishëm ekziston dhe Ai është i Përjetshëm dhe, meqenëse Atributet e Tij dhe Emrat janë të përjetshëm e të përhershëm, sigurisht manifestimet e Emrave të Tij dhe mbishkrimet e skalitjet ripërtërihen, duke dhënë një lloj përjetshmërie; ato nuk janë shkatërrim, as asgjësim, as mosekzistencë dhe as zhdukje, sepse është e njohur se njeriu që është i lidhur – për sa ka të bëjë me humanizmin – me shumicën e qënieve të tjera, ai merr kënaqësi tek lumturia e tyre dhe pikëllohet me shkatërrimin dhe me fatkeqësitë e tyre.
Ai pikëllohet shumë për qëniet e gjalla dhe veçanërisht për llojin njerëzor, dhe sidomos për ata midis njerëzve të plotësimit, të cilët ai i do, i admiron dhe i respekton, kështu ai është më i pikëlluari për dhimbjet e tyre dhe më i lumturi për lumturinë e tyre, sa që ai do të sakrifikonte lumturinë e tij për hir të lumturisë së tyre, ashtu siç sakrifikon një nënë e dashur dhe e mëshirshme lumturinë dhe qetësinë e saj për hir të fëmijës së saj.
Kështu, në përputhje me shkallën e tyre, nëpërmjet dritës së Kur’anit dhe misterit të besimit, të gjithë besimtarët mund të jenë të lumtur nga lumturia e të gjitha qënieve, nga qëndrueshmëria e tyre dhe nga shpëtimi i tyre prej asgjësimit dhe nga qënia e tyre si mesazhe të vlefshme Hyjnore; ata mund të fitojnë një dritë aq të shtrirë e të madhe sa dynjaja. Gjithësecili mund të përfitojë nga kjo dritë sipas shkallës së tij.
Sa për njerëzit e çudhëzimit, ata janë të pikëlluar nga shkatërrimi i të gjitha gjërave, nga përkohshmëria e tyre dhe nga dërgimi i tyre, në pamje të jashtme, për në mosekzistencë – dhe në qoftë se ato kanë shpirtëra – nga vuajtja e tyre, përveç dhimbjeve të vetë atyre. Domethënë, mosbesimi i tyre e mbush botën e tyre me mosekzistencë; ai e zbraz atë mbi kokat e tyre, duke u shkaktuar atyre një ferr para se ata të shkojnë atje (në ferrin e Ahiretit).
Shenja e Katërt: Ashtu siç kemi thënë në shumë vende, se një monark ka zyra e departamente të ndryshme që burojnë nga titujt e tij të ndryshëm të tillë si Emri Sulltan, Kalif, Gjykatës, Komandant i përgjithshëm dhe si shembujt e këtyre midis titujve dhe atributeve.
Në të njëjtën mënyrë, (dhe All-llahut i takon krahasimi më i lartë), Emrat e Bukur Hyjnorë kanë lloje të ndryshme të panumërta manifestimesh. Shumëllojshmëritë dhe speciet e ndryshme të krijesave burojnë nga shumëllojshmëritë e manifestimeve, shfaqjeve. Kështu, në përputhje me faktin se çdo posedues bukurie e plotësimi ka një dëshirë të bashkëlindur për të shikuar dhe për të shfaqur bukurinë e tij dhe plotësimin, gjithashtu ato Emra të ndryshëm – meqenëse janë të vazhdueshëm dhe të përjetshëm – dëshirojnë të shfaqen në mënyrë të përhershme për shkak të Esencës më të pastër e më të shenjtë. Domethënë, ato dëshirojnë të shohin skalitjet e tyre; domethënë, të shikojnë manifestimin e bukurisë së tyre dhe reflektimin e plotësimit të tyre në pasqyrat e qëndisjeve dhe të zbukurimeve të tyre; domethënë, të ripërtërijnë çdo shembull të Librit Madhështor të universit dhe mesazhet e ndryshme të qënieve; domethënë, t’i shkruajnë ato rishtas në mënyrë të vazhdueshme; domethënë, t’i shkruajnë mijërat e mesazheve të ndryshme mbi një faqe të vetme dhe ta shfaqin secilin mesazh para shikimit dëshmues të Esencës së shenjtë, të të Pastërtit të Vetëm dhe të të Shenjtit i Cili shprehet e tregohet nga ato; dhe së bashku me këtë për t’i shfaqur ato para shikimeve reflektuese të të gjitha qënieve të ndjeshme dhe t’i bëjë ata që t’i lexojnë ato.
Shqyrtoje poemën vijuese e cila aludon për këtë të vërtetë: “Fletët e librit të botës janë këto lloje të pallogaritshme, letrat e tij dhe fjalët janë, gjithashtu, këto individë të pafundmë;
Është shkruar mbi Pllakën e Ruajtur të Realitetit: Çdo qënie në botë është një fjalë kuptimplote e mishëruar.
Studioji rreshtat e universit; sepse ato janë mesazhe për ty nga Asambleja më e lartë.
Shenja e Pestë: Shenja e Pestë përbëhet nga dy Pika:
Pika e parë: Meqenëse Zoti i Gjithëfuqishëm ekziston, gjithçka ekziston. Meqenëse ndodhet një lidhje me Zotin e Gjithëfuqishëm, atëherë të gjitha gjërat ekzistojnë për çdo gjë, sepse nëpërmjet misterit të Unitetit, nëpërmjet lidhjes me Ekzistuesin e Vetëm të domosdoshëm, të gjitha qëniet bëhen të lidhura me të gjitha qëniet e tjera. Kjo do të thotë se, nëpërmjet misterit të unitetit, çdo qënie e cila e njeh lidhjen e saj me Ekzistuesin e Vetëm të domosdoshëm, ose që lidhja e së cilës njihet, bëhet e lidhur me të gjitha qëniet të cilat janë të lidhura me Të. Kjo do të thotë se, nga këndvështrimi i lidhjes, çdo qënie mund të shfaqë drita të pafundme të ekzistencës.
Nuk ka ndarje apo vdekje nga ai këndvështrim. Të jetosh për një sekondë të vetëm kalimtar është burimi për drita të panumërta të ekzistencës.
Ndërsa në qoftë se lidhja nuk ekziston ose është e panjohur, qënia shfaq ndarje dhe vdekje të pafundme, sepse gjëja në atë gjendje, përpara çdo qënie me të cilën ajo mund të ketë qenë e lidhur, është e zbuluar para një ndarjeje, një largimi dhe një vdekjeje. Domethënë, ajo ngarkon mbi ekzistencën e saj individuale shembuj të pafundmë mosekzistenceje dhe ndarjeje,
Edhe sikur ajo të mbetej në ekzistencë për njëmijë vite, madje (edhe pa lidhje), kjo nuk do të barazohej me jetën e një çasti duke qenë e lidhur, ashtu siç ishte ajo më parë.
Prandaj, ata të cilët kanë depërtuar tek realitetet, kanë thënë: “Ekzistenca e ndriçuar, madje edhe vetëm për një çast kalimtar, është më e preferueshme mbi një milion vite të pafitim, të kotë.” Dhe gjithashtu për shkak të kësaj, ata të cilët i kanë verifikuar realitetet e krijimit kanë thënë:
“Dritat e ekzistencës bëhen të dukshme nëpërmjet njohjes së Ekzistuesit të Vetëm të Domosdoshëm.” Domethënë, në atë gjendje, universi shihet të jetë plot engjëj, qënie shpirtërore dhe qënie të vetëdijshme brenda dritave të ekzistencës. Ndërsa pa ato, domethënë, në qoftë se nuk do të ishte njohja rreth Ekzistuesit të vetëm të domosdoshëm, atëherë errësirat e mosekzistencës dhe dhimbjet e vdekjes dhe të ndarjes do t’i rrethonin të gjitha qëniet.
Dynjaja do të shfaqej në një këndvështrim të tillë të ishte një djerrinë e mjeruar dhe e boshatisur.
Po, ashtu si secili frut nga frutat e pemës, që ka lidhje me të gjitha frutat që ndodhen në atë pemë dhe që formojnë një lloj nga lidhja e vëllazërisë dhe e shoqërisë dhe marrëdhënie të forta midis tyre, po ashtu, ai frut posedon ekzistenca aksidentale aq sa numri i të gjithë atyre frutave.
Por kur fruti këputet nga pema, atëherë një ndarje dhe një vdekje ndodhin përballë të gjithë frutave të tjerë; të gjithë ato fruta në lidhje me frutin e këputur do të bëheshin mosekzistues, dhe një errësirë e mosekzistencës së jashtme do të ndodhte për të.
Pikërisht në të njëjtën mënyrë për sa ka të bëjë me të qënit i lidhur me fuqinë e të Vetmit të Përjetshëm, për secilën gjë, të gjitha gjërat ekzistojnë. Në qoftë se nuk do të kishte lidhje, atëherë lloje nga mosekzistenca e jashtme aq sa numri i të gjitha gjërave, do ta godisnin secilën gjë.
Dhe kështu, nga kjo shenjë ti mund të shikosh gjërësinë e dritave të besimit dhe errësirën e tmerrshme të çudhëzimit. Domethënë, besimi është titulli i realitetit esencial i të vërtetës së lartë të përshkruar në këtë shenjë dhe ai realitet mund të fitohet veçse nëpërmjet besimit; sepse ashtu siç është mosekzistuese çdo gjë për të verbërin, shurdhin, memecin dhe për budallain, po kështu çdo gjë është mosekzistuese dhe e errët për një njeri pa besim.
Pika e Dytë: Dynjaja dhe të gjitha gjërat kanë tri fytyra:
Fytyra e parë: Shikon tek Emrat e Bukur Hyjnorë dhe është pasqyra e tyre. Vdekja, ndarja dhe mosekzistenca nuk mund të ndërhyjnë në këtë fytyrë; përkundrazi, në të ka ripërtëritje dhe rifreskim.
Fytyra e dytë: Shikon tek Ahireti dhe vështron tek Bota e përjetshmërisë; ajo është si një tokë e lërueshme. Në këtë fytyrë piqen fruta të qëndrueshëm. Kjo fytyrë i shërben qëndrueshmërisë, dhe i bën gjërat e përkohshme gjëra të përhershme. Gjithashtu, në këtë fytyrë, nuk ka vdekje e zhdukje, por manifestime të jetës dhe të përjetshmërisë.
Fytyra e tretë: Shikon tek qëniet e përkohshme, domethënë shikon tek ne. Ajo është e dashura e qënieve të përkohshme dhe e atyre që ndjekin tekat e nefsit të tyre; ajo është vend tregtie për të vetëdijshmit; është fushë provimi e testimi për ata të cilët janë ngarkuar me detyra. Kështu, balsami dhe shërimi për dhimbjet dhe plagët e përkohshmërisë, të zhdukjes dhe të vdekjes në këtë fytyrën e tretë janë manifestimet e jetës dhe të përjetësisë në fytyrën e saj të brendshme.
Shkurtazi: Kjo rrymë e qënieve, këto krijesa udhëtuese, janë pasqyra lëvizëse dhe vende të ndryshueshme manifestimi për ripërtëritjen e dritave të krijimit të Ekzistuesit të vetëm të domosdoshëm.
¢ STACIONI I DYTË
Stacioni i dytë përbëhet nga një Parathënie dhe Pesë Tregues. Parathënia përmban dy çështje:
Çështja e Parë: Në secilin nga Pesë treguesit e mëposhtëm ndodhet një krahasim i shkruar në formën e një teleskopi të dobët e me rreze të shkurtër, me qëllim që të vëzhgojmë atributet e Hyjnisë. Këto krahasime nuk mund ta përfshijnë realitetin e atyre atributeve; ato nuk mund t’i rrethojnë ato dhe të jenë masa për to, por ato mund të ndihmojnë në shikimin e tyre. Pastaj ndonjëra nga frazat ose shprehjet në krahasimet , ose në shenjat e mëparshme, që është e papërshtatshme për atributet e Esencës më të shenjtë e më të pastër, është nga mangësitë e vetë krahasimeve.
Për shembull, kuptimet e ëndjes, gëzimit dhe kënaqësisë të njohura nga ne, nuk mund t’i shprehin atributet e shenjta, por secila është si një pikë vrojtimi dhe një mjet për mendimin reflektiv. Përveç kësaj, nëpërmjet të treguarit, në një shembull të vogël, majen, cepin e një ligji gjithëpërfshirës dhe madhështor të Hyjnisë, ai provon realitetin e ligjit brenda atributeve të Hyjnisë. Për shembull, thuhet se një lule largohet nga ekzistenca duke lënë prapa saj me mijëra nga llojet e ekzistencave; kjo demonstron një ligj madhështor të Hyjnisë i cili është në fuqi në të gjitha qëniet e pranverës, ashtu siç është në fuqi në të gjitha qëniet e dynjasë.
Por, nëpërmjet cilitdo ligji, Krijuesi Mëshirëplotë ndryshon dhe ripërtërin veshjen e pupëluar -me pupla- të një zogu. Ai Autor i Gjithurtë, me të njëjtin ligj e ndryshon dhe e ripërtërin veshjen e globit tokësor në çdo vit; dhe nëpërmjet të njëjtit ligj, Ai e transformon trajtën e botës në çdo shekull; dhe nëpërmjet të njëjtit ligj, Ai do ta ndryshojë formën e universit tek ringjallja e të vdekurve.
Dhe nëpërmjet cilitdo ligji Ai i lëviz grimcat si dervishë mevlevi ashikë; Ai e bën tokën të rrotullohet nëpërmjet të njëjtit ligj ashtu si një dervish mevlevi në ekstazë duke i ngritur për vallëzimin “sama” (rrotull rrethit të dhikrit). Dhe nëpërmjet atij ligji, Ai i bën botët të rrotullohen dhe sistemin diellor të udhëtojë përmes hapësirës.
Dhe nëpërmjet cilitdo ligji Ai ripërtërin grimcat në qelizat e trupit tënd dhe i tret ato dhe i zëvendëson; dhe nëpërmjet të njëjtit ligj, Ai ripërtërin kopshtin tënd çdo vit, duke e bërë atë rishtas shumë herë në çdo stinë. Dhe nëpërmjet të njëjtit ligj, Ai ripërtërin faqen e tokës në çdo pranverë, duke lëshuar një mbulesë të freskët mbi faqen e saj.
Dhe nëpërmjet cilitdo ligji, Ai Autor i Gjithëfuqishëm sjell në jetë një mizë; Ai, nëpërmjet të njëjtit ligj, sjell në jetë një dru rrapi përpara dritares tënde në çdo pranverë; dhe nëpërmjet atij ligji, Ai e sjell në jetë tokën në pranverë; dhe nëpërmjet të njëjtit ligj do t’i sjellë në jetë krijesat në ringjallje. Kur’ani aludon për këtë me vërsetin,
“Krijimi i ju të gjithëve dhe ringjallja e ju të gjithëve janë si (krijimi dhe ringjallja) e një njeriu të vetëm.”[1] Dhe kështu me radhë; ju mund të bëni shembuj të mëtejshëm në të njëjtën mënyrë.
Ndodhen shumë ligje Hyjnie si këto të cilat janë në fuqi duke filluar nga grimcat për tek tërësia e botës. Dhe kështu shikoje pafundësinë e këtyre ligjeve brenda aktivitetit Hyjnor; vëreje me kujdes gjërësinë e tyre dhe shikoje kuptimin e Unitetit brenda tyre. Kuptoje se çdo ligj është një provë e Unitetit Hyjnor. Po, nëpërmjet secilit prej këtyre ligjeve të shumta e të pafundme duke qenë manifestimi i Njohjes dhe i Dëshirës Hyjnore dhe duke qenë, edhe i njëjti edhe gjithëpërfshirës, secili nga ato ligje provon me sigurinë më të plotë Unitetin e Autorit, Njohjen dhe Dëshirën e Tij.
Kështu, shumica e krahasimeve gjithandej “Fjalëve” tregojnë majat e ligjeve, ashtu si këto, nëpërmjet një shembulli të vogël, atëherë ato krahasime tregojnë ekzistencën e pikërisht atij ligji në çështjen e pretenduar.
Meqenëse krahasimi shpjegon aktualizimin (realitetin) e ligjit, atëherë ai e vërteton çështjen e pretenduar në mënyrë aq kategorike ashtu si prova logjike. Domethënë, shumica e krahasimeve tek “Fjalët” janë si prova kategorike dhe argumente të sigurtë.
Çështja e dytë: Ashtu siç është përshkruar në të vërtetën e Dhjetë të Fjalës së Dhjetë; çdo frut dhe çdo lule ka aq shumë qëllime dhe shembuj urtësie aq sa numri i frutave të pemës dhe i luleve të saj. Këto shembuj urtësie janë tri llojesh:
Njëri lloj shikon Autorin dhe shfaq qëndisjen e Emrave të Tij. Një lloj tjetër shikon tek qëniet e vetëdijshme dhe, në këndvështrimin e të vetëdijshmëve, gjërat janë mesazhe të vlefshëm dhe fjalë kuptimplote.
Një lloj tjetër orientohet e shikon tek vetë gjëja dhe tek jeta dhe përjetësimi i saj. Dhe ajo përmban shembuj urtësie sipas përfitimeve të njeriut, në qoftë se ajo do të ishte e dobishme për njeriun.
Njëherë, ndërsa po shqyrtoja ekzistencën e këtyre qëllimeve të shumta që ka çdo qënie, paragrafet e mëposhtëm më erdhën mua në gjuhën arabe, të cilët ashtu si shënimet që formojnë bazat e treguesve të mëposhtëm, aludojnë për ato qëllime universale.
Këto qënie të lavdishme janë vende të rrjedhshëm manifestimi dhe pasqyra shëtitëse për ripërtëritjen e manifestimeve të dritave të krijueshmërisë së Tij, lavdia i takon Atij: nëpërmjet ndryshimit të përcaktimeve relative.Së pari: Me ruajtjen e kuptimeve të tyre të bukura dhe të identiteteve të tyre në botën e shëmbëllesave. Së dyti: Me prodhimin e të vërtetave që i përkasin botës së padukshme dhe qëndisjeve të Pllakës së Ruajtur. Së treti: Me shpërndarjen e frutave të Ahiretit dhe të panoramave të përhershme. Së katërti: Me shpalljen e tesbihateve Hyjnore dhe me bërjen të njohur se çfarë bëjnë të domosdoshme Emrat Hyjnorë. Së pesti: Që të shfaqen Atributet Hyjnorë dhe aspektet e njohjes Hyjnore.
Këto pesë paragrafe përmbajnë bazat e treguesve që ne do t’i diskutojmë në vazhdim. Po, të gjitha qëniet dhe në mënyrë të veçantë qëniet e gjalla, kanë pesë nivele të ndryshëm prej shembujve të urtësisë dhe të qëllimeve të ndryshme.
Ashtu si një pemë frutdhënëse që prodhon degët e saja të cilat ngrihen njëra mbi tjetrën, po ashtu të gjitha qëniet e gjalla kanë pesë nivele të ndryshëm prej shembujve të urtësisë dhe të qëllimeve.
O njeri i përkohshëm! Në qoftë se ti e dëshiron transformimin e realitetit tënd, i cili është si një bërthamë e pjesshme, në një pemë të përjetshme frutdhënëse, dhe të fitosh dhjetë prej qëllimeve të treguara në pesë treguesit, fito besim të vërtetë. Përndryshe, përveç të qënit i privuar nga të gjitha ato, ti do shtypesh e ngjeshesh në atë bërthamë dhe do të kalbesh brenda saj.
Treguesi i Parë:
Së pari: Nëpërmjet ndryshimit të përcaktimeve të tyre relative dhe me ruajtjen e kuptimeve të tyre të bukura dhe të identiteteve në botën e shëmbëllesave.
Ky paragraf shpreh ç’ka vijon: Pas largimit të saj nga ekzistenca, çdo qënie, në pamje të jashtme, shkon për në mosekzistencë dhe në asgjësim, por kuptimet që ajo ka shprehur ruhen dhe përjetësohen.
Gjithashtu, identiteti i saj, forma dhe natyra e saj esenciale, ruhen në botën e shëmbëllesave dhe në Pllakat e Ruajtura, të cilat janë modele të botës së shëmbëllesës, dhe në memoriet të cilat janë modelet e pllakave të ruajtura. Domethënë, qënia –gjëja- humbet ekzistencën e saj të jashtme dhe fiton me qindra ekzistenca jolëndore të cilat i përkasin njohjes.
Për shembull, me qëllim që të shtypet një fletë e caktuar në një presë tipografike, vendoset e rregullohet shkronja tipografike. Pastaj, pasi fleta t’ua ketë dhënë formën dhe identitetin fletëve të shumta duke u shtypur (stampuar) dhe, pasi ajo t’ua ketë shpallur kuptimet e saj mendjeve të shumta, atëherë vendosjet e atyre shkronjave tipografike ndryshohen, pasi nuk mbetet më nevojë për to; gjithashtu duhet të shtypen edhe fletë të tjera me ato shkronja.
Dhe pikërisht në të njëjtën mënyrë, Pena e Paracaktimit Hyjnor u jep këtyre qënieve të tokës dhe, në mënyrë të veçantë bimëve, një sistemim të caktuar dhe një vendosje të caktuar. Fuqia Hyjnore i krijon ato në faqen e pranverës, me qëllim që ato të shprehin kuptimet e bukura. Dhe meqenëse format e tyre dhe identitetet kalojnë tek Regjistri i botës së padukshme, si bota e shëmbëllesës, urtësia Hyjnore kërkon që të ndryshohet ajo vendosje, me qëllim që të shkruhet një fletë e re e pranverës së ardhshme që të shprehë gjithashtu kuptimet e tyre.
Treguesi i Dytë:
Së dyti: Me prodhimin e të vërtetave që i përkasin botës së padukshme dhe qëndisjeve të Pllakës së Ruajtur.
Ky paragraf tregon se çdo gjë, qoftë e pjesshme apo universale, pasi të largohet nga ekzistenca dhe, simodos qëniet e gjalla, prodhojnë shumë të vërteta që i përkasin të padukshmes.
Gjithashtu ato lënë prapa tyre në Pllakat dhe në regjistrat e botës së shëmbëllesës aq shumë forma sa numri i fazave të jetëve të tyre. Historitë e jetës së tyre dhe ato të formave që janë kuptimplote shkruhen dhe bëhen objekte studimi për qëniet shpirtërore.
Për shembull, një lule largohet nga ekzistenca, por së bashku me lënien prapa të natyrës së saj esenciale në qindra farëra në ekzistencë, ajo gjithashtu i lë prapa me mijëra nga format e saj në Pllaka të Ruajtura të vogëla dhe në kujtesa, të cilat janë modele të vegjël të Pllakave të Ruajtura, dhe nëpërmjet fazave të jetës së saj, ajo i bën qëniet e vetëdijshme të studiojnë qëndisjet e Emrave të Bukur Hyjnorë dhe lavdërimet Hyjnore që ajo shpreh dhe atëherë ajo largohet nga ekzistenca.
Po kështu, qëniet e stolisura dhe të modeluara bukur në saksinë e faqes së tokës; stina e pranverës është një lule; ajo në pamje të jashtme zhduket dhe largohet për në mosekzistencë, por në vendin e saj ajo lë prapa në ekzistencë të vërtetat që i përkasin të padukshmes që ajo i ka shprehur aq shumë sa numri i farërave të saj dhe i lë identitetet në Botën e Shëmbëllesës që ajo i ka botuar e përhapur, aq shumë sa numri i qënieve të saj.
Kështu, pranvera i lë prapa të gjitha këto lloje të ekzistencës dhe, vetëm atëherë ajo fshihet nga ne. Dhe ajo u bën vend shoqeve të saja, pranverave të tjera, që të vijnë dhe të përmbushin detyrat e tyre. Domethënë, pranvera zhvishet nga një ekzistencë e jashtme, ndërsa në kuptim ajo vishet me një mijë ekzistenca.
Treguesi i Tretë:
Së treti: Me
shpërndarjen e frutave të Ahiretit dhe të panoramave të përhershme.
Ky paragraf deklaron se bota është një punishte dhe një fushë e lërueshme që prodhon të korra të përshtatshme për tregun e Ahiretit. Ne e kemi provuar në shumë nga “Fjalët” se ashtu si xhindet dhe njerëzit që i dërgojnë veprat e tyre në tregun e Ahiretit, po ashtu qëniet e tjera të dynjasë përmbushin detyra të shumta për llogari të Ahiretit dhe prodhojnë shumë të korra për të. Madje mund të thuhet se toka udhëton për hir të atyre punëve, ose ky është qëllimi i saj.
Kjo anije Hyjnore përshkon për një vit distancën e njëzet e katër mijë viteve, duke rrethshkruar fushën e ringjalljes.
Për shembull, njerëzit e Parajsës me siguri do të dëshirojnë të kujtojnë ngjarjet dhe peripecitë e tyre në dynja dhe do t’ia tregojnë ato njëri-tjetrit. Ata do të jenë shumë kureshtarë për të shikuar imazhet dhe tablotë e atyre ngjarjeve, dhe në qoftë se ata do t’i shikonin ato ashtu siç shikojnë ekranin kinematografik, ata do të kënaqeshin së tepërmi. Meqenëse çështja është kështu, atëherë do të ketë në Parajsë, e cila është bota e kënaqësisë dhe e lumturisë, skena të ndodhive të kësaj dynjaje, midis panoramave të përjetshme, ashtu siç tregon vërseti Kur’anor,
“(Plot gëzim do të jenë) përballë njëri-tjetrit mbi fronet e tyre të lartë.”[2]
Kështu, këto qënie të bukura duke u shfaqur për një çast dhe pastaj duke u zhdukur dhe, vijimi i tyre njëra pas tjetrës me radhë, duken si fabrika e punishte për prodhimin e horizonteve -fushëpamjeve- të përjetësisë. Për shembull, me qëllim që t’u japin një lloj qëndrueshmërie situatave të përkohshme dhe të lënë një kujtim për popujt e së ardhmes, njerëzit e civilizimit i regjistrojnë format e bukura ose situatat e çuditshme dhe ua paraqesin ato si dhuratë bijve të së ardhmes nëpërmjet ekranit kinematografik; ata e tregojnë të shkuarën në të tashmen dhe në të ardhmen dhe e përfshijnë atë kohë brenda tyre.
Në të njëjtën mënyrë, këto qënie të pranverës dhe të dynjasë përgjithësisht, pasi të kalojnë një jetë të shkurtër, ashtu siç i regjistron Autori i tyre i Gjithurtë qëllimet e tyre që i përkasin Botës së Përjetësisë në atë, po ashtu Ai regjistron detyrat jetësore dhe mrekullitë Hyjnore të cilat ato qënie i kryejnë gjatë fazave të jetëve të tyre me kërkesë të Emrave Hyjnorë, “El-Hakimu”, “Er-Rahimu”, “El-Vedudu”, i Gjithurti, Mëshirëploti, I Dashuri.
Treguesi i Katërt:
Së katërti: Me shpalljen e tesbihateve, lavdërimeve Hyjnore dhe me bërjen të njohur se çfarë bëjnë të domosdoshëm Emrat Hyjnorë,
Ky paragraf deklaron se gjatë gjithë periudhave të jetëve të tyre, qëniet kryejnë lloje të shumta prej tesbihateve Hyjnore. Ato gjithashtu demonstrojnë situata të ndryshme që Emrat e bukur Hyjnorë i bëjnë të domosdoshme dhe i kërkojnë.
Për shembull, Emri Hyjnor “Er-Rahim”, Mëshirëploti, kërkon mëshirën, dhembshurinë; Emri “Er-Rezzak”, Furnizuesi, kërkon dhënien e rizkut, furnizimin me ushqim, dhe Emri “El-Letif”, Dashamirësi (Zemërbutë), bën të domosdoshme dhënien e mirësive. Dhe kështu me radhë; Të gjithë Emrat e Bukur Hyjnorë kërkojnë dhe bëjnë të domosdoshme diçka.
Kështu, përveç të demonstruarit të kërkesave të Emrave Hyjnorë nëpërmjet jetëve të tyre dhe ekzistencave, të gjitha qëniet e gjalla e lavdërojnë Autorin e Gjithurtë sa numri i gjymtyrëve dhe i aftësive të tyre.
Për shembull, kur njeriu ha fruta të shijshëm, ato thërrmohen, shkrihen e treten në stomakun e tij dhe, në pamje të jashtme, ato shkatërrohen, veçse ama ato i japin çdo qelize prej qelizave të trupit të tij një kënaqësi dhe një shije brenda një aktiviteti, gjithashtu edhe gojës dhe stomakut; ato janë mjete për shumë shembuj urtësie si të ushqyerit e jetës së tij dhe të çdo pjese të trupit të tij dhe e bëjnë jetën e tij të vazhdojë.
Vetë ushqimi, gjithashtu ngrihet e ngjitet nga ekzistenca bimore –vegjetale- për tek niveli i jetës njerëzore; kështu në këtë mënyrë ai përparon.
Në të njëjtën mënyrë, kur qëniet fshihen prapa perdes së vdekjes, në vend të tyre mbeten tesbihate të qëndrueshme dhe shumë të mëdhaja në numër për secilën krijesë; ato gjithashtu ua lënë Emrave Hyjnorë shumë nga qëndisjet dhe kërkesat e Emrave Hyjnorë. Domethënë; ato largohen duke ua lënë në besim atyre një ekzistencë të përjetshme. Atëherë, në qoftë se mbeten mijëra nga llojet e ekzistencës -të cilat manifestojnë një llojë qëndrueshmërie- në vend të largimit të një ekzistence të përkohshme e kalimtare, a mund të thuhet: “Sa keq për atë ekzistencë të përkohshme!” Ose ajo e gjitha ishte për asgjë, ose përse u largua ajo krijesë e këndshme; a mund të ankohesh në këtë mënyrë?
Përkundrazi, mëshira, urtësia dhe dashuria, që kanë të bëjnë me atë krijesë, e kërkuan dhe e bënë atë të domosdoshme të jetë kështu. Përndryshe, do të ishte e domosdoshme të braktiseshin mijërat e dobive me qëllim që të mos shkatërrohej një dëm i vetëm; si rrjedhojë , dëmi do të ishte i mijëfishtë. Domethënë, Emrat e bukur Hyjnorë, “Er-Rahim”, “El-Hakim”, “El-Vedud”, Mëshirëploti, i Gjithurti, i Dashuri; bëjnë të domosdoshme kalimin e krijesave prapa perdeve të zhdukjes dhe të ndarjes; ato Emra i kërkojnë ato të dyja dhe nuk i kundërshtojnë.
Treguesi i Pestë:
Së pesti: Me qëllim që të shfaqen Atributet Hyjnore dhe aspektet e Njohjes Hyjnore.
Ky paragraf deklaron se me largimin nga ekzistenca e jashtme, qëniet dhe, në mënyrë të veçantë, qëniet e gjalla, lënë prapa tyre shumë gjëra të qëndrueshme. Ashtu siç u përshkrua në Shenjën e Dytë se, në Atributet e Hyjnisë janë të pranishme një dashuri e pakufishme, një mëshirë e pafundme dhe një krenari absolute, dhe në qoftë se do të lejohej shprehja – një kënaqësi e shenjtë e pafundme dhe një gëzim i shenjtë i pafundmë; dhe në qoftë se do të lejohej shprehja – një ëndje e shenjtë absolute dhe një lumturi e lartë absolute që i përshtaten Esencës së Tij të shenjtë dhe që janë të denja për shenjtërinë, lartësinë e madhështinë e Tij; sepse shenjat e atyre çështjeve Hyjnore vëzhgohen e shihen.
Kështu, nëpërmjet ndryshimit dhe transformimit, zhdukjes dhe përkohshmërisë, qëniet po shtyhen me një shpejtësi brenda aktivitetit të çuditshëm që është bërë i domosdoshëm prej këtyre Atributeve; ato qënie në mënyrë të vazhdueshme dërgohen nga Bota e Dukshme për tek Bota e Padukshme, bota e Ahiretit.
Brenda shfaqjeve të atyre Atributeve, krijesat lëvizin në një rrjedhë të vazhdueshme dhe në një rrymë dhe udhëtojnë e rrotullohen në mënyrë të vazhdueshme me këtë udhëtim e lëvizje të vazhdueshme; ato i mbushin veshët e njerëzve të pakujdesshëm me vajtimet e vdekjes dhe të ndarjes dhe kënaqin dëgjimet e njerëzve të besimit me tingujt e dhikrit dhe të tesbihateve, të madhërimit dhe të lavdërimit. Për shkak të këtij misteri, të gjitha qëniet largohen duke lënë prapa tyre në ekzistencë kuptime, cilësi dhe gjendje të cilat do të jenë mjete për shfaqjen e Atributeve të Përjetshme të Ekzistuesit të Vetëm të domosdoshëm.
Për më tepër, qëniet largohen duke lënë prapa tyre periudhat dhe gjendjet që ato kanë ndërmarrë gjatë gjithë jetëve të tyre (duke lënë prapa) një ekzistencë të detajuar e cila përfaqëson ekzistencën e tyre të jashtme – në Pllakën e Ruajtur, në Librin e Qartë, në Regjistrin e Qartë dhe në sferat e tjera si këto që i përkasin njohjes Hyjnore tek të cilat ka ekzistencë.
Kjo do të thotë se çdo qënie e përkohshme braktis një ekzistencë dhe fiton mijëra ekzistenca të përjetshme.
Për shembull, një numër nga lëndët (substancat) e zakonshme hidhen në një makineri të çuditshme në një fabrikë; ato lëndë digjen nga brenda dhe, në pamje të jashtme, ato shkatërrohen, por në lambikët e asaj fabrike, në aparatet e saj të distilimit, precipitohen, bien në fund, lëndë kimike të vlefshme dhe ilaçe të rëndësishëm.
Gjithashtu, nëpërmjet forcës dhe avullit të saj, në një zonë të saj thuren tekstile, në një tjetër shtypen libra, ndërsa në një tjetër prodhohen ëmbëlsira dhe gjëra të tjera të rralla; dhe kështu me radhë; ajo bëhet për këto. Domethënë, nëpërmjet djegies së atyre lëndëve të zakonshme dhe në asgjësimin e tyre të jashtëm vijnë mijëra gjëra në ekzistencë. Një ekzistencë e zakonshme largohet, por ajo lë e trashëgon ekzistenca të shumta të larta. Dhe kështu, a mund të thuhet në këtë gjendje: “Sa keq për ato lëndë të zakonshme? A mundet dikush të ankohet rreth Pronarit të fabrikës, duke thënë:
Përse ai nuk tregoi keqardhje për gjendjen e atyre lëndëve dhe i dogji dhe i shkatërroi?
Në të njëjtën mënyrë, “Dhe All-llahut i takon krahasimi më i lartë”, ashtu siç bëhet e domosdoshme nga mëshira, urtësia dhe nga dashuria, Krijuesi i Gjithurtë, Mëshirëplotë dhe i dashur e bën fabrikën e universit që të vihet në punë. Ai i bën të gjitha ekzistencat e përkohshme si bërthama për ekzistenca të shumta të përjetshme; Ai i bën ato si mjete për përmbushjen e qëllimeve Hyjnore; Ai i bën ato të shfaqin funksionet Hyjnore; Ai i bën ato bojë për penën e Kaderit Hyjnor dhe sovajka për endjen e Fuqisë Hyjnore; dhe për shumë qëllime e mirësi të larta, të cilat ne ende nuk i njohim, nëpërmjet aktivitetit të vetë fuqisë së Tij, Ai shkakton aktivitetin e universit. Ai u shkakton grimcave të lëvizin, qënieve të udhëtojnë, kafshëve të vërshojnë dhe planetëve të rrotullohen; Ai e bën universin të flasë, duke i shkaktuar atij të recitojë në heshtje vërsetet e Tij, shenjat e Tij, dhe t’i shkruajë ato. Dhe nga krijesat e tokës, për sa ka të bëjë me Hyjninë e Tij, Ai e bën ajrin një lloj froni të urdhrit të Tij dhe të Dëshirës: elementin e dritës një fron tjetër për Njohjen dhe Urtësinë e Tij; ujin një fron tjetër të Mirësisë dhe të Mëshirës së Tij; dheun një lloj froni për Ruajtjen e Tij dhe Dhënien e jetës; dhe tre nga këto frone Ai i vë mbi krijesat e tokës.
Mësoje me siguri se e vërteta e shndritshme që u demonstrua në këto pesë tregues shikohet vetëm nëpërmjet dritës së besimit. Përndryshe, një errësirë e tmerrshme do të merrte vendin e kësaj të vërtete të qëndrueshme. Për njerëzit e çudhëzimit, dynjaja është e mbushur plot me ngjyrat e vdekjeve, ndarjeve dhe të mosekzistencës; për ata universi bëhet një lloj Ferri. Duke pasur vetëm një shkreptimë ekzistence, secila gjë rrethohet nga një mosekzistencë që nuk mbaron kurrë. E gjithë e shkuara dhe e ardhmja është e mbushur me errësirën e mosekzistencës; të çudhëzuarit mund të gjejnë vetëm një dritë të dobët të dëshpëruar në të tashmen e pranishme e cila është një kohë shumë e shkurtër kalimtare.
Kurse nëpërmjet misterit të Kur’anit dhe dritës së besimit, një dritë ekzistence shikohet nga parapërjetësia për tek paspërjetësia, ata mund të lidhen me atë dritë dhe, nëpërmjet saj, të sigurojnë lumturinë e përjetshme.
Shkurtazi: Ashtu siç tha poeti Njazi Misri, edhe ne themi:
Derisa kjo frymë (nefes) të bëhet oqean;
Derisa ky skelet (kraharor) të thyhet e copëzohet;
Derisa ky zë të jetë heshtur,
Unë do të thërras:
O i Vërtetë! O i Gjallë! O i Adhuruar i Vetëm! O i Gjithurtë! O i Synuar! O Mëshirëplotë! O i Dashur dhe, unë thërras:
Nuk ka zot tjetër përveç All-llahut, Sovranit, të Vërtetit, të Qartit; Muhammedi a.s.m. është profeti i Zotit xh.sh., besnik në premtimin e Tij. Amin. Dhe besoj dhe vërtetoj:
Ringjallja pas vdekjes është një realitet; parajsa është një realitet; Ferri është një realitet; lumturia e përjetshme është një realitet, All-llahu është Mëshirëplotë, i Gjithurtë dhe i Dashur; dhe mëshira, urtësia dhe dashuria rrethojnë të gjitha gjërat dhe të gjitha cilësitë e tyre.
“Dhe ata do të thonë: Gjithë lavdërimet dhe falënderimet janë për All-llahun i Cili na udhëzoi ne për tek kjo (lehtësi); kurrë nuk do të kishim gjetur ne drejtim, po të mos na kishte udhëzuar All-llahu. Vërtetë që të dërguarit e Zotit tonë erdhën me të vërtetën.”[3] “Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti.”[4]
“Zoti ynë! Mos na ndëshko në qoftë se harrojmë, apo biem në gabime.”[5]O Zot! Jepi bekime shkëlqesisë sonë Muhammedit a.s.m., jepi salevate që për Ty ajo të jetë kënaqësi dhe për të të jetë përmbushje dhe jepi bekime familjes së tij dhe sahabëve. Amin.
Dhe i gjithë lavdërimi i takon All-llahut, Krijuesit të të gjitha botëve.
Lavdia i takon Atij i Cili e ka bërë kopshtin e tokës: ekspozitën e artit të Tij, tubimin e krijesave të Tij, vendin e manifestimit të fuqisë së Tij, boshtin e urtësisë së Tij, kopshtin e Mëshirës së Tij, vendin kultivues të Parajsës së Tij, vendin e kalimit të krijesave, vendin nëpërmjet të cilit vërshojnë qëniet, masën e artifakteve; të stolisur nga kafshët, të qëndisur me zogj, të frutshme me pemë, të lulëzuar me lule dhe mrekullitë e njohjes së Tij.
Çudirat e artit të Tij, dhuratat e bujarisë së Tij, provat e mirëbërësisë së Tij, dëshmitë e Unitetit të Tij, hollësitë e urtësisë së Tij, dëshmuesit e Mëshirës së Tij, buzëqeshjen e luleve me zbukurimin e fruteve, këngën e zogjve në flladet e mëngjesit, këngën e shiut në fytyrat e luleleve, stolisjen e luleve, zbukurimin e fruteve në këto kopshte; të gjitha nënat, humane dhe shtazore, janë të buta e të mëshirshme ndaj të vegjëlve të tyre, duke bërë të njohur Një të Dashur të Vetëm, duke bërë të dashur një të Gjithëmëshirshëm, mëshirën e një të Dhembshuri, butësinë e një Zemërdhembshuri, për xhindin e njeriun, për shpirtërat, kafshët, melekët dhe për xhindet.
* * *
SHTOJCA E PARË E LETRËS SË NJËZET E KATËRT
“Thuaj (o Muhammed): Zoti im kujdeset për ju vetëm nga duaja juaj drejtuar Atij (asnjë rëndësi nuk do t’u jepte ju Krijuesi në qoftë se nuk do të ishte duaja juaj),”[6]
q PIKA E PARË:
Dije se duaja, lutja, është një mister madhështor i adhurimit; madje ajo është palca –thelbi- dhe shpirti i ibadetit. Ashtu siç e kemi përmendur në shumë vende të tjera, duaja është tre llojesh:
Lloji i parë i duasë: Kjo është duaja nëpërmjet gjuhës së aftësive të natyrshme të vendosura tek gjëja. Kështu të gjitha farërat, kokrrat e drithit dhe bërthamat i bëjnë dua Krijuesit të Gjithurtë, duke thënë: O Krijuesi ynë! Na bëj neve të rritemi! Bëji të vërtetat tona të vogëla të mbijnë e të mugullojnë dhe na transformo neve në realitetin madhështor të një peme, me qëllim që ne të mund të shfaqim në detaje qëndisjet e Emrave të Tu!”
Një lloj tjetër duaje – nëpërmjet gjuhës së aftësisë së natyrshme- është kjo: grumbullimi së bashku i shkaqeve. Grumbullimi i shkaqeve është një dua për krijimin e pasojave. Domethënë shkaqet fitojnë një pozitë me anë të të cilës ato bëhen si një gjuhë e gjendjes së natyrshme nëpërmjet të cilës ato bëjnë lutje dhe kërkojnë pasojën (rezultatin) nga i Gjithëfuqishmi i lavdisë. Për shembull, uji, nxehtësia, dheu dhe drita marrin qëndrimet dhe një gjendje rreth një fareje dhe, ato gjendje formojnë një gjuhë, pra ato gjendje sikur të ishin një gjuhë që flet me dua duke thënë: “O Krijuesi ynë, bëje këtë farë një pemë!”
Po, pema, e cila është një mrekulli e çuditshme e fuqisë, nuk mund t’u atribuohet atyre lëndëve të pavetëdijshme, të pajeta e të thjeshta; do të ishte e pamundur që ajo t’u atribuohej atyre shkaqeve. Atëherë grumbullimi i shkaqeve është një lloj duaje?
Lloji i dytë i duasë: Kjo është nëpërmjet gjuhës së nevojës së natyrshme. Ajo është një lloj duaje e bërë nga të gjitha krijesat e gjalla të cilat i kërkojnë Krijuesit të tyre t’ua plotësojë atyre nevojat dhe dëshirat, të cilat janë përtej fuqisë dhe vullnetit të tyre, nga vende të paparashikuara dhe në kohë të përshtatshme.
Sepse i Gjithurti dhe Mëshirëploti ua dërgon nevojat e tyre dhe dëshirat në kohën e duhur, nga vende që ato nuk i dinin, përtej fuqisë dhe dëshirës së tyre. Duart e tyre nuk mund t’i arrijnë ato. Domethënë, dhënia e kësaj mirësie e favori është vetëm se përgjigje ndaj një duaje të natyrshme.
Shkurtazi: E gjitha ajo që ngjitet tek prania Hyjnore nga të gjitha qëniet e universit është duaja e natyrshme. Ato gjëra të cilat janë shkaqe i kërkojnë pasojat nga Zoti i Gjithëfuqishëm.
Lloji i tretë i duasë: Kjo është duaja e qënieve të vetëdijshme e cila buron nga nevoja e tyre. Edhe kjo dua, gjithashtu, është dy llojesh:
I Pari: Kjo dua është pothuajse gjithmonë e pranueshme në qoftë se do të bëhej në një kohë të një nevoje të madhe, ose është krejtësisht e përputhshme me nevojën e natyrshme, ose është e afërt me gjuhën e prirjes dhe të aftësisë së bashkëlindur, ose është e pastër dhe e sinqertë që buron nga thellësia e zemrës. Pjesa më e madhe e përparimit njerëzor dhe zbulimet janë rezultati i këtij lloji duaje. Gjërat që ata i imagjinojnë të jenë një burim krenarie janë rezultati i asaj që në efekt është njerëzimi me gjuhën e sinqertë të aftësisë së bashkëlindur dhe prandaj ajo u pranua. Për sa kohë që nuk ndodhet asgjë që t’i pengojë ato dhe për sa kohë që ato të jenë në përputhje me kushtet, duatë e bëra nëpërmjet gjuhës së aftësisë dhe të nevojës së natyrshme, janë gjithmonë të pranueshme.
Lloji i dytë: Kjo është duaja e mirënjohur tek ne: edhe kjo gjithashtu është dy llojesh: Njëra është nëpërmjet fjalës, Për shembull, të plugosh tokën është një dua nëpërmjet veprimit; njeriu e kërkon rizkun nga Furnizuesi i Tij i Gjithurtë, e kërkon vetëm prej Tij dhe jo prej tokës; toka (dheu) është një derë për një thesar të mëshirës së Tij të gjërë dhe jo tjetër, njeriu e troket atë derë nëpërmjet plugut.
Ne do t’i kapërcejmë duke i lënë detajet e llojeve të mbetura dhe do të shpjegojmë në dy ose në tre pikat vijuese një ose dy sekrete të duasë nëpërmjet fjalës.
q PIKA E DYTË.
Efekti i duasë është i madh. Në mënyrë të veçantë, në qoftë se duaja vazhdon dhe fiton universalitet. Kjo dua pothuajse gjithmonë ka një rezultat, në të vërtetë rezultati i saj është i vazhdueshëm. Madje mund të thuhet: Njëri nga shkaqet e krijimit të botës ishte duaja, meqenëse duaja e madhe e profetit më të madh a.s.m. i cili paraprin botën Islame e cila bën të njëjtën dua; dhe ata paraprijnë të gjithë njerëzimin, i cili bën të njëjtën dua… ajo dua është: Lumturia e përjetshme, dhe ajo është njëri nga shkaqet e krijimit të botës. Domethënë, Krijuesi i të gjitha botërave e dinte nëpërmjet dijes së Tij të parapërjetshme se ai profet fisnik a.s.m. do t’i kërkonte Atij lumturinë e përjetshme dhe një manifestim të Emrave Hyjnorë në emrin e njerëzimit, madje në emrin e të gjitha qënieve.
Dhe All-llahu xh.sh. e pranoi atë dua madhështore dhe krijoi Universin.
Meqenëse duaja ka këtë rëndësi të madhe dhe këtë gjërësi të gjithanshme, atëherë a do të ishte e mundur që ajo të mos pranohej?
A do të ishte e mundur që duatë e bëra gjatë gjithë kohës për njëmijë e treqind e pesëdhjetë vjet nga treqind milionë njerëz dhe nga numra të pallogaritshëm të qënieve të bekuara midis njerëzve, xhindeve, engjëjve dhe qënieve shpirtërore, për personin e Muhammedit a.s.m. me qëllim që ai të arrijë Mëshirën gjithëpërfshirëse Hyjnore dhe lumturinë e përjetshme, si dhe përmbushja e qëllimeve të tyre, të mos pranoheshin? A do të ishte e mundur që duatë e tyre të refuzoheshin?
Meqenëse këto dua kanë fituar universalitet, shtrirje dhe vazhdimësi deri në këtë masë dhe kanë arritur nivelin e gjuhëve të aftësive dhe të nevojës së natyrshme, atëherë, me siguri, si rrjedhim i tyre, Muhammedi arab a.s.m. është në një rang të tillë dhe në një shkallë, sa që në qoftë se të gjitha mendjet do të grumbulloheshin së bashku për ta përfshirë realitetin e asaj shkalle, ato do të ishin të pamundura për ta përfshirë atë.
Dhe kështu, o Muslimanë! Ndërmjetësi që ju do të keni në Ditën e Ringjalljes është ky profet i dashur a.s.m.. Prandaj përpiqu që të fitosh shefaatin e tij duke ndjekur sunnetin e tij të pastër.
Në qoftë se ti thua: Meqenëse ai është i Dashuri i Zotit xh.sh., çfarë nevoje ka ai për të gjitha këto dua e salevate, bekime?
Përgjigjja: Ai a.s.m. është i lidhur me lumturinë e të gjithë komunitetit të tij dhe ai ka pjesën e tij prej asaj që arrin çdo anëtar i Ummetit të tij nga llojet e lumturisë; ai gjithashtu dëshpërohet dhe lëndohet për çdo fatkeqësi që i godet ata.
Dhe pavarësisht se shkallët e plotësimit dhe të lumturisë lidhur me të janë të pafundme, meqenëse ai dëshiron me zell të madh që anëtarët e panumërt të Ummetit të tij të arrijnë llojet e panumërta të lumturisë për një kohë të pakufishme dhe, meqenëse ai lëndohet me llojet e panumërta të mjerimeve të tyre, atëherë sigurisht ai është i denjë dhe i nevojshëm për salevate të pafundme, për dua dhe mëshirë.
Në qoftë se ti thua: Ndonjëherë duatë bëhen për çështje që janë të përcaktuara, të prera. Ashtu, si për shembull, duatë që bëhen në kohën e eklipseve të hënës dhe të diellit. Gjithashtu, ndonjëherë duatë bëhen për gjëra të cilat nuk do të ndodhin kurrë?
Përgjigjja: Ashtu siç është shpjeguar në Fjalë të tjera, duaja është një lloj adhurimi. Nëpërmjet duasë, shërbëtori shpall pafuqinë dhe varfërinë e vet. Sa për qëllimet e jashtme, ato janë kohët e atyre duave dhe të adhurimit përgjërues; ato nuk janë rezultatet e duave dhe dobitë e adhurimit dhe, rezultatet e tij shikojnë tek Ahireti. Prandaj, në qoftë se nuk do të arriheshin qëllimet e kësaj dynjaje, nuk mund të thuhet: “Duaja nuk u pranua”, por, duhet të thuhet: “Koha për duanë nuk ka mbaruar akoma.”
Gjithashtu, a do të ishte e mundur që të mos pranohej duaja për lumturi të përjetshme, të cilën e bëjnë të gjithë njerëzit e besimit në të gjitha kohërat, në mënyrë të vazhdueshme, me sinqeritet të plotë, me dëshirë të fortë dhe me përgjërim, a do të ishte e mundur që të mos e pranonte Mëshirëploti Absolut – i Cili sipas dëshmisë së të gjithë universit zotëron mëshirë të pafundme – këtë dua, dhe a do të ishte e mundur që të mos bëhej realitet ajo lumturi e përjetshme? Jo, kurrë!
q PIKA E TRETË:
Ndodhen dy mënyra në të cilat duaja e vullnetshme nëpërmjet fjalës pranohet. Ajo ose pranohet pikërisht ashtu siç u dëshirua, ose jepet ajo që është më e mirë.
Për shembull, dikush bën dua që Zoti t’i dhurojë një djalë, dhe All-llahu i Gjithëfuqishëm i jep atij një vajzë, si Merjemi, mbi të qoftë shpëtimi. Atëherë, nuk duhet të thuhet: “Duaja e tij nuk u pranua”, por se “Ajo u pranua në një formë më të mirë.”
Gjithashtu, ndonjëherë një person bën lutje për lumturinë e tij në këtë dynja, dhe ajo i pranohet atij për Ahiretin. Prandaj, nuk mund të thuhet: “Duaja e tij u refuzua”, por se “Ajo u pranua në një formë më të dobishme.Gjithashtu, meqenëse Zoti i Gjithëfuqishëm është i Gjithurtë, ne kërkojmë vetëm prej Tij dhe Ai na trajton neve në përputhje me Urtësinë e Tij. Një njeri i sëmurë nuk duhet ta përgojojë e shpifë urtësinë e doktorit i cili e kuron atë.
Në qoftë se ai i kërkon atij ta kurojë me mjalt, dhe doktori ekspert i jep atij kininë, ai nuk duhet të thotë: “Doktori nuk më dëgjoi mua”. Përkundrazi, doktori i dëgjoi ofshamat dhe rënkimet e tij; ai i dëgjoi ato dhe iu përgjigj atyre. Ai arriti më të mirën se atë çfarë kërkoi.
q PIKA E KATËRT:
Fruti më i mirë, më i holli, më i ëmbëli dhe më i menjëhershmi dhe rezultati i duasë, është siç vijon:
Personi i cili bën lutje e di se ndodhet dikush që e dëgjon zërin e tij, që dërgon ilaç për sëmundjen e tij, që e mëshiron atë dhe që dora e fuqisë së të cilit arrin gjithçka. Ai nuk është i vetëm në këtë bujtinë të madhe të dynjasë; ndodhet Një Gjithëbujar i Vetëm që kujdeset pas tij dhe e bën atë miqësor. Dhe duke e imagjinuar vetveten në praninë e të vetmit i Cili mund t’ia plotësojë të gjitha nevojat e Tij dhe t’i zmbrapsë të gjithë armiqtë e tij të panumërt, ai ndien një gëzim e lehtësim dhe ka hedhur një peshë aq të rëndë sa dynjaja dhe thërret:
“I gjithë lavdërimi i takon Zotit, Mbështetësit të të gjitha botërave!”
q PIKA E PESTË:
Duaja është shpirti i adhurimit dhe rezultati i besimit të sinqertë, sepse ai i cili bën dua tregon nëpërmjet saj se ndodhet Dikush i cili sundon të gjithë universin. Ai i Cili njeh gjërat më të vogëla rreth meje, Ai mund t’i realizojë qëllimet e mia më të largëta; shikon çdo gjendje timen dhe dëgjon zërin tim.
Prandaj meqenëse Ai i dëgjon zërat e të gjitha qënieve, Ai gjithashtu dëgjon edhe zërin tim. Ai i bën të gjitha këto gjëra, dhe prandaj unë i pres edhe çështjet e mia më të vogëla vetëm prej Tij. Unë i lutem vetëm Atij për ato.
Kështu, shikoje gjërësinë e madhe të besimit të sinqertë në Unitetin e Zotit xh.sh. të cilën e jep duaja dhe ëmbëlsinë dhe pastërtinë e dritës së besimit që ajo shfaq.
Kape kuptimin e vërsetit,
“Thuaju, Zoti im kujdeset për ju vetëm nga duaja juaj drejtuar Atij.”[7]
Dhe dëgjoje dekretin e Tij,
“Dhe Zoti juaj thotë: ‘M’u lutni Mua, Unë do t’ju përgjigjem (për lutjen që më bëtë Mua).”[8]Është e vërtetë thënia:
“Në qoftë se Unë nuk do të kisha dashur të jepja, Unë nuk do ta kisha dhënë nevojën.”
“Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti!”[9]
O Zot! Jepi bekime shkëlqesisë sonë Muhammedit a.s.m. nga parapërjetësia për tek paspërjetësia, sa numri i gjërave të pranishme në njohjen Hyjnore, edhe familjes së tij dhe sahabëve dhe, na ruaj neve dhe na mbro nga dëmi, dhe mbroje fenë tonë. Amin. Dhe i gjithë lavdërimi i takon Zotit, Mbështetësit të të gjitha botërave.
* * *
SHTOJCA E DYTË E LETRËS SË NJËZET E KATËRT
[Kjo është rreth Mi’raxhit të Profetit Muhammed a.s.m.]
Me Emrin e Tij të Cilit i takon lavdërimi!
Dhe s’ka gjë që të mos e lëvdojë lartësinë e Tij.
Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.
”Dhe vërtetë që ai (Muhammedi a.s.m.) e pa Atë (Xhibrilin) në një zbritje tjetër (edhe njëherë tjetër). Afër Sidreti el-Munteha. Pranë saj është vendbanimi i Xhennetit. Kur e mbuloi atë Sidreh që vërtetë e mbuloi. Shikimi i tij *(i Muhammedit a.s.m.) nuk u lëkund dhe as nuk kaloi kufirin (e përcaktuar për të). Vërtetë që ai (Muhammedi a.s.m.) pa nga shenjat e Zotit të tij, më të mëdhatë!”[10]
[Ne do të shpjegojmë në pesë Pika, paragrafin e Mi’raxhit në ‘Mevlidin’[11] e Profetit]
q PIKA E PARË
Sulejman Efendiu, i cili shkroi ‘Mevlidin’ tregon një histori të një dashurie të pikëlluar rreth Burakut, i cili ishte sjellë nga Parajsa. Meqenëse ai ishte njëri nga Evlijatë dhe në poemën e tij ai mbështetet mbi rrëfenja, nuk ka dyshim se në atë mënyrë ai shpreh një të vërtetë të përcaktuar.
E vërteta është si më poshtë: Krijesat e botës së përjetshme janë të lidhura ngushtë me dritën e Profetit më të nderuar a.s.m., sepse me dritën që ai solli, do të mbushet Xhenneti dhe bota e Ahiretit me xhinde dhe njerëz.
Në qoftë se nuk do të kishte qenë ai, lumturia e përjetshme nuk do të ishte dhe, xhindët e njerëzit nuk do ta kishin mbushur Xhennetin; në një aspekt ai do të kishte mbetur i zbrazur dhe një vend bosh.
Ashtu siç është shpjeguar në Degën e katërt të Fjalës së Njëzet e Katërt, me qëllim që të shpallë nevojën e madhe të specieve të kafshëve, e cila arrin shkallën e pasionit, përpara llojeve dhe karvaneve të bimëve të cilat mbajnë furnizimet e tyre dhe vijnë nga thesari i mëshirës Hyjnore, një lloj bilbili është zgjedhur nga secila specie dhe, në krye të atyre ligjëruesve qëndrojnë bilbili dhe trëndafili. Këngët e këtyre ligjëruesve Hyjnorë dhe kënga e dashurisë së bilbilit për trëndafilin, shprehin një mirëpritje dhe brohoritje duke lavëdruar Zotin xh.sh. përpara kokave të më të bukurave të bimëve.
Në të njëjtën mënyrë, ashtu si Xhebraili a.s., njëri nga melekët që i shërbeu me dashuri të plotë Muhammedit arab a.s.m. i cili ishte shkaku për krijimin e sferave dhe i dashuri i krijuesit të të gjitha botërave, duke demonstruar kështu bindjen dhe nënshtrimin e engjëjve ndaj Ademit a.s. dhe arsyen për rënien në sexhde para tij; po kështu njerëzit e Parajsës dhe madje edhe disa nga kafshët e saj – kanë dhe ndjejnë lidhje me atë Pejgamber a.s.m., dhe kjo u shpreh nga ndjenjat e pasionuara të Burakut, mbi të cilin ai hipi.
q PIKA E DYTË
Njëra nga ngjarjet e poemës së Mi’raxhit të Profetit a.s.m. është se i nderuari Sulejman Efendiu e shprehu dashurinë e jashtëzakonshme të krijuesit ndaj Profetit Muhammed a.s.m. me frazën: “Unë jam Dashuruesi yt!” Unë të kam bërë ty të dashur! Këto shprehje në kuptimin e tyre të zakonshëm nuk janë të përshtatshme për shenjtërinë e Ekzistuesit të Vetëm të domosdoshëm dhe për Vetëmjaftueshmërinë e Tij esenciale. Por meqenëse Sulejman Efendiu ishte prej evlijave – shenjtorëve – dhe prej njerëzve të realitetit dhe, meqenëse kjo kaside – mevlidi- ka gëzuar popullaritet të madh midis muslimanëve, nuk ka dyshim se kuptimi që ai shfaqi është i saktë. Kuptimi është ky:
Esenca e Ekzistuesit të domosdoshëm zotëron një bukuri të pafundme dhe plotësim të pafundme, sepse të gjitha shumëllojshmëritë e bukurisë dhe të plotësimit të shpërndara gjithandej universit janë shenja dhe tregues të bukurisë dhe të Plotësimit të Tij.
Dhe ashtu si ata të cilët kanë bukuri e plotësim, në mënyrë të vetëkuptueshme, e duan bukurinë dhe plotësimin e tyre, po ashtu edhe i Vetmi i Gjithëlavdishëm e do shumë Bukurinë e Tij. Për më tepër, Ai e do Atë në një mënyrë të përshtatshme për Veten e Tij.
Përveç kësaj, Ai i do Emrat e Tij, të cilët janë rrezet e bukurisë së Tij. Meqenëse Ai i do Emrat e Tij, Ai sigurisht e do artin e Tij, i cili shfaq bukurinë e Emrave të Tij. Atëherë, Ai gjithashtu i do krijesat e Tij të cilat janë pasqyra për bukurinë dhe për plotësimin e Tij.
Meqenëse Ai i do ata të cilët shfaqin bukurinë dhe plotësimin e Tij, Ai sigurisht do cilësitë e bukura të krijesave të Tij të cilat tregojnë bukurinë dhe plotësimin e Emrave të Tij. Kur’ani i Gjithurtë aludon për këto pesë lloje dashurie me vërsetet e tij.
Kështu, meqenëse Profeti më i nderuar a.s.m. ishte individi më i plotësuar midis krijesave dhe më i shquari i qënieve dhe, meqenëse ai e shpalli dhe e vlerësoi artin Hyjnor me një bujë tesbihatesh, lavdërimesh dhe recitimesh të Emrave të Zotit dhe, meqenëse ai i shpjegoi në mënyrë të shndritshme dhe me forcë bindëse nëpërmjet gjuhës së Kur’anit dëshmitë e plotësimit të Autorit të shenjave të universit dhe, meqenëse nëpërmjet adhurimit të tij universal ai veproi si një pasqyrë e Perëndisë, Hyjnisë dhe meqenëse nëpërmjet gjithëpërfshirjes së natyrës së tij esenciale, ai ishte vendi më i plotë i manifestimit të të gjithë Emrave të bukur Hyjnorë, atëherë, sigurisht mund të thuhet se meqenëse Hirploti i Vetëm i lavdisë e do bukurinë e Vet, Ai e do edhe Muhammedin arab a.s.m., i cili ishte pasqyra më e plotë e vetëdijshme për Bukurinë e Tij. Dhe meqenëse Ai i do Emrat e Tij, Ai e do edhe Muhammedin arab a.s.m., i cili ishte pasqyra më e ndritshme për reflektimin e atyre Emrave dhe Ai i do, sipas shkallëve të tyre, edhe ata të cilët i përngjasojnë atij.
Dhe meqenëse Ai e do artin e Tij, sigurisht Ai e do Muhammedin Arab a.s.m., i cili e shpalli artin e Tij para të gjithë universit me zë ushtues, duke e bërë atë të kumbojë në veshët e qiejve dhe i cili me një rrëmet (zhurmë) tesbihatesh dhe recitimesh të lavdërimeve Hyjnore, e solli në ekstazë tokën dhe detin; dhe Ai i do gjithashtu ata të cilët e ndjekin atë.
Dhe meqenëse Ai i do artifaktet e Tij, Ai i do gjithashtu qëniet e gjalla, më të plotat e artifakteve të Tij, dhe qëniet e vetëdijshme, më të plotat e qënieve të gjalla, dhe qëniet njerëzore, më eprorët e qënieve të vetëdijshme, dhe Ai sigurisht e do më shumë nga të gjithë Muhammedin arab a.s.m. i cili, ashtu siç është pranuar me unanimitet nga të gjithë, ishte më i ploti i qënieve njerëzore.
Dhe meqenëse Ai i do virtytet morale të krijesave të Tij, Ai e do Muhammedin arab a.s.m. që cilësitë morale të të cilit ishin pikërisht tek shkalla më e lartë, ashtu siç është pranuar unanimisht, dhe Ai gjithashtu i do sipas shkallëve të tyre, ata të cilët i përngjasojnë atij. Kjo do të thotë se dashuria e Zotit ka rrethuar gjithësinë ashtu siç e ka rrethuar atë Mëshira e Tij.
Kështu, shkalla më e lartë midis pesë aspekteve të lartëpërmendura brenda të dashurve të panumërt, është shkalla që i përket Muhammedit a.s.m. dhe për hir të saj , iu dha atij emri “Habibull-llah”, “i Dashuri i Zotit”. Për këtë arsye, Sulejman Efendiu e shprehu këtë rangun më të lartë, rangun e të qënit: I Dashuri i Zotit xh.sh., me fjalët: “Unë jam Dashuruesi yt, Unë të kam bërë ty të dashur”. Kjo shprehje është një mjet për mendimin reflektiv dhe një aluzion nga larg i kësaj të vërtete. Megjithatë, meqenëse ajo zgjon kuptime të papërsëritshme për Atributet e Hyjnisë, do të ishte më mirë, që në vend të saj, të thuhej: “Unë jam i kënaqur me ty”.
q PIKA E TRETË:
Fjalët në kasiden e Mi’raxhit nuk mund t’i shprehin ato të vërteta të shenjta me kuptimet e njohura tek ne, përkundrazi, ato shkëmbime, bashkëbisedime, janë si tituj për t’u vëzhguar, janë mjete të mendimit reflektiv, tregues për ato të vërteta të thella e të larta, janë kujtues për disa nga të vërtetat e besimit dhe aluzione për disa kuptime të pashprehshme. Ato nuk janë ngjarje në sensin që ne njohim. Ne nuk mund t’i arrijmë ato të vërteta nëpërmjet imagjinatave tona, por ne mund të marrim një emocion, lëvizje të këndshme që lidhet me besimin nëpërmjet zemrave tona dhe një gëzim të ndritshëm të shpirtit, sepse ashtu si Zoti i Gjithëfuqishëm që nuk ka të ngjashëm, as të barabartë, as shok në esencën dhe në atributet e Tij, po ashtu Ai nuk ka të ngjashëm në atributet e Hyjnisë së Tij. Ashtu si atributet e Tij që nuk u përngjasojnë atributeve të krijesave, po ashtu dashuria e Tij nuk i ngjason dashurisë së tyre. Atëherë, duke i marrë këto shprehje si metafora, ne themi këtë:
Në një mënyrë të përshtatshme për ekzistencën e Tij të domosdoshme dhe për shenjtërinë dhe, në një formë të përshtatshme për vetëmjaftueshmërinë e Tij esenciale dhe plotësimin Absolut, Ekzistuesi i Vetëm i domosdoshëm zotëron disa atribute, si dashuria, të cilat janë përmendur në mevlid midis ngjarjeve në pjesën rreth Mi’raxhit. Fjala e Tridhjetë e Njëtë rreth Mi’raxhit të Profetit a.s.m. e shpjegon dhe e shtjellon realitetin e Mi’raxhit brenda limiteve të parimeve të besimit. Duke e vlerësuar atë si të mjaftueshme, ne po e lëmë diskutimin e tanishëm tek kjo.
q PIKA E KATËRT:
Fjalët, “Ai e pa Zotin e Gjithëfuqishëm përtej shtatëdhjetë mijë perdeve”, shprehin distancë, ndërsa Ekzistuesi i Vetëm i domosdoshëm është absolutisht i pakufizuar nga ndonjë vend; Ai është më afër çdo gjëje se cilado gjë tjetër. Atëherë çfarë do të thotë kjo?
Përgjigjja: Kjo e vërtetë është shpjeguar në detaje dhe me prova në Fjalën e Tridhjetë e Njëtë dhe, kështu ne këtu vetëm do të themi këtë: Zoti i Gjithëfuqishëm është krejtësisht afër nesh, ndërsa ne jemi pafundësisht larg prej Tij. Dielli bëhet më i afërt me ne me anë të një pasqyreje që ne e mbajmë në dorën tonë dhe, të gjitha gjërat e tejdukshme në tokë bëhen një lloj froni për të dhe një lloj banese. Në qoftë se dielli do të kishte pasur vetëdije, ai do të kishte biseduar me ne nëpërmjet pasqyrës sonë; në një kohë që ne jemi katër mijë vite larg prej tij. Dhe kështu, pa metaforë apo krahasim, Dielli i parapërjetshëm është më afër çdo gjëje se sa ndonjë gjë tjetër, sepse Ai është Ekzistuesi i Vetëm i Domosdoshëm dhe Ai s’ka vend, nuk është i përkufizuar nga ndonjë vend; asgjë fare nuk mund të jetë një perde për Të, ndërsa çdo gjë është pafundësisht larg prej Tij.
Kështu, misteri i distancës shumë të gjatë tek Mi’raxhi me mosekzistencën e largësisë të cilën e shpreh vërseti Kur’anor:
“Dhe Ne jemi më afër tij se sa vena e qafës së tij”[12], i japin shkas faktit se Profeti më i nderuar a.s.m. shkoi në Mi’raxh, shkoi duke përshkuar një distancë të madhe, por u kthye në vendin e tij në një çast të vetëm. Mi’raxhi i profetit Muhammed a.s.m. ishte udhëtimi i tij shpirtëror, një shprehje e shenjtërisë së tij, sepse evlijatë nëpërmjet udhëtimit shpirtëror dhe përparimit të tyre, duke filluar nga dyzet ditë në dyzet vjet, përparojnë deri tek një shkallë e “sigurisë absolute”, midis shkallëve të besimit.
Gjithashtu, Profeti më i nderuar a.s.m., Sulltani i të gjithë evlijave dhe Prijësi i tyre, hapi një rrugë madhështore me Mi’raxhin e tij, i cili zgjati dyzet minuta në vend të dyzet viteve dhe, i cili ishte kerameti më i lartë i shenjtërisë dhe, të cilin ai e bëri jo vetëm me zemrën dhe shpirtin e tij, por edhe me trupin e tij, me shqiset e tij dhe me aftësitë e tij të holla. Ai u ngjit mu tek shkallët më të larta të të vërtetave të besimit.
Ai u ngjit tek Arshi nëpërmjet shkallës së Mi’raxhit dhe pa nëpërmjet syrit të tij, me “shikimin e sigurisë” në shkallën e largësisë së dy harqeve ose edhe më afër, më të madhen e të vërtetave të besimit, besimin në Zotin dhe besimin në Ahiretin; ai hyri në Xhennet dhe pa lumturinë e përjetshme. Pastaj e la të hapur rrugën që ai e kishte zbukuruar nëpërmjet derës së Mi’raxhit; dhe të gjithë evlijatë e komunitetit të tij udhëtojnë në udhëtimet e tyre shpirtërore nën hijen e Mi’raxhit, me shpirt e me zemër, në përputhje me shkallët e tyre.
q PIKA E PESTË:
Recitimi i Mevlidit të Profetit a.s.m. dhe pjesa e tij rreth Mi’raxhit të tij është shumë i dobishëm, është një zakon i mirë dhe një praktikë e admirueshme Islame. Në të vërtetë, ai është një mjet shumë i këndshëm, i ndritshëm dhe i kënaqshëm i vëllazërisë në jetën shoqërore islamike; ai është një mësim shumë i kënaqshëm dhe i mirë për të kujtuarit e të vërtetave të besimit; është mjeti më efektiv dhe mënyra më stimuluese për të shfaqur dhe inkurajuar dritat e besimit, dashurinë e Zotit xh.sh. dhe dashurinë për Profetin a.s.m.. Bëftë Zoti i Gjithëfuqishëm që ky zakon të vazhdojë përjetë, dhe i mëshiroftë shkruesit e Mevlideve si shembulli i Sulejman Efendiut dhe e bëftë Xhennetin Firdeus vendbanimin e tyre. Amin.
PËRFUNDIM
Meqenëse krijuesi i universit krijoi tek çdo specie një individ të shquar e të plotë duke përfshirë në të të gjitha plotësimet e specieve duke e bërë atë burim krenarie dhe plotësimi të atij lloji, nuk ka dyshim se ai do të krijonte një individ të shquar e të plotë – në lidhje me të gjitha qëniet – dhe kjo nëpërmjet shfaqjes së Emrit më të madh prej Emrave të bukur Hyjnorë. Ashtu siç ndodhet Emri më i Madh midis Emrave të Tij, po ashtu do të ishte një individ më i plotë midis krijesave të Tij në të cilin do të grumbullonte të gjitha plotësimet e shpërndara gjithandej universit dhe do ta bënte atë qendrën e shikimit të Tij, për të tërhequr shikimet tek Vetvetja.
Dhe nuk ka dyshim se ai individ do të ishte midis krijesave të gjalla, sepse midis specieve dhe botërave të qënieve në univers, më të plotësuarat janë qëniet e gjalla. Dhe sigurisht, midis specieve të qënieve të gjalla, ai individ do të ishte një qënie e vetëdijshme,sepse midis qënieve të gjalla, më të plotit janë qëniet e vetëdijshme. Dhe sigurisht, ai individ i jashtëzakonshëm do të ishte një qënie njerëzore, sepse midis qënieve të vetëdijshme, i vetmi me aftësi për përparim të pafundmë është njeriu. Dhe midis njerëzve, ai individ sigurisht do të ishte Muhammedi a.s.m.. Sepse nuk është shfaqur asnjë si ai në të gjithë historinë njerëzore që nga koha e Ademit a.s. e gjer tani, dhe nuk do të shfaqet një individ i tillë, sepse ai Profet i nderuar a.s.m. mori gjysmën e globit të tokës dhe një të pestën e njerëzimit nën sundimin e tij shpirtëror dhe e vazhdoi sundimin e tij me madhështi të plotë për njëmijë e treqind e pesëdhjetë vjet, dhe për të gjithë ata që kërkojnë plotësim ai u bë si një profesor universal në çdo lloj të vërtete dhe realiteti. Ashtu siç është pranuar me unanimitet si nga miqt ashtu edhe nga armiqtë, ai arriti shkallët më të larta në cilësitë morale. Në fillimin e misionit të tij, ai sfidoi i vetëm të gjithë botën dhe demonstroi Kur’anin e shpjegimit të mrekullueshëm, të cilin e recitojnë më shumë se njëqind milionë njerëz në çdo minutë.
Atëherë nuk ka dyshim se ky profet a.s.m. ishte ai individ i shquar e i jashtëzakonshëm, dhe askush tjetër përveç tij. Ai është bërthama e kësaj bote si dhe fruti i saj.
Bekimet dhe paqja qofshin mbi të sa numri i specieve të universit dhe i të gjitha qënieve të tij.
Dhe kështu, ju mund të kuptoni se çfarë kënaqësie fetare, e këndshme, e nderuar, e ndritshme, e gëzuar, e mirë, e mbarë dhe e lartë do të ishte për besimtarët, të cilët e kanë marrë atë si udhëheqësin e tyre, shkëlqesinë, imamin dhe ndërmjetësuesin, të dëgjonin Mevlidin e tij dhe Mi’raxhin; domethënë, të dëgjojnë për fillimin dhe fundin e përparimit të tij, domethënë, të mësojnë historinë e jetës së tij shpirtërore.
O Krijuesi ynë! Në nderim të të dashurit Tënd më të nderuar a.s.m. dhe për hir të Emrit Tënd më të Madh, bëji zemrat e atyre të cilët e botojnë këtë Trajtesë dhe shokët e tyre të manifestojnë dritat e besimit, dhe bëji penat e tyre të përhapin misteret e Kur’anit, dhe drejtoji ata në rrugën e drejtë! Amin.
“Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti.”[13]
I Qëndrueshmi i Vetëm, Ai është i Qëndrueshmi i Vetëm!
Said Nursi
* * *
[1] Kur’an, 31: 28
[2] Kur’an, 15: 47
[3] Kur’an, 7: 43
[4] Kur’an, 2: 32
[5] Kur’an, 2: 286
[6] Kur’an, 25: 27
[7] Kur’an, 25: 77
[8] Kur’an, 40: 60
[9] Kur’an, 2: 32
[10] Kur’an, 53: 13-18
[11] Mevlid është një recitim nga këndues të veçantë të një poeme të gjatë që përshkruan lindjen e Profetit Muhammed a.s.m. shkruar nga Sulejman Çelepi, i cili vdiq në Bursa më 1378 (780 h.)
[12] Kur’an, 50: 16
[13] Kur’an, 2: 32