“Me Emrin e Tij, të Cilit i takon lavdërimi! “Dhe s’ka gjë që të mos e lëvdojë lartësinë e Tij.”[1]
[Përsëri pjesë e një Letre që ai ia dërgoi të njëjtit student të tij të sinqertë.]
Së dyti: Suksesi juaj, përpjekja dhe zelli në përhapjen e dritave të Kur’anit janë një dhuratë Hyjnore, një keramet i Kur’anit dhe një favor Hyjnor. Unë ju përgëzoj. Meqenëse ne kemi ardhur tek diskutimi i kerametit, dhuratës dhe favorit, unë do t’ju tregoj një ndryshim midis kerametit dhe dhuratës. Ai është si kjo:
Për sa kohë që nuk ka domosdoshmëri për të, shfaqja e kerametit është e dëmshme. Ndërsa të shfaqësh dhuratën –mirësinë- është të bësh të njohur një mirësi Hyjnore. Në qoftë se dikush që nderohet me keramet, manifeston me dijeni një çështje të jashtëzakonshme dhe nefsi i tij urdhërues për të liga është këmbëngulës, atëherë në lidhje me të duke u mbështetur mbi vetveten dhe mbi nefsin e tij dhe në atë çfarë ai ka zbuluar dhe mundësia e rënies së tij në krenari, ndoshta mund të ndodhë që Zoti i Gjithëfuqishëm është duke e tërhequr atë (duke e shkëputur nga e vërteta), pasi së pari i pat dhënë sukses. Në qoftë se ai, pa dijeni, shfaq një akt të jashtëzakonshëm, si për shembull, një person ka një pyetje të pashprehur, të pathënë, dhe në mënyrë të pavullnetshme, ai jep një përgjigje të saktë, dhe pastaj e kupton, kjo i shton besimin e tij , jo në vetvete, por në krijuesin e tij, duke thënë: “Unë kam një Ruajtës i Cili është duke më ngritur mua dhe duke u kujdesur për zhvillimin tim, më shumë se vetja ime.” Dhe kjo i shton mbështetjen e tij tek Zoti xh.sh.. Ky është një lloj i padëmshëm kerameti. Personi nuk është i detyruar ta fshehë atë, por ai nuk duhet ta shfaqë atë qëllimisht, me dashje, për shkak të krenarisë, sepse meqenëse, në dukje, fuqia e njeriut për të vepruar ka ndonjë lidhje me të, ai mund t’ia japë, t’ia atribuojë atë vetvetes. Sa për dhurimin, nderimin, ai është më i shëndoshë se sa lloji i dytë i kerametit dhe, sipas mendimit tim, është më i lartë. Ta shfaqësh atë, është të bësh të njohur një mirësi. Fuqia për të vepruar nuk ka lidhje me të dhe nefsi nuk ia atribuon atë vetvetes.
Dhe kështu, o vëllai im! Mirësitë Hyjnore që lidhen si me veten tënde po ashtu edhe me veten time dhe, në mënyrë të veçantë me shërbimin tonë ndaj Kur’anit, rreth të cilave për një kohë të gjatë, në të shkuarën, kam shkruar dhe kam parë, janë dhurata. T’i shfaqësh ato, është të bësh të njohur një mirësi Hyjnore. Për këtë arsye, unë po të shkruaj suksesin Hyjnor në shërbimin tonë me qëllim që të bëjmë të njohur mirësitë Hyjnore. Unë gjithmonë kam qenë i vetëdijshëm se kjo do të lëvizte tek ti damarin e falënderimeve, dhe jo të krenarisë.
Së treti: Unë shikoj se njeriu më fatlum në këtë jetë të kësaj dynjaje është ai që e sheh dynjanë si një bujtinë ushtarake dhe e nënshtron vetveten dhe vepron në përputhje me të. Duke e shikuar atë në këtë mënyrë, ai mund të ngjitet shpejt në rangun e kënaqësisë së Zotit xh.sh., rangun më të lartë. Një person i tillë nuk do ta jepte çmimin e një diamanti të përhershëm për diçka me vlerën e një cope qelqi që do të thyhet. Përkundrazi, ai do ta kalonte jetën e tij me ndershmëri, me drejtësi dhe me kënaqësi. Po, çështjet që kanë të bëjnë me këtë dynja janë si copa xhami të dënuara për t’u thyer, ndërsa çështjet e përhershme të Ahiretit kanë vlerën e diamanteve të patëmetë, të padefekt.
Kureshtja e madhe , dashuria e zjarrtë, lakmia e tmerrshme, dhe dëshirat e forta dhe ndjenjat e tjera të fuqishme në natyrën e njeriut i janë dhënë atij me qëllim që të fitojë çështjet e Ahiretit. T’i drejtosh ato emocione në mënyrë të fuqishme drejt çështjeve të përkohshme të dynjasë, do të thotë të japësh çmimin e diamanteve të përjetshëm për copa qelqi që do të thyhen. Kjo pikë më ka ndodhur në lidhje me këtë çështje dhe unë do ta tregoj atë. Ajo është si kjo:
Dashuria e pasionuar është një lloj i zjarrtë dashurie. Kur orientohet drejt objekteve të përkohshme, ajo ose i shkakton pronarit të saj torturë e dhimbje të përjetshme, ose, meqenëse i dashuri metaforik nuk është i denjë për çmimin e një dashurie të tillë të fortë e të zjarrtë, ajo e bën pronarin e dashurisë të kërkojë një të dashur të vërtetë të përjetshëm. Atëherë dashuria metaforike transformohet në dashuri të vërtetë.
Kështu, brenda njeriut ndodhen me mijëra ndjenja, secila nga ato ka dy shkallë, ashtu si dashuria e pasionuar, njëra metaforike dhe tjetra e vërtetë.
Për shembull, ndjenja e shqetësimit (ankthit, frikës) për të ardhmen është e pranishme tek gjithësecili; ai është tej mase i shqetësuar për të ardhmen, por ai shikon se nuk ka në dorë asgjë për ta garantuar se do ta arrijë atë të ardhme për të cilën shqetësohet.
Gjithashtu, për sa ka të bëjë me furnizimin (ushqimin, rizkun), ka një garanci për të dhe, e ardhmja që është e shkurtër nuk e meriton një shqetësim të tillë të madh. Kështu ai largohet nga e ardhmja dhe orientohet drejt së ardhmes së vërtetë përtej varrit e cila është afatgjatë dhe e cila për të pavëmendshmit, nuk ka sipërmarrje të garantuar.
Njeriu gjithashtu shfaq ambicie të fortë për pasuri e pozitë… por ai shikon se ajo pasuri kalimtare e cila është vendosur përkohësisht nën mbikëqyrjen e tij, fama e kobshme dhe pozita, të cilat janë të rrezikshme dhe çojnë në hipokrizi, nuk janë të denja për një ambicie të tillë të fortë. ai largohet nga ato dhe kthehet drejt rangut shpirtëror dhe shkallëve në afërsi të Zotit xh.sh., që përbën rangut e vërtetë, drejt përgatitjeve me furnizime për Ahiretin dhe me vepra të mira të cilat janë pasuria e vërtetë. Ambicia metaforike, e cila është një cilësi e keqe, transformohet në ambicie të vërtetë, në një cilësi të lartë.
Dhe, për shembull, me kryeneçësi të fortë, njeriu harxhon ndjenjat e tij në gjëra të rëndomta, kalimtare e të përkohshme. Pastaj ai shikon se me kokëfortësi vazhdon të ndjekë për një vit diçka që nuk është e denjë as për kryeneçësinë e një minuti. Gjithashtu, në emrin e kokëfortësisë, ai këmbëngul ndoshta në gjëra që janë helmuese dhe të dëmshme. Pastaj ai shikon se kjo ndjenjë e fuqishme nuk i është dhënë atij për gjëra të tilla dhe se është në kundërshtim me urtësinë dhe me realitetin ta harxhosh atë mbi ato gjëra. Dhe kështu ai e përdor kryeneçësinë e tij të fortë, jo mbi ato çështje të panevojshme, të përkohshme, por mbi të vërtetat e larta dhe të përjetshme të besimit, mbi themelet e Islamit dhe mbi shërbimin dhe detyrat që lidhen me Ahiretin. Kryeneçësia metaforike, kjo cilësi e ulët, transformohet në kryeneçësi të vërtetë, domethënë, në qëndrueshmëri të fortë dhe në vazhdimësi në atë që është një cilësi e drejt, e lartë dhe e mirë.
Kështu, siç tregojnë këto tre shembuj, në qoftë se njeriu i përdor aftësitë shpirtërore që i janë dhënë për llogari të nefsit dhe të kësaj dynjaje dhe sillet në mënyrë të pavëmendshme sikur të qëndronte në dynja përjetësisht, ato aftësi të holla do të bëheshin burime të moraleve të ulëta, të prishjes, të çuarjes dëm dhe të kotësisë. Por në qoftë se ai do ta harxhonte më të lehtën, më të voglën e atyre ndjenjave mbi çështjet e kësaj bote dhe, më të fortën e tyre mbi detyrat shpirtërore dhe mbi ato që i përkasin Ahiretit, atëherë ato bëhen burimi i moraleve të lavdërueshme dhe mjetet e lumturisë në këtë botë dhe në tjetrën në harmoni me urtësinë dhe me realitetin.
Dhe kështu, hamendja ime është se njëra arsye që këshilla dhe qortimet e dhëna në këtë kohë nga këshilluesit kanë qenë të paefektshme e të padobishme, është se ata u thonë njerëzve pa moral: “Mos jini ambiociozë! Mos shfaqni lakmi! Mos urreni! Mos jini kryeneçë! Mos e duani dynjanë!” Domethënë, ata parashtrojnë diçka që, në dukje është e pamundur për ata të cilëve këshilluesit u adresohen duke u thënë: Ndryshoni natyrat tuaja të bashkëlindura. Por në qoftë se këta do t’u thonin atyre: “I ktheni këto ndjenja drejt gjërave të dobishme, ndryshojeni drejtimin e tyre, rrjedhën e tyre”, këshilla e tyre do të ishte efektive, do të ndikonte tek ata dhe do të ishte brenda limiteve të dëshirës dhe të zgjedhjes së njeriut.
Së katërti: Ndryshimi midis “Islamit” dhe “Imanit” ka qenë çështje diskutimi midis dijetarëve islamë. Një grup ka thënë se ato “të dyja janë të njëjta” ndërsa një grup tjetër ka thënë se “ato të dyja nuk janë e njëjta, veçse ama nuk mund të jetë njëra pa tjetrën.” Ata kanë shprehur mendime të ndryshme të ngjashme me këtë. Unë vetë kam kuptuar ndryshimin e mëposhtëm:
Islami është një preferim, një obligim, ndërsa imani është bindje. Për ta shprehur në një mënyrë tjetër, Islami është të marrësh pjesën e së vërtetës dhe është nënshtrim e bindje ndaj saj, ndërsa imani është pranimi dhe miratimi i së vërtetës. Para shumë kohësh unë pata parë disa njerëz të pafe të cilët me zjarr e pasion mbështesnin urdhëresat e Kur’anit. Domethënë, njerëz të tillë, në një aspekt duke marrë pjesën e së vërtetës shfaqeshin si muslimanë, dhe u quajtën “muslimanë jofetarë”. Pastaj më vonë unë pashë disa besimtarë të cilët nuk shfaqën asnjë mbështetje për urdhëresat e Kur’anit, ata nuk morrën pjesë nga ato dhe nuk i zbatuan, dhe kështu ata reflektuan emrin “Besimtarë jomuslimanë”.
A mundet Imani pa Islam të jetë mjet shpëtimi në Ditën e Kijametit?
Përgjigjja: Ashtu si Islami pa Iman që nuk mund të jetë mjet shpëtimi, po ashtu, as Imani pa Islam nuk mud të jetë mjet shpëtimi.
I gjithë lavdërimi dhe mirësia i përkasin All-llahut xh.sh., nëpërmjet shkëlqimit shpirtëror të mrekullisë së Kur’anit, krahasimet e Risale-i Nurit kanë demonstruar frutat dhe rezultatet e fesë Islame dhe të të vërtetave Kur’anore në një mënyrë të tillë, sa që në qoftë se do t’i kuptonte ato, madje edhe një njeri i pafe, ai nuk mund të mos ishte përkrahës i tyre dhe solidar me to. Dhe këto Resa-il –Mesazhe drite– kanë shfaqur dëshmi e prova të imanit dhe të Islamit në një mënyrë të tillë të fuqishme sa që në qoftë se madje një jomusliman do t’i kuptonte, padyshim ai do t’i besonte ato. Megjithëse do të mbetej një jomusliman, ai do ‘i besonte ato.
Po, “Fjalët” i shfaqin frutat e imanit dhe të Islamit se janë të ëmbëla dhe të këndshme si frutat e pemës Tuba të Parajsës; ato i shfaqin rezultatet e tyre të jenë të kënaqshme dhe të këndshme si kënaqësitë e lumturisë në këtë botë dhe në tjetrën. Prandaj ato zgjojnë tek ata të cilët i shohin dhe i njohin, një ndjenjë anshmërie (hatri), mbështetjeje dhe nënshtrimi të plotë. Ato kanë demonstruar prova aq të fuqishme për Imanin dhe Islamin si zinxhirët e qënieve, dhe aq të shumta sa grimcat e vockëla, sa që ato japin bindje të pakufishme dhe fuqi besimi.
Madje në disa raste recitoja thënien e Shehadetit, duke dëshmuar besimin, në virdet e Shejh Nakshibendit dhe duke thënë:
“Në përputhje me të ne jetojmë, sipas saj ne do të vdesim dhe në përputhje me të ne do të ringjallemi nesër”, unë ndjeva një ndjenjë të pafundme anshmërie sa që edhe në qoftë se do të më jepej e gjithë bota, unë nuk do të sakrifikoja as edhe një të vërtetë të vetme të imanit. Do të më shkaktonte një hidhërim të madh të imagjinuarit e përmbysjes së një të vërtete të imanit, madje edhe sikur për një minut. Edhe në qoftë se do të jepej e gjithë bota, nefsi im do të nënshtrohej pa ngurrim për ekzistencën e një të vërteteje të imanit, besimit.
Kur unë them: “Ne kemi besuar në atë që Ti ke dërguar nëpërmjet Profetit dhe ne besojmë në atë që Ti ke shpallur nëpërmjet Librit, dhe ne e pranojmë atë”, unë ndiej një forcë të pafundme besimi. Unë mendoj se e kundërta e të gjitha të vërtetave të besimit është e pamundur me arsye dhe, i shoh njerëzit e çudhëzimit të jenë pafundësisht të çmendur e të rrjedhur.
Unë u dërgoj shumë përshëndetje prindërve të tu dhe u përcjell atyre respektin tim. Dhe shpresoj prej atyre të dyve një dua për mua. Ata janë si nëna ime dhe babai im, meqenëse ti je vëllai im. Dhe unë u çoj përshëndetje njerëzve të fshatit tuaj dhe veçanërisht atyre të cilët të dëgjojnë ty duke lexuar “Fjalët”.
I Qëndrueshmi i Vetëm, Ai është i Qëndrueshmi i Vetëm!
Said Nursi
* * *
[1] Kur’an, 17: 44