Nëse s’jemi të kënaqur nga gjendja e sotme e botës, nëse disa negativitete na ngulen në shpirt si heshtë, nëse s’jemi të kë­naqur prej atyre që e kanë përgatitur këtë mjedis e që, pastaj, i kanë sendërtuar të gjitha këto gjëra, cilat janë zgji­dhjet dhe pro­pozimet tona? Sigurisht, e kemi të domos­do­shme t’i dimë të gji­tha këto!

Edhe nëse disa njerëz e quajnë si domosdoshmëri lirie ta nën­­vleftësosh namazin e të mos falesh, të të duket i rëndë agjë­rimi e të mos agjërosh, të përsillesh kot më kot rrugëve e të gri­ndesh me këtë apo atë, njerëzit besimtarë i quajnë këto gjëra si imoralitet. Prandaj ne do të përpiqemi që të parashtrojmë se ç’janë morali dhe imoraliteti, ç’është edu­kata dhe ç’kuptojmë me të duke i analizuar nën dritën e Kur’anit dhe në kuadrin e pa­rimeve të tij.

Parimi më i rëndësishëm i moralit është besimi dhe kontrata besimore. Megjithatë, kontrata besimore s’është gjith­çka. Po qe se kontrata besimore nuk mbështetet me jetën praktike, me ve­primtarinë praktike dhe njeriu nuk ndjek një vijë në përputhje me gjërat që beson, besimi tek ai mbetet thjesht një opinion, për rrjedhojë, siç nuk ushtron ndikim as në jetën personale të in­dividit, as në jetën e tij familjare e shoqërore, ashtu dhe nuk bëhet orientues për të. Ç’është e vërteta, ndërsa besimi është një dritë dhe burim force, kurse mosbesimi, dobësi dhe zbra­zëtirë, besimi i vërtetë e vë në shesh forcën e tij me anë të ve­primit. Nuk është parë që një njeri që s’ka besuar, të jetë bërë i dobishëm për shoqërinë e tij, ndërkaq që të dobishmit numëro­hen me gishta! Për she­mbull, dikush nuk beson por është i nder­shëm. Nuk e di në­se persona të tillë janë apo s’janë të vir­tytshëm sipas krite­reve tona themelore. Sepse virtyti i vërtetë ësh­të virtyti i ba­zuar në besim dhe ndjenjën e vetëllogarisë. Si­gurisht, besimi te Allahu, ringjallja dhe jeta e pasme, xhenneti dhe xhehe­nnemi janë elementë shumë të rëndësishëm që na e for­mësojnë jetën dhe na japin mundësi të kalojmë një jetesë të rregullt.

Zbatimi i domosdoshmërive të këtyre specifikave të besu­ara ka vlerë të madhe jetësore. Jeta e pasme është gjyqi ku jepet llo­gari për ekzistencën në këtë botë, është vendi ku ne japim llo­gari nëse e kemi falënderuar apo jo Allahun që na krijoi në këtë botë si njerëz duke na dhënë trajtën më të për­sosur. Në këtë botë ka turma të tëra njerëzish të padrejtë e mosmirënjohës që këmbëngulin për të mos e kuptuar Zotin, për të mos i parë artet e Tij që na i ka shtrirë dhe ekspozuar para syve, madje që i mbyllin sytë duke bërë sikur s’i shohin tërë ato bukuri që duken si dhe shumë e shumë qorra, shur­dhër e të pandjenjë pava­rë­sisht nga mijra ngjyra, zëra, de­koracione, variante, pavarë­sisht nga rregulli dhe harmonia që na rrethojnë! Ja, pra, Allahu do ta bëjë ringjalljen, gru­mbullimin dhe llogarimarrjen edhe për këta, edhe për be­simtarët dhe do t’i përgatisë xhennetin dhe xhehe­nnemin e Tij. Njerëzit e mirë, e virtytshëm, që kanë jetuar të ha­pur ndaj jetës ndiesore e shpirtërore dhe me dëshira ndaj gjë­rave të larta e sublime, pasi të japin llogari, ashtu siç të kenë je­tuar në këtë botë si njerëz të lartë, të përsosur e të vir­tytshëm, edhe në atë botë do të shpërblehen me xhennete të premtuara për njerëzit e virtytshëm.

Kështu, besimtar do të thotë njeri që i mendon këto dhe që e rregullon jetën e tij sipas këtyre gjërave. Prandaj, më së pari, be­simi, kontrata besimore duhet të jenë shumë të shë­ndosha edhe te individi edhe te shoqëria në mënyrë që me anë të for­cës së besimit të mund të ruhet orientimi përballë ndjenjave ço­rientuese e devijuese. Nuk ka bekim, dobi e perspektivë as në fa­miljen, as në shoqërinë e formësuar prej individëve që herë duken se besojnë e herë se s’besojnë. Gjithashtu as në kombin e formuar nga një shoqëri e tillë. Më së pari njerëzit duhet të be­sojnë shumë mirë, për më te­për duhet edhe të besojnë në më­nyrë të prerë e të palë­kundshme në të nesërmen e kësaj bote, pra në ahiretin ose ringjalljen dhe jetën e pasme në mënyrë që të bëhen të afërt ndaj Allahut si dhe elementë të vlefshëm për sho­qërinë.

Sigurisht, aq sa ç’është shumë e rëndësishme që çdo in­divid ta bartë frikën se, po të mos punojë, do të mbetet pa ngrënë, është shumë e rëndësishme edhe që të ketë një be­sim aq të shë­ndoshë saqë të besojë pa lëkundje se, po të mos kryejë de­ty­rat fetare, po të mos punojë dhe po të mos ta jetojë besimin në praktikë, do t’i duhet të përballet me një llogaridhënie shu­më të rëndë para Zotit! Individi me një besim të tillë, me një fu­qi tërheqëse gravitacionale të krijuar nga ky opinion, do të pri­ret kah punët e mira dhe do të bëjë çmos për të dalë para Zotit me faqe të bardhë!

Çështjen e familjeve të formuara prej individësh të tillë do ta trajtojmë në një pjesë më vete. Aspektet e ndryshme të familjes, faktin se si duhet të edukohen me edukatën dhe moralin islam fëmijët në familje do t’i trajtojmë më tej nën dritën e ajeteve kur’anore dhe disa haditheve profetike.

Fëmijët dhe pasuria janë stolia dhe zbukurimi i kësaj bote (shih Kur’ani, Kehf, 18/46). Po të vlerësohen siç duhet, janë edhe investim për jetën tjetër. Me anë të këtyre, Allahu (xh.xh.) u jep gëzim zemrave të njerëzve, i bën këto stoli për syrin dhe ushqim për zemrën. Duke i parë këto stoli, mund të ndjejë në praktikë lumturinë e kësaj bote dhe në shpresë, lumturinë e së përtejshmes. Por ç’e do që, po s’u dhatë përjetësi këtyre stolive, nuk mund të bëheni të lumtur; edhe po të bëheni, do të jetoni të rrudhur. Po, fëmija, nipi e mbe­sa, bota juaj mund t’ju sjellë juve shqetësim! Por, po qe se i përjetësoni këto gjëra të përkoh­shme e të asgjësueshme duke i parë në emër të Krijuesit të gji­thësisë, po i përdorët dhe i zhvilluat në rrugën e Tij dhe në atë drejtim që do Ai, do të shihni se çdo moment i pandehur si fi­nish është një start. E gjithë stolia e përkohshme dhe e asgjë­sueshme, ma­dhështia, shkëlqimi dhe pompoziteti që marrin fund me mbylljen e jetës së kësaj bote kur kjo të ketë arritur në pikën e konsumimit të plotë, do të shfaqen në trajtën më të për­sosur e të mrekullueshme të tyre me hapjen e botës tjetër dhe për të vazhduar atje.

*

Fethullah Gylen