بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
فَسُبْحَانَ اللّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ , وَلَهُ الْحَمْدُ فِى السَّموَاتِ وَاْلاَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ
Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti. “Lavdërojeni lart pra All-llahun kur arrini në mbrëmje dhe kur ngriheni në mëngjes; dhe të Atij janë të gjitha lavdërimet dhe falënderimet në qiej dhe në tokë; dhe në pasdite dhe kur të hyni në kohën kur merr dielli.”[19]
Vëlla! Ti më pyet mua lidhur me urtësinë e kohëve të përcaktuara të pesë faljeve të përditshme. Unë do të të tregoj vetëm një shembull urtësie, prej shembujve të shumtë të tyre.
Po, në të vërtetë, ashtu si koha e çdo falje e cila shënon fillimin e një ndryshimi të rëndësishëm, gjithashtu ajo është një pasqyrë për veprimet e mëdha Hyjnore në të cilën reflektojnë mirësitë e përgjithshme Hyjnore në atë kohë. Prandaj është urdhëruar në ato kohë faljesh të bëhen më shumë lavdërime e falënderime për të Gjithëfuqishmin e Vetëm Absolut, dhe të shtohen tesbihatet dhe madhërimet për mirësitë e panumërta të grumbulluara ndërmjet dy kohëve. Me qëllim që të kuptosh pak nga ky kuptim i hollë e i thellë, ti duhet të dëgjosh bashkë me nefsin tim “Pesë Pikat” e mëposhtme:
PIKA E PARË: Kuptimi i namazit; është të bësh lavdërime, madhërime dhe falënderime për All-llahun e Gjithëfuqishëm. Domethënë, të shprehësh shenjtërinë e Krijuesit Madhështor me fjalë e me vepra duke thënë, “Subhanall-llah”, “Lavdia i takon All-llahut”… të shfaqësh madhërimin e Tij para përplotësisë të Tij me fjalë e veprim duke thënë “All-llahu Ekber – All-llahu është më i madhi”… dhe të japësh falënderime për Të përpara bukurisë së Tij me zemër, me gjuhë e me trup, duke thënë, “El-hamdu lil-lah”, “Falënderimi i takon All-llahut.”
Me fjalë të tjera, lavdërimi, madhërimi e falënderimi janë si bërthamat e namazit. Domethënë, janë të tilla, për arsye se këto tre gjëra janë të pranishme në çdo pjesë të faljeve, në të gjitha veprimet dhe fjalët. Dhe prandaj këto fjalë të bekuara përsëriten tridhjetë e tre herë pas çdo namazi me qëllim që të forcojnë e ngulisin kuptimin e namazit, meqë kuptimi i faljeve përforcohet nëpërmjet këtyre përmbledhjeve konçize.
PIKA E DYTË: Kuptimi i adhurimit është ky, që shërbëtori të shikojë gabimet e tij, pafuqinë dhe varfërinë, dhe në praninë Hyjnore të bie në sexhde me dashuri të pastër, me mahnitje e vlerësim përpara plotësisë Hyjnore, mëshirës Hyjnore dhe para Fuqisë së të Përjetshmit. Domethënë, ashtu si sovraniteti i Hyjnisë që kërkon adhurim e nënshtrim, gjithashtu shenjtëria e Hyjnisë kërkon që shërbëtori të shikojë gabimet e tij nëpërmjet kërkimit të faljes dhe të dhënies së lavdërimeve; dhe përmes deklarimit “Subhanall-llah”, “Lavdia i takon All-llahut”, ai shpall se Furnizuesi i tij është i pastër, i përjashtuar nga çdo e metë, i Lartë mbi gjithçka dhe shumë larg mendimeve të rreme të njerëzve të çudhëzimit, i Shenjtëruar dhe i përjashtuar nga çdo defekt në univers.
Fuqia e plotë e Hyjnisë kërkon nga shërbëtori që nëpërmjet të shikuarit të dobësisë së tij dhe të pafuqisë së krijesave të tjera, të thotë: “All-llahu Ekber”, “All-llahu është më i Madhi”, me admirim e habi përpara madhështisë së veprave të fuqisë së Krijuesit të përjetshëm, dhe duke rënë në ruku, duke u përkulur me nënshtrim të thellë kërkon strehim tek Ai dhe e vendos besimin e tij tek Ai.
Thesari i pafund i Mëshirës Hyjnore kërkon që shërbëtori të shfaqë nevojat e tij të veçanta dhe nevojat e varfërinë e të gjitha krijesave nëpërmjet gjuhës së kërkimit dhe lutjes, dhe të shpallë mirësitë dhe dhuratat e Krijuesit nëpërmjet falënderimeve dhe lavdërimeve, duke thënë “El-hamdu lil-lah”, “Falënderimi i takon All-llahut.”
Domethënë, fjalët dhe veprimet e faljeve i përfshijnë këto kuptime, dhe për shkak të këtyre kuptimeve, është bërë falja detyrim nga ana e Hyjnisë.
PIKA E TRETË: Ashtu siç është njeriu një shembull i zvogëluar i kësaj gjithësie të madhe, dhe ashtu si “Sure El-Fatiha”, që është një shembull i ndriçuar i Kur’anit madhështor, po ashtu faljet e detyruara janë një indeks gjithëpërfshirës dhe i ndritshëm i shumëllojshmërisë së adhurimit, dhe një hartë e shenjtë që tregon të gjitha nuancat e adhurimit të të gjitha klasave të krijesave.
PIKA E KATËRT: Ashtu si akrepi i sekondave, akrepi i minutave, akrepi i orëve dhe akrepi i ditës së një ore që tregon javët, të cilët shikojnë njëri-tjetrin, janë shembujt e njëri-tjetrit dhe ndjekin njëri-tjetrin; po ashtu ndryshimet e ditës e të natës, që janë si sekondat e kësaj bote që është një orë e madhe Hyjnore dhe vitet që tregojnë minutat e saj, dhe fazat e jetës së njeriut të cilat tregojnë orët, dhe epokat e jetës së botës që tregojnë ditët, shikojnë tek njëra-tjetra, janë shembujt e njëra-tjetrës, janë si njëra-tjetra dhe e kujtojnë njëra-tjetrën.
Për shembull:
Koha e faljes së Fexhrit, “Agimit”, në mëngjesin e hershëm. Kjo kohë deri në lindjen e diellit i ngjason dhe të kujton pranverën e hershme, momentin e ngjizjes (zënies së fëmijës) në mitrën e nënës, dhe ditën e parë prej gjashtë ditëve të krijimit të qiejve dhe tokës. Ajo i sjell ndërmend njeriut veprat e mëdha Hyjnore që janë në ato kohë.
Koha e Dhuhrit, “Drekës.” Kjo i ngjason dhe tregon mesin e verës, përsosmërinë e rinisë, dhe periudhën e krijimit të njeriut në jetën e dynjasë, dhe i sjell ndërmend njeriut treguesit e mëshirës dhe mirësitë e bollshme në to.
Koha e Asrit, “Pasdites.” Kjo i ngjason vjeshtës, moshës së pleqërisë dhe kohës së Profetit të fundit a.s.m., e njohur si Epoka e Lumturisë, dhe të kujton të gjitha aktet Hyjnore dhe mirësitë e të Gjithëmëshirshmit të Vetëm në to.
Koha e Magribit, “Perëndimit të diellit”: Duke të sjellur ndërmend largimin e shumë krijesave në fundin e vjeshtës, vdekjen e njeriut, shkatërrimin e botës në fillimin e kijametit, kjo kohë të kujton treguesit e lavdisë Hyjnore dhe të madhështisë dhe e zgjon njeriun nga gjumi i pakujdesisë.
Koha e Isha’së, “Jacisë”, kur fillon të bie nata. Sa për këtë kohë, duke të kujtuar botën e errësirës që mbulon të gjithë objektet e botës së ditës me një qefin të zi, dhe të kujton gjithashtu dimrin duke mbuluar fytyrën e tokës së vdekur me qefinin e tij të bardhë, dhe madje edhe veprat e mbetura të njerëzve të vdekur dhe futja e atyre gjërave poshtë perdes së harresës dhe këtë dynja, arenën e provimit duke u mbyllur përgjithmonë, shpall vendosjet e fuqishme të Krijuesit të Gjithëlavdi-shëm dhe të Nënshtruesit Mposhtës.
Sa për kohën e natës, duke të kujtuar dimrin, varrin dhe botën e ndërmjetme “Berzah”, ajo i sjell ndërmend njeriut se sa i nevojshëm është shpirti njerëzor për Mëshirën e të Gjithëmëshirshmit.
Sa për faljen tehexhxhud, natën, ajo të kujton se sa e domosdoshme është drita për natën e varrit dhe për errësirat e botës së ndërmjetme; ajo e paralajmëron atë për këtë, dhe duke i sjellë ndërmend mirësitë e pafund të Mirëbërësit të Vërtetë, ajo shpall se sa i meritueshëm është Ai për t’i dhënë lavdërime e falënderime.
Sa për mëngjesin e dytë, ai të kujton mëngjesin e ringjalljes. Po, ashtu siç është e arsyeshme, e domosdoshme dhe e sigurt ardhja e mëngjesit të kësaj nate, dhe ardhja e pranverës së këtij dimri, po ashtu ardhja e mëngjesit të ringjalljes, dhe e pranverës së Berzahut janë po aq të sigurta.
Domethënë, ashtu si secila nga pesë kohët që shënon fillimin e një ndryshimi të rëndësishëm dhe të sjell ndërmend ndryshimet e tjera të mëdha, po ashtu secila të kujton mrekullitë e fuqisë së të Përjetshmit dhe dhuratat e Mëshirës Hyjnore, qofshin ato të çdo viti, të çdo shekulli, ose të çdo epoke, përmes treguesve të vendosjeve të mëdha në çdo ditë.
Domethënë, faljet e detyruara, të cilat janë një detyrë e natyrshme dhe themeli i adhurimit dhe një borxh i pakundërshtueshëm, janë më të përshtatshmet e më me vend që të jenë vërtet në këto kohë.
PIKA E PESTË: Nga natyra, njeriu është tej mase i dobët, megjithatë sa të shumta janë gjërat që e prekin atë, e dëshpërojnë dhe e pikëllojnë. Gjithashtu, ai është shumë i pafuqishëm, megjithatë fatkeqësitë dhe armiqtë që e godasin janë jashtëzakonisht të shumtë. Ai është shumë i varfër, megjithatë nevojat e tij janë me të vërtetë të shumta. Gjithashtu ai është përtac dhe i paaftë, megjithatë përgjegjësitë e jetës janë më të rëndat. Gjithashtu humanizmi i tij e ka bërë atë të jetë i lidhur me të gjithë universin, megjithatë, ndarja dhe zhdukja e gjërave të cilat i do dhe me të cilat është mësuar, e lëndojnë vazhdimisht.
Gjithashtu mendja i tregon atij qëllime të larta dhe fruta të qëndrueshme, megjithatë dora e tij është e shkurtër, jeta e tij është e shkurtër, fuqia e tij është e kufizuar dhe durimi i tij është i pakët.
Kështu, mund të kuptohet qartë se sa esenciale është për shpirtin në këtë gjendje në kohën e Fexhrit, në mëngjesin e hershëm, që njeriu të trokasë me dua, falje e namaz derën e të Gjithëfuqishmit Madhështor, dhe derën e Mëshirëplotit Hirplotë duke paraqitur gjendjen para Tij, duke i kërkuar sukses e ndihmë Atij, dhe sa i nevojshëm është ai shpirt për pikën e mbështetjes që ai të durojë gjërat që do t’i ndodhin dhe do të përballojë detyrat që do t’i ngarkohen në ditën që do të vijë pas.
Në kohën e Dhuhrit, mesdita, është zeniti, kulmi i plotësimit të ditës dhe fillimi i venitjes së saj , është koha e plotësimeve të punëve të përditshme, koha e një pushimi të shkurtër pas punës dhe presionit të saj, kur shpirti ka nevojë për një pushim prej atij mundimi që i jep kjo dynja e përkohshme, dhe prej punëve të lodhshme kalimtare që japin pakujdesi e pandjeshmëri, përveç asaj, është momenti i shfaqjes së mirësive Hyjnore. Atëherë gjithkush mund të kuptojë se sa e mirë, sa e këndshme, sa e domosdoshme dhe sa e përshtatshme është kryerja e faljes së mesditës, e cila do të thotë të çlirohesh nga presioni, të shkundësh pakujdesinë, t’i lësh prapa ato gjëra të pakuptimta e të përkohshme dhe të kërkosh strehim tek dera e Vetekzistuesit të Përhershëm – i Cili është Mirëbërësi i vërtetë – nëpërmjet duave dhe lutjeve përpara prezencës së Tij, duke i dhënë Atij falënderime e lavdërime ndaj të gjitha dhuratave të Tij, duke kërkuar ndihmë prej Tij, duke rënë në ruku, duke u përkulur për të shfaqur pafuqinë e vet përpara Lavdisë dhe Madhështisë së Tij; duke rënë në sexhde dhe duke shpallur habinë ndaj Tij, dashurinë dhe përulësinë. Ai që nuk do ta kuptonte këtë, nuk është një qënie e vërtetë njerëzore…
Në kohën e Asrit, në ikindi, Kjo të kujton dhe të sjell ndërmend stinën e zymtë të vjeshtës, gjendjen e trishtueshme të pleqërisë dhe stinën e dhimbshme të kohës së fundit. Gjithashtu, ajo është koha kur shfaqen rezultatet e punëve ditore, është koha në të cilën mirëbërësitë Hyjnore janë marrë në atë ditë, si shëndeti e mirëqënia, dhe shërbimet e dobishme janë grumbulluar për të formuar një shumë të madhe. Ajo gjithashtu është koha e shpalljes se, njeriu është një mysafir i urdhëruar, dhe se çdo gjë është kalimtare dhe e paqëndrueshme, siç aludon për të prirja e diellit për të ikur e perënduar.
Tani, shpirti i njeriut dëshiron përjetësi dhe u krijua për të; ai e do shumë mirëbërjen dhe lëndohet nga ndarja. Kështu, ai që është vërtet një qënie humane mund ta kuptojë se çfarë detyre e lartë, çfarë shërbimi me vend dhe çfarë mënyre e përshtatshme është për të shlyer borxhin e natyrës njerëzore; në të vërtetë, çfarë kënaqësie e këndshme është të kryesh faljen e pasditës, sepse duke bërë lutje para derës së prezencës së Krijuesit të përjetshëm të Përhershmit, të Qëndrueshmit të përjetshëm dhe Vetekzistuesit të Përhershëm; ajo ka kuptimin e të kërkuarit strehim tek mirësia e mëshirës së pashtershme e të pafund, duke dhënë falënderime e lavdërime përpara dhuratave të panumërta, duke u përulur përpara Madhështisë së Hyjnisë së Tij, duke rënë në sexhde me përulësinë më të plotë përpara përjetshmërisë së Hyjnisë së Tij, duke gjetur ngushëllimin e vërtetë dhe qetësinë e shpirtit dhe duke u përgatitur plotësisht për adhurimin në prezencën e Madhështisë së Tij.
Dhe koha e Magribit, Akshamit në perëndim të diellit të kujton kohën e dëshpërimit të lamtumirës dhe të perëndimit të krijesave të këndshme e të bukura të botëve të verës e të vjeshtës në fillimin e dimrit. Dhe, ajo të sjell ndërmend kohën kur përmes vdekjes njeriu do t’i lërë të gjithë ata që ai i do, i pikëlluar duke hyrë në varr. Ajo të sjell ndërmend vdekjen e kësaj bote përmes turbullirave dhe tronditjeve të grahmave të fundit të saj. Të gjithë banorët e saj do të shpërngulen në botëra të tjera. Ajo të kujton gjithashtu shuarjen e llambës së vendit të sprovës. Ajo është një kohë e cila u jep një paralajmërim të rreptë atyre që i dashurojnë deri në limitin e adhurimit të dashurat kalimtare e të përkohshme.
Kështu, në një kohë të tillë për faljen e Akshamit, shpirti i njeriut, i cili nga natyra e tij është një pasqyrë e dëshiruar për një bukuri të përjetshme, e kthen fytyrën e tij drejt Fronit të Madhështisë së të Qëndrueshmit të Përjetshëm, të Përhershmit të Amshuar, i Cili i kryen këto vepra madhështore dhe i kthen e i transformon këto botëra të mëdha, dhe duke deklaruar “All-llahu Ekber”, All-llahu është më i Madhi, mbi këto qënie të përkohshme, tërhiqet dhe largon duart nga ato. Njeriu i lidh duart e tij në shërbimin e All-llahut të tij dhe i ngre ato në prezencën e të Qëndrueshmit të Përjetshëm, dhe duke thënë: “El hamdu lil-lah, i gjithë falënderimi i takon All-llahut xh.sh., ai lavdëron plotësimin e patëmetë, bukurinë e Tij të pashoqe dhe Mëshirën e Tij të pafund. Dhe duke deklaruar: اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَعِينُ “Dhe vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm Ty të mbështetemi e të kërkojmë ndihmë.”[20], ai shpall adhurimin e tij dhe kërkon ndihmë nga Hyjnia e Tij e pandihmuar, nga Hyjnia e Tij e pashoqe dhe nga sovraniteti i Tij i pandarë, që s’ka nevojë për ndihmës. Atëherë, ai bie në ruku, dhe duke deklaruar së bashku me të gjithë universin dobësinë e tij dhe pafuqinë, varfërinë e tij dhe ultësinë para Madhështisë së pafund, para Fuqisë së pakufishme dhe para Pushtetit të patëmetë të të Qëndrueshmit të Përjetshëm, ai thotë: سُبْحَانَ رَبِّىَ الْعَظِيمِ “Subhane Rab’bijel-Adhim, “Lavdia i takon All-llahut tim Madhështor”, dhe duke rënë në sexhde përpara Bukurisë së përjetshme të Esencës së Tij, para Atributeve të Tij të shenjta e të pandryshuara dhe para Plotësimit të Tij të qëndrueshëm e të përhershëm, dhe duke braktisur të gjitha gjërat përveç Atij, njeriu shpall dashurinë e tij dhe adhurimin me admirim e me përulësi, në vend të të gjitha gjërave kalimtare, dhe duke lënë çdo gjë tjetër përveç Tij, dhe duke thënë: سُبْحَانَ رَبِّىَ اْلاَعْلَى “Subhane Rabbijel A’la”, Lavdërimi i takon All-llahut tim të lartësuar”, ai njeh një Hirplotë të qëndrueshëm dhe një Mëshirëplotë të përjetshëm, dhe shenjtëron Mbështetësin e tij më të lartë i Cili është larg çdo mangësie e të mete… Atëherë, ai dëshmon Unitetin e All-llahut xh.sh. dhe profetësinë e Muhammedit a.s.m…
Pastaj ai ulet në Tesheh’hud, dhe jep përshëndetje, salevate e bekime për të gjitha krijesat në emrin e tij për tek Ai Hirplotë i përjetshëm dhe i Qëndrueshmi i përhershëm, dhe duke përshëndetur profetin Muhammed a.s.m., ai ripërtërin besëlidhjen e tij me të dhe shfaq bindjen ndaj urdhërave të Tij. Me qëllim që të ripërtërijë dhe të ndriçojë besimin e tij, ai vëzhgon rregullin e gjithurtë në këtë pallat të universit dhe dëshmon për Unitetin e Krijuesit të Gjithëlavdishëm…
Dhe Ai dëshmon për profetësinë e Muhammedit Arab a.s.m., i Cili është lajmëtari i sovranitetit të Hyjnisë së All-llahut, njoftuesi i atyre gjërave që e kënaqin Atë dhe interpretuesi i shenjave të librit të universit. Sa e vlefshme do të ishte nëse do të kryhej falja e akshamit me këtë konceptim. Atëherë, si mundet dikush të konsiderohet si qënie humane i cili nuk kupton se çfarë detyre e hollë dhe e pastër është falja në kohën e Magribit, perëndimit të diellit, se çfarë akti i lartë e i këndshëm shërbimi, se çfarë akti i ëmbël e i kënaqshëm adhurimi, çfarë çështje serioze dhe çfarë bashkëbisedimi i pambarim, dhe çfarë lumturie e përhershme është ajo kohë falje në këtë bujtinë të përkohshme!..
Dhe në kohën e Isha’ë, jacisë, në kohën kur bie nata, kur shenjat e fundit të ditës që kanë mbetur në horizont zhduken, dhe bota e natës kaplon universin. Kjo të kujton aktivitetet Hyjnore të Atij të Gjithë-fuqishmi Madhështor i Cili kthen natën dhe ditën, مُقَلِّبُ الَّيْلِ وَ النَّهَارِ atë fletë të bardhë e kthen në të zezë; gjithashtu ajo të sjell ndërmend veprimtaritë Hyjnore të më të Lartit të Gjithurtë. مُسَخِّرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ “Nënshtruesit të Diellit e të Hënës”, duke e kthyer fletën e stolisur jeshile të verës në fletë të bardhë e të ftohtë të dimrit, të kujton zhvillimet Hyjnore të të Gjithurtit të Plotësimit Absolut I Cili shkakton vdekjen dhe jetën, me ndërprerjen e veprave të qëndrueshme të njerëzve të varrezave me kalimin e kohës prej kësaj dynjaje dhe me transferimin e tyre krejtësisht në një botë tjetër të ndryshme. Ajo është koha që të sjellë ndërmend aktivitetet e Krijuesit të qiejve dhe të tokës, madhështinë dhe treguesit e bukurisë së Tij me shkatërrimin e plotë të kësaj bote të ngushtë kalimtare e të ulët dhe me grahmat e tmerrshme të vdekjes së saj, dhe me zbulimin e botës së gjërë të përjetshme e madhështore të Ahiretit.
Dhe Pronari i universit, Rregullatori i tij i vërtetë, i Dashuri i vërtetë dhe objekti i adhurimit mund të jetë vetëm Ai i Vetëm i Cili me lehtësi e kthen natën në ditë, dimrin në verë dhe këtë botë në një botë tjetër, ashtu si faqet e një libri, Ai i Cili i shkruan, i fshin dhe i ndryshon ato. Kështu, në kohën kur bie nata, shpirti i njeriut i cili është pafundësisht i pafuqishëm dhe i dobët, dhe tej mase i varfër e nevojtar, i zhytur në errësirën e së ardhmes, dhe i hedhur e i përplasur midis ngjarjeve të panumërta, kryen Isha’ë, faljen e jacisë, e cila ka këtë kuptim. Ashtu siç tha shkëlqesia jonë Ibrahimi a.s.: لاَ اُحِبُّ اْلآفِلِينَ “Unë nuk i dua ato që perëndojnë. ”[21] dhe nëpërmjet namazit kërkon strehim tek dera e Atij që është i Adhuruari i Përjetshëm, dhe i Dashuri i Amshuar, dhe në këtë botë të përkohshme, në këtë jetë kalimtare, në këtë dynja të errët dhe në këtë të ardhme të zezë, ai i lutet të Qëndrueshmit të Amshuar, të Përjetshmit; ai kërkon të marrë mirësitë e mëshirës së të Gjithëmëshirshmit Mëshirëplotë dhe dritën e udhëzimit të Tij, e cila përhap dritë në botën e tij, ndriçon të ardhmen e tij dhe mjekon plagët që shkaktohen nga largimi dhe ndarja e të gjitha krijesave dhe të dashurve…
Dhe bota që e ka harruar atë e cila është fshehur përkohësisht, duke e harruar gjithashtu edhe ai atë, pas Isha’ë, jacisë zbraz hallet e tij tek dera e Mëshirës me vajtimin e tij, dhe çfarëdo që t’i ndodhë përpara gjumit, i cili i ngjason vdekjes, ai kryen detyrën e tij të fundit të adhurimit. Dhe me qëllim që ta mbyllë mirë regjistrin ditor të veprave të tij, ai ngrihet për falje, d.m.th. , ai ngrihet për të hyrë në prezencën e të Dashurit të Përjetshëm, Atij të Cilit i bëhet adhurimi në vend të atyre qënieve të vdekshme të cilat ai i do, dhe qëndron në këmbë përpara Atij që është i Gjithëfuqishëm e Gjithëbujar në vend të të gjithë të pafuqish-mëve tek të cilët ai lypte, dhe kërkon nga Mbrojtësi i Gjithëmëshirshëm që të jetë i shpëtuar nga e keqja e qënieve të dëmshme para të cilave ai dridhet, dhe të dalë para Pranisë së Tij…
Dhe ai fillon namazin me el-Fatihanë, domethënë, ta lavdërojë e falënderojë Krijuesin e të gjitha botëve i Cili është absolutisht i plotë dhe krejtësisht i Vetëmjaftueshëm, Mëshirëplotë dhe Gjithëbujar në vend të lavdërimit të krijesave që janë të mangëta, të varfëra, të padenja e të pavlefshme.
Atëherë, ai përparon duke iu drejtuar me fjalën e tij: اِيَّاكَ نَعْبُدُ Vetëm Ty të adhurojmë, domethënë, pavarësisht se ai është i vogël, i parëndësishëm dhe i vetmuar, nëpërmjet lidhjes së njeriut me “Mbretin e Ditës së Gjygjit” i Cili është Sovrani i Parapërjetësisë dhe i Paspërjetësisë, ai fiton një rang të një mysafiri të nderuar në këtë univers dhe pozitën e një nëpunësi të rëndësishëm. Duke deklaruar: اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَعِينُ “Vetëm Ty ne të adhurojmë dhe vetëm Ty të kërkojmë ndihmë”, ai i paraqet Atij në emrin e të gjitha qënieve adhurimin dhe thirrjet për ndihmë të grumbullimit të madh dhe komunitetit të madh të universit…
Atëherë, duke thënë: اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ “Na udhëzo ne në rrugën e drejtë”, ai kërkon të udhëzohet tek Rruga e drejtë, e cila çon në lumturi të përjetshme dhe që është rruga e ndritshme…
Dhe tani, ai mendon për madhështinë e të Gjithëlavdishmit ndaj të Cilit, si bimët, kafshët e fjetura, diejt e fshehur dhe yjet e qetë, secili prej tyre është si një ushtar i nënshtruar ndaj komandës së Tij dhe një llambë dhe shërbëtor në këtë bujtinë të botës, dhe duke thënë: All-llahu Ekber, All-llahu është më i Madhi, ai përkulet duke rënë në Ruku…
Pastaj ai mendon për sexhden e madhe të të gjitha krijsave. Domethënë, kur tek urdhri i كُنْ فَيَكُونُ “Bëhu!”- dhe ajo është bërë (në çast)”[22], të gjitha shumëllojshmëritë e krijesave në çdo vit, në çdo shekull, madje edhe toka e universi, secila si një ushtri e disiplinuar mirë ose si një ushtar i bindur, shkarkohet nga detyra e vet, domethënë, kur secila dërgohet në botën e padukshme përmes zhdukjes me sexhaden e perëndimit të saj me rregullsinë më të plotë, ajo deklaron: All-llahu Ekber, All-llahu është më i madhi, dhe bie në sexhde…
Ato vijnë në jetë dhe ringjallen gjithashtu në pranverë, disa pjesërisht dhe disa të njëjta përmes klithmës së sjelljes në jetë dhe të zgjimit që buron nga urdhëri iكُنْ فَيَكُونُ “Bëhu!”- dhe ajo është bërë (në çast)”, dhe të gjithë bëhen gati me përulësi e devocion duke iu bindur urdhërit të All-llahut të tyre të vërtetë. Atëherë, ky njeri i dobët gjithashtu duke i ndjekur ato, deklaron: “All-llahu Ekber”, në prezencën e të Gjithëmëshirshmit të plotë, Mëshirëplotit të Bukurisë me një dashuri të mbushur me admirim e çudi dhe me një përulësi të përzier me përjetësi dhe me një thjeshtësi e modesti të denjë dhe bie në sexhde; me fjalë të tjera, ai bën një lloj mi’raxhi, ngjitje. Me siguri ti do të kesh kuptuar tani se sa detyrë e këndshme, e hollë, e mirë dhe e lartë, dhe sa e ngritur dhe e kënaqshme, dhe sa e arsyeshme dhe e përshtatshme dhe sa çështje serioze është të kryesh shërbimin, aktin e adhurimit, faljen e Isha’ë, jacisë.
Domethënë, meqenëse secila nga këto pesë kohë namazi është një tregues për një ndryshim të madh, një shenjë e aktivitetit madhështor Hyjnor, dhe shenja të mirësive të përgjithshme Hyjnore; faljet e detyruara, të cilat janë një borxh dhe një obligim, dhe përcaktimi i tyre në ato kohë, është urtësia më e madhe.
سُبْحَانَكَ لاَ عِلْمَ لَنَا اِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
اَللّهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ عَلَى مَنْ اَرْسَلْتَهُ مُعَلِّمًا لِعِبَادِكَ لِيُعَلِّمَهُمْ كَيْفِيَّةَ مَعْرِفَتِكَ وَ الْعُبُودِيَّةَ لَكَ وَ مُعَرِّفًا لِكُنُوزِ اَسْمَائِكَ وَ تَرْجُمَانًا ِلآيَاتِ كِتَابِ كَائِنَاتِكَ وَ مِرْآتًا بِعُبُودِيَّتِهِ لِجَمَالِ رُبُوبِيَّتِكَ وَ عَلَى آلِهِ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِينَ وَ ارْحَمْنَا وَ ارْحَمِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ, آمِينَ بِرَحْمَتِكَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
Lavdia të takon Ty!” Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti.”
O All-llah! Jepi bekime e paqe atij të cilin e dërgove si mësues për shërbëtorët e Tu për t’u mësuar atyre mënyrën se si të të njohin ata Ty, dhe si të të adhurojnë Ty, dhe për të bërë të njohur thesaret e Emrave të Tu, dhe për t’u përkthyer shenjat e librit të universit, dhe si një pasqyrë me adhurimin e tij për bukurinë e Hyjnisë Tënde, dhe për të gjithë familjen e tij dhe shokët e tij, dhe na mëshiro neve dhe besimtarët e besimtaret. Amin! Nëpërmjet Mëshirës Tënde, o Mëshiruesi më i Madh i mëshiruesve!
* * *
[19] Kur’an, 30: 17-18
[20] Kur’an, 2: 5
[21] Kur’an, 6: 76
[22] Kur’an, 2: 117
***