Letra e Njëzet e Gjashtë

Lexo PDF

 

ÇËSHTJA E PARË

 

Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.

“Edhe nëse të vjen ndonjë pëshpëritje e ligë prej shejtanit, atëherë kërko mbrojtje e mbështetje tek All-llahu. Vërtetë Ai është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.”[1]

Një provë e Kur’anit kundër shejtanit dhe partisë së tij. Kjo çështja e parë e shpartallon me argumente shejtanin, i hesht ata që ngrenë krye, duke i lënë pa gojë nëpërmjet refuzimit në mënyrën më të qartë të një dredhie të tmerrshme e finoke të shejtanit, të cilin ai e nxiti, e pëshpëriti, brenda një diskutimi logjik asnjanës. Kjo ka të bëjë me një pjesë të një ngjarjeje të cilën e kam përshkruar në formë të shkurtuar para dhjetë vjetësh në veprën time të titulluar “El-Lemeat”. Ajo është sa vijon:

Para njëmbëdhjetë vitesh kjo trajtesë u shkrua në muajin e Ramazanit, kur unë po dëgjoja recitimin e Kur’anit tek Xhamia Bajazit në Stamboll. Papritmas, megjithëse nuk mund të shikoja askënd, mua m’u duk se dëgjova një zë jotokësor, i cili më tërhoqi të gjithë vëmendjen time. Unë e dëgjova atë me imagjinatën time, dhe kuptova se ai po më thonte: “Ti e konsideron Kur’anin të jetë tej mase i lartë dhe i ndritshëm. Ji i paanshëm, asnjanës, për një minutë dhe shqyrtoje atë përsëri.

Domethënë, supozoje atë të jetë fjalë njeriu. Pastaj, pas këtij supozimi unë do të doja të di nëse ti akoma do të shikoje të njëjtat cilësi dhe bukuri në të?”

Në të vërtetë unë u mashtrova nga zëri dhe e supozova Kur’anin  si fjalë e shkruar nga njeriu. Dhe ashtu si xhamia Bajazit që zhytet në errësirë kur ulet çelësi elektrik i cili shuan dritat, po ashtu unë shikova se, me atë supozim, dritat vezulluese të Kur’anit filluan  të shuheshin. Tek ajo pikë unë kuptova se ishte shejtani ai që po më fliste mua. Ai po më tërhiqte drejt humnerës.

Unë kërkova ndihmë nga vetë Kur’ani dhe, menjëherë një dritë u lëshua tek zemra ime duke më dhënë fuqi të qëndrueshme për mbrojtje. Dhe në çast fillova të debatoj me shejtanin, duke i thënë:

“O Shejtan! Të menduarit asnjanës, është të marrësh një qëndrim midis dy anëve. Ndërsa mendimi asnjanës,  për tek i cili ti dhe nxënësit e tu midis njerëzve bëni ftesë, është të marrësh anën kundërshtare; ajo nuk është paanësi, por është dalje nga besimi përkohësisht.

Sepse, ta konsiderosh Kur’anin se është fjalë njeriu dhe ta gjykosh atë si të tillë, është të marrësh anën kundërshtare; është të favorizosh diçka të pabazë e të pavlefshme. Ajo nuk është çështje paanësie, por është anëmbajtje dhe prirje për të marrë të shtrembërën dhe për ta përkrahur atë.”

Shejtani u përgjigj: “Mirë; atëherë mos thuaj për të se është as Fjala e Zotit dhe as fjalë njeriu, por supozoje atë se është midis të dyve. Unë iu kundërpërgjigja: “Kjo gjithashtu është e pamundur, sepse në qoftë se do të kishte ndonjë pronësi të diskutueshme për të cilën ndodhen dy pretendentë dhe pretendentët janë afër njëri-tjetrit dhe pronës, atëherë prona ose do t’i jepej një personi  tjetër, përveç atyre të dyve, ose ajo pronë do të vendosej në një vend të arritshëm me qëllim që cilido që do ta provonte pronësinë, ta merrte atë. Por, në qoftë se dy pretendentët janë shumë larg njëri-tjetrit, ashtu si të ishte njëri në lindje dhe tjetri në perëndim, atëherë sipas rregullit të njohur, prona do të mbetej tek ai që e ka në dorë, që e ka në përdorim, sepse nuk është e mundur të lihet pasuria në një rrugë të mesme midis tyre.

“Kështu, Kur’ani është një pasuri e çmueshme dhe e lartë e All-llahut xh.sh. dhe largësia midis anëve është një largësi absolute e pakufishme, pasi ajo është largësia midis Fjalës së Zotit të të gjithë botëve dhje ajo e fjalës së njeriut. Prandaj nuk është e mundur që të lihet Kur’ani midis dy anëve, të cilat janë aq shumë larg njëra-tjetrës si plejadat me tokën, sepse ato janë të kundërta ashtu si ekzistenca dhe mosekzistenca; nuk mund të ketë pikë të mesme ndërmjet tyre. Prandaj Zotëruesi i Kur’anit është ana Hyjnore; dhe çështja duhet të pranohet kështu, d.m.th. që ai është në Dorën e Zotit xh.sh., dhe provat e pronësisë duhet të vlerësohen në atë mënyrë. Veçse në qoftë se ana kundërshtare do të mund t’i refuzonte të gjitha argumentet që provojnë se ai është Fjala e Zotit xh.sh., vetëm atëherë ajo mund të pretendojë pronësinë e tij, përndryshe nuk mundet.

Ruajna Zot! Çfarë do të mund t’i shkulë gozhdat që e kanë kapur atë xhevahir të madh të shtrenjtë me fronin më të lartë të Zotit xh.sh., i cili është mbërthyer me mijëra nga provat e sigurta dhe, kush mund të guxojë t’i thyejë shtyllat e tij mbështetëse, e duke e bërë atë të bie?”

“Dhe kështu, pavarësisht inatit tënd, o shejtan, njerëzit e së vërtetës dhe të drejtësisë gjykojnë në këtë mënyrë të arsyeshme e të drejtë. Ata e shtojnë besimin e tyre nëpërmjet Kur’anit, madje edhe me më të voglën e dëshmive. Ndërsa sipas mënyrës së treguar nga ti dhe nga nxënësit e tu, domethënë, në qoftë se Kur’ani do të supozohej të ishte fjalë njeriu, sikur vetëm njëherë, domethënë, në qoftë se ai xhevahir i mbërthyer tek  Arshi do të binte në tokë, atëherë do të duhej të ekzistonte një argument i fuqishëm dhe madhështor më i lartë se të gjitha provat dhe t’i përfshinte të gjithë treguesit, me qëllim që të kishte fuqi për ta ngritur atë nga toka dhe që ta mbërthente atë edhe njëherë tjetër me Fronin dhe, vetëm kështu do të mund të shpëtonte nga errësira e mosbesimit dhe do të arrinte dritat e besimit.

Por, kjo është një çështje shumë e vështirë për t’u bërë në këtë kohë dhe, për këtë arsye, në këtë kohë shumë njerëz e humbasin besimin e tyre për shkak të dredhive të tua, duke i imagjinuar vetvetet e tyre se janë duke bërë gjykime të paanshme, asnjanëse.

Shejtani, u kthye dhe tha: “Kur’ani i ngjason fjalës së njeriut.” Ai është i ngjashëm me mënyrën që bisedojnë njerëzit. Atëherë kjo do të thotë se ai është fjalë prej njeriu. Në qoftë se do të ishte Fjala e Zotit xh.sh., ai do të ishte i përshtatshëm për Të dhe do të  ishte krejtësisht i jashtëzakonshëm në të gjitha aspektet e tij. Ashtu si arti i Tij që nuk i përngjason artit të njeriut, po ashtu edhe Fjala e Tij nuk do t’i përngjasojë fjalës së njeriut.

Unë iu përgjigja:Kjo mund të kuptohet siç vijon: Përveç mrekullive të Tij dhe atributeve të veçantë, Profeti Muhammed a.s.m. është një qënie njerëzore në të gjitha veprimet, në etikën dhe në sjelljet. Ai iu nënshtrua dhe qe i përshtatshëm me ligjet Hyjnore dhe me urdhëresat e manifestuara në krijim. Ai gjithashtu vuajti nga i ftohti, provoi dhimbje dhe kështu me radhë dhe, prandaj atij nuk iu dhanë çudira të jashtëzakonshme në të gjitha gjendjet dhe në periudhat e tij, dhe kjo për arsye që ai të ishte model i komunitetit të tij me anë të veprave të tij, udhërrëfyes për ta nëpërmjet etikës së tij dhe që t’i mësonte ata nëpërmjet sjelljeve të tij. Në qoftë se ai do të kishte qenë i jashtëzakonshëm në të gjitha sjelljet e tij, atëherë ai nuk do të kishte qenë udhëheqës për të gjithë njerëzit dhe nuk do të kishte qenë mëshirë për të gjitha botët në të gjitha gjendjet e tij.

Po ashtu është çështja me Kur’anin e shpjegimit të mrekullue-shëm; Kur’ani i gjithurtë është udhëheqësi i të vetëdijshmive, është udhëzuesi i xhindeve dhe i njerëzve, mësuesi i atyre që arrijnë plotësimin dhe instruktori i atyre që kërkojnë realitetin. Atëherë domosdoshmëria kërkon që ai të jetë në formë të njëjtë e në stil si bisedimi i njeriut, sepse njerëzit dhe xhindet i marrin duatë e tyre prej tij dhe i mësojnë lutjet e tyre prej tij; ata i shprehin kërkesat dhe çështjet e tyre në gjuhën e tij dhe mësojnë prej tij rregullat e sjelljes shoqërore, dhe kështu me radhë. Çdo besimtar e merr atë si udhëzuesin e tij dhe si pikë referimi tek i cili kthehet.

Atëherë, në qoftë se Kur’ani do të kishte qenë në formën e ligjëratës Hyjnore të cilën e dëgjoi Musai a.s. në malin Tur, Sinai, njerëzimi nuk do të mund ta dëgjonte  dhe nuk do të ishte i aftë për t’ia vënë veshin, as nuk do të mund ta bënte atë si pikë referimi për të gjitha çështjet e tij. Musai a.s., njëri nga pesë profetët më të mëdhenj, nuk mundi të durojë për të dëgjuar as edhe pak fjalë, sa që tha: A kështu është ligjërata jote? Zoti iu përgjigj:

“Unë kam fuqinë e të gjitha gjuhëve”

Pastaj shejtani tha: Shumë njerëz përmendin çështjet fetare të ngjashme me ato të Kur’anit, atëherë, a nuk është e mundur që një qënie njerëzore të sillte ndonjë gjë të ngjashme me Kur’anin në emrin e fesë?

Nëpërmjet dritës së Kur’anit, unë iu përgjigja si më poshtë:

Së pari: Nga dashuria për fenë, ai që është fetar, thotë: E vërteta është kjo; realiteti i çështjes është ky. Zoti i Gjithëfuqishëm urdhëron, “Por ai nuk do të fliste me Emrin e Zotit sipas dëshirave të tij, as nuk do të kalonte cakun e tij deri në një shkallë të pafundme, sa të pretendonte se ai flet me emrin e Zotit ose flet rreth tij dhe ta imitonte Zotin në fjalën e Tij xh.sh. dhe nuk do ta bënte Fjalën e Zotit t’i përshtatet vetes së tij, por përkundrazi, ai do të dridhej përpara dekretit Hyjnor.  “Kush bën atëherë më tepër padrejtësi se sa ai i cili shpif gënjeshtër kundër All-llahut.”[2]

Së dyti: Nuk është kurrsesi e mundur për një qënie njerëzore të ishte i suksesshëm në bërjen e një gjëje të tillë vetë; në fakt është krejtësisht e pamundur. Individët që u ngjasojnë njëri-tjetrit, mund ta imitojnë njëri-tjetrin. Ata të të njëjtit lloj mund të marrin format e njëri-tjetrit. Ata të cilët janë të afërt me njëri-tjetrin në rang ose në status, në gjendje, mund ta imitojnë njëri-tjetrin dhe përkohësisht mund t’i mashtrojnë njerëzit, por ata nuk mund ta bëjnë këtë përgjithmonë. Gjithësesi, gënjeshtra dhe artificializmi në sjelljen e tyre do ta demaskonin mashtrimin e tyre përpara njerëzve të dijes dhe të njohjes dhe gënjeshtra e tyre nuk do të zgjaste. Në qoftë se ai që dëshiron të imitojë një tjetër është shumë larg këtij të fundit, si për shembull, në qoftë se një njeri i thjeshtë e i pashkolluar do të imitonte në dije një gjeni të tillë si Ibnu Sina, ose një bari të merrte pozitën e një mbreti, natyrisht nuk do të mashtronin absolutisht askënd, ata vetëm se do të tregoheshin budallenj, sepse çfarëdo lloj që ata do të bënin, ajo do të thërriste, ky është një mashtrues.

Kështu, ta supozosh, – ruajna Zot njëqind mijë herë!- Kur’anin të jetë fjalë njeriu, është krejtësisht e pamundur, asnjë qënie e arsyeshme nuk do ta pranonte atë si të mundur, një gjë e tillë do të ishte një përçartje, ashtu si ta imagjinoje të mundur diçka që, në mënyrë të  vetëkuptueshme, është e pamundur ashtu si të shihej një xixëllonjë nga astronomët si një yll i vërtetë për një mijë vite; ose një mizë të dukej për shikuesit në formën e vërtetë të një palloi për një vit; ose një ushtar i thjeshtë duke u shtirur si një mareshall i famshëm dhe i lartë në ushtri duke marrë pozitën e tij dhe duke mbetur në të për një periudhë të gjatë pa e zbuluar mashtrimin e tij, ose si një shpifës, gënjeshtar, pa iman duke u shtirur e duke marrë formën dhe pozitën e besimtarit më të vërtetë, më besnik dhe më të drejtë gjatë gjithë jetës së tij dhe duke u dukur krejtësisht i qetë, pa ngurrim e shqetësim, madje edhe para shikimeve të inspektorëve më të përpiktë duke e fshehur mashtrimin e tij prej tyre.

Po kështu, në qoftë se Kur’ani do të supozohej të ishte fjalë njeriu, atëherë – Ruajna Zot! – do të duhej të supozohej se ai Libër i qartë, i cili është ylli vezullues i realitetit, madje ai diell ndriçues i plotësimeve, i cili përhap vazhdimisht dritat e realiteteve në qiellin e botës së Islamit, ashtu siç shihet qartë, do të duhej të supozohej ajo dritë vezulluese si një xixëllonjë, si një lloj mashtrimi e sajuar nga një njeri i shtirur, dhe ata të cilët janë afër tij dhe që e studiojnë atë me vëmendjen më të madhe të mos e dallonin atë; përkundrazi, ata e shohin atë si një yll të lartë dhe si një burim të përjetshëm i të vërtetave.

Prandaj ajo do të ishte një pamundësi në njëqind pamundësi. Përveç kësaj, o shejtan, sikur ti të vazhdoje e të kaloje njëqind herë më shumë  se sa tani në intrigat e tua djallëzore, ti nuk do të mundeshe ta bëje të mundshme këtë pamundësi dhe, nuk do të mundeshe të mashtroje asnjë njeri me mendje të shëndoshë! Vetëm ndonjëherë ti i mashtron njerëzit duke ua paraqitur çështjet nga larg dhe ua shfaq atyre yllin vezullues aq të vogël sa një xixëllonjë.

Së treti: Gjithashtu, në qoftë se Kur’ani do të imagjinohej të ishte fjalë prej njeriu, kjo do të bënte të domosdoshme që realiteti i fshehur i Furkanit – i dalluesit të së vërtetës nga e shtrembëra, Kur’anit- i cili është i mrekullueshëm në shpjegimin e tij dhe, nëpërmjet dëshmisë së fruteve të tij, rezultateve dhe efekteve është i zbukuruar me cilësitë më jetëdhënëse e shpirtërore dhe, me të vërteta që sjellin lumturinë e amshuar, dhe më gjithëpërfshirëse e të larta në botën e njerëzimit…, atëherë do të duhej të supozohej që ky Kur’an i gjithurtë dhe të vërtetat e tij të mëdha, të ishin -ruajna Zot!- një shpikje e një njeriu të paditur dhe të pandihmuar dhe, do të duhej që ata gjeni të mëdhenj dhe dijetarë të ndritshëm, të cilët e vëzhguan atë nga afër dhe që e studiuan me kujdes të tepruar, të mos vërenin asnjë shenjë shtirje apo mashtrimi në të  por gjithmonë e gjetën atë serioz, origjinal e të sinqertë.

“Kjo do të ishte krejtësisht e pamundur, kjo është një ide aq absurde, saqë edhe vetë shejtani do të turpërohej prej saj, është si të ëndërroje e të fantazoje një situatë krejtësisht të pamundur, sepse ajo do të shkaktonte ta supozoje atë, i cili gjatë gjithë jetës së tij demonstroi dhe dha mësim amanetin, besimin, mirëbesimin, sinqeritetin, seriozitetin dhe drejtësinë nëpërmjet të gjitha sjelljeve të tij, fjalëve e veprave dhe, që i udhëzoi dhe i  edukoi ndjekësit e vërtetë mbi ato cilësi të larta, dhe i cili u pranua se kishte virtytet më të larta e më të ndritshme, me këtë supozim – ai duhej të ishte një njeri që s’ia ke besën, i pasinqertë dhe i pa fe. Dhe kjo për arsye se çështja nuk ka pikë të mesme midis të dyjave.

“Në qoftë se, për të supozuar të pamundurën, Kur’ani nuk do të ishte Fjala e Zotit, ai do të binte duke rënë nga Froni Hyjnor në tokë, ai nuk do të mbetej diku në mes ndërmjet tyre. Dhe ndërsa duke qenë vendtakimi i të vërtetave, ai do të bëhej burimi i bestytnisë dhe i përrallave. Dhe në qoftë se – ruajna Zot – ai, i cili e shpalli atë dekret Hyjnor, nuk do të ishte i dërguari i Zotit, atëherë me këtë supozim – do të bëhej e domosdoshme që ai të binte nga lartësia më e lartë për tek ultësira më e ulët dhe, nga shkalla e të qënit burimi i plotësimeve për tek niveli i të qënit një minierë (burim) i mashtrimit dhe i intrigave; ai nuk do të mbetej midis të dyjave, sepse ai i cili gënjen e sajon në Emrin e Zotit, bie tek më i ulëti i niveleve. Ashtu si, sa e pamundur do të ishte që,  në mënyrë të vazhdueshme, të shihej një mizë si një pallua dhe gjatë gjithë kohës të shiheshin cilësitë e palloit në një mizë, po ashtu, edhe kjo çështje është gjithashtu e pamundur. Vetëm dikush të cilit i mungon arsyeja, do të mund ta imagjinonte atë si të mundur.

Së katërti: Gjithashtu, në qoftë se do të imagjinohej Kur’ani të jetë Fjala e njeriut, kjo do të bënte të domosdoshme të supozoje se Kur’ani- i cili është komandanti i shenjtë dhe drita udhëzuese e komunitetit të Muhammedit a.s.m. që përfaqëson ummetin më të madh dhe ushtrinë më të fuqishme të njerëzimit – të ishte, ruajna Zot!, një fjalë e pafuqishme, e pavlerë dhe një trillim i pabazë.

Në një kohë që, në mënyrë të vetëkuptueshme, nëpërmjet ligjeve të tij të fuqishme, parimeve të shëndosha dhe urdhërave depërtuese, ai e ka pajisur atë ushtri të madhe materialisht, moralisht dhe shpirtërisht, u ka dhënë atyre një sistem e rregull dhe u ka imponuar një disiplinë sa që ata janë të tillë që të pushtojnë si këtë botë ashtu edhe tjetrën; ai ka instruktuar mendjet e individëve, ka zhvilluar zemrat  e tyre, ka nënshtruar shpirtërat e tyre, ka pastruar ndërgjegjjet e tyre dhe ka vënë në punë gjymtyrët e tyre, në përputhje me shkallën e gjithësecilit, atëherë, ta imagjinosh atë të jetë një shpikje, sajesë, do të bënte të domosdoshme të pranoje një pamundësi të njëqindfishtë.

Kjo pamundësi bën të lindë një pamundësi tjetër e plotë, atë të supozimit se ai që nëpërmjet etikës së tij të matur gjatë gjithë jetës së tij i mësoi njerëzimit ligjet e Zotit të Gjithëfuqishëm, që me anë të sjelljes së tij të ndershme e instruktoi njerëzimin në parimet e së vërtetës, që nëpërmjet fjalëve të tij të sinqerta dhe të arsyeshme shfaqi dhe vendosi rrugën e drejtë të maturisë -të istikametit- dhe rrugën e lumturisë dhe, ashtu siç e dëshmon e gjithë jeta e tij, ai ndjeu frikën më të madhe prej ndëshkimit Hyjnor dhe e njohu All-llahun më mirë dhe më shumë se çdokush tjetër dhe, i cili në një mënyrë të shkëlqyer ka komanduar për njëmijë e treqind e pesëdhjetë vjet një të pestën e njerëzimit dhe gjysmën e globit dhe, nëpërmjet cilësive të shquara të tij ai është në të vërtetë bosht i krenarisë së njerëzimit, madje krenaria e botërave… atëherë – me atë supozim – ai duhej të ishte, ruajna Zot! një mijë herë!, mosnjohës i Zotit, as i frikësuar prej dënimit të Tij dhe, duhet të ishte në nivelin e një njeriu të zakonshëm dhe të mos kishte ndonjë krenari.

Sepse në këtë çështje nuk ka pikë të mesme ndërmjet të dyjave, pasi në qoftë se, për të supozuar të pamundurën, Kur’ani nuk do të ishte Fjala e Zotit, në qoftë se ai do të binte nga Froni Hyjnor në tokë, ai nuk mund të mbetej diku ndërmjet të dyjave, madje ai do të duhej të pranohej si prona e ndonjërit prej gënjeshtarëve në tokë.

Dhe prandaj, o shejtan, madje edhe sikur ti të ishe njëqind herë më shumë djallëzor, ti nuk do të mundeshe të mashtroje ndonjë mendje e cila nuk është e mangët, as nuk do të mundeshe të bindësh ndonjë zemër që nuk është e prishur.

Shejtani i ktheu përgjigje: Si unë nuk do të mundem t’i mashtroj ata? Unë kam mashtruar shumicën e njerëzimit dhe mendimtarët e tyre më të shquar duke i shtyrë ata në mohimin e Kur’anit dhe të Muhammedit a.s.m..

Ndërkohë, unë iu përgjigja:

Së pari: Kur shikohet nga një largësi e madhe, edhe gjëja më e madhe shfaqet e njëjta si ajo më e vogëla. Madje një yll duket si një qiri.

Së dyti: Gjithashtu, kur shikohet si dytësore dhe përciptas, ndonjë gjë që është krejtësisht e pamundur mund të duket të jetë diçka e mundur. “Një herë një burrë i vjetër po vështronte drejt qiellit me qëllim që të shihte Hënën e Re të Ramazanit, kur ndërkohë një qime e bardhë floku ra mbi syrin e tij. Duke e imagjinuar atë të jetë hëna, ai dha njoftimin: “Unë kam parë Hënën e Re”. Tani është e pamundur që qimja e bardhë të ketë qenë Hëna, por meqenëse ai kishte si qëllim të shikonte vetëm Hënën e Re, dhe ajo qime e bardhë u shfaq para tij e varur – domethënë dytësore, ai nuk  i kushtoi vëmendje asaj, dhe atë pamundësi e mendoi të ishte e mundur.

Së treti: Gjithashtu, mospranimi është një gjë dhe mohimi është diçka krejt e ndryshme. Mospranimi është indiferencë, mosinteresim, është mbyllje e syve para realiteteve dhe mohim me injorancë,dhe nuk është gjykim. Shumë gjëra krejtësisht të pamundura mund të fshihen nën këtë perde, sepse ai nuk e vë mendjen në punë për ato gjëra. Sa për mohimin, ai nuk është mospranim, por pranim i mosekzistencës;  ai është një gjykim. Personi detyrohet  ta vërë mendjen në punë.

Dhe mbi këtë mundësi, një shejtan si ti, mund t’ia marrë mendjen një njeriu dhe pastaj e mashtron atë duke e çuar në mohim. Pastaj, duke e paraqitur gënjeshtrën si të vërtetë dhe të pamundurën si të mundur nëpërmjet dredhive djallëzore, si: pakujdesia, çudhëzimi, arsyetimi i pabazuar, kryeneçësia, argumentet e rreme, krenaria, mashtrimi dhe imitimi, ti o shejtan, i bën ato krijesa të mjera në formën njerëzore të gëlltisin mosbesimin dhe mohimin, megjithëse ato përmbajnë pamundësi të panumërta.

Së katërti: Gjithashtu, në qoftë se Kur’ani do të supozohej se është fjalë njeriu, kjo do të bënte të domosdoshme të përfytyrohej një libër i cili ashtu siç shihet qartë, ka udhëzuar të pastërtit, evlijatë e vërtetë dhe udhëheqësit shpirtërorë, të cilët shndërisin si yjet në qiejt e botës së njerëzimit dhe, që vazhdimisht ka instruktuar çdo nivel të njerëzve të plotësimit, në të vërtetë e në drejtësi, në vërtetësi e besnikëri, në fe e besueshmëri dhe, që ka siguruar lumturinë dhe, që ka siguruar lumturinë e të dyja botërave nëpërmjet të vërtetave të shtyllave të imanit dhe të parimeve të shtyllave të islamit dhe, nëpërmjet dëshmisë së këtyre arritjeve, ai, nga domosdoshmëria, është libri i vërtetë i qartë dhe, e vërteta e pastër e papërzier; ai është e vërteta origjinale, autentike, është e drejta absolute dhe më seriozi… atëherë do të bëhej e domosdoshme me këtë supozim, ruajna Zot!, se ky libër përfshika të kundërtat e këtyre cilësive, efekteve dhe dritave.

Dhe ta vlerësosh atë si një koleksion trillimesh dhe gënjeshtrash, është vetëm se një çmenduri e mosbesimit, sa që madje edhe sofistët dhe shejtanët do të turpëroheshin dhe do t’i bënte të dridheshin.

“Dhe kjo pamundësi bën të domosdoshme pamundësinë  tjetër më të shëmtuar dhe më të neveritshme se ai i cili, sipas dëshmisë së sheriatit të përnderuar Islam të cilin ai e shpalli dhe, sipas treguesve të përkushtimit e frikës së jashtëzakonshme që ai shfaqi – e cila tregohet me unanimitet – dhe adhurimin e pastër e të sinqertë që e demonstroi gjatë gjithë jetës së tij, dhe ashtu siç është bërë e domosdoshme nga cilësitë e mira morale të dëshmuara me unanimitet tek ai dhe, sipas vërtetimit të njerëzve të së vërtetës dhe të plotësimit të cilët i edukoi, ai ishte më besimtari, më i qëndrueshmi, më besniku dhe më i vërteti,,, me atë supozim, ai duhej të ishte, ruajna Zot, dhe përsëri ruajna Zot, pa besim, pa besnikëri dhe që nuk e paska patur frikë Zotin xh.sh.; ta imagjinosh këtë, do të bënte të domosdoshme të imagjinoje formën më të neveritshme të pamundësisë, dhe të bëje llojin më të lig e të mbrapshtë të çudhëzimit.

Shkurtazi: Ashtu siç është pohuar në Shenjën e Tetëmbëdhjetë të Letrës së Nëntëmbëdhjetë, njerëzit e zakonshëm që kuptimi i Kur’anit nga ana e tyre arrihet vetëm duke e dëgjuar atë, thanë: Në qoftë se Kur’ani do të krahasohej me të gjithë librat që ne kemi dëgjuar si dhe me të gjithë librat e tjerë në botë, ai sigurisht nuk do të ishte i ngjashëm me asnjërin prej tyre; ai nuk është i të njëjtit lloj me to, as i të njëjtës shkallë.” Atëherë, Kur’ani, ose është, nga skalla, sipër atyre të gjithëve, ose është poshtë tyre. Që të jetë poshtë tyre, është krejtësisht e pamundur dhe, asnjë armik dhe madje as shejtani, nuk do ta pranonin; Kur’ani qëndron mbi të gjithë librat dhe prandaj është një mrekulli. Në të njëjtën mënyrë, ne themi sipas provës kategorike, të prerë, e cila quhet “Pjesa e mbetur”, sipas shkencave të metodës dhe të logjikës:

“O shejtan dhe o nxënësit e shejtanit! Kur’ani ose është Fjala e Zotit që ka ardhur nga Froni më i lartë i All-llahut dhe nga Emri i Tij më i Madh, ose ruajna Zot, dhe përsëri ruajna Zot, ai është shpikje e njeriut që është trilluar në tokë nga ndonjë njeri pa besim i cili as nuk e pati frikë  Zotin e as nuk e njohu Atë.

Por, përballë provave të lartëpërmendura ti, o shejtan, as nuk mund ta thuash këtë fjalë, as nuk ke mundur ta thuash, as nuk do të jesh në gjendje ta thuash në të ardhmen. Prandaj, Kur’ani është Fjala e Krijuesit të universit, sepse nuk ka pikë të mesme ndërmjet të dyjave; sepse është e pamundur dhe e papranueshme që të ketë. Ashtu siç e kemi provuar në mënyrën më të qartë e vendimtare, dhe ti e ke parë dhe e ke dëgjuar vetë.

Në të njëjtën mënyrë, Muhammedi a.s.m., ose është i dërguari i Zotit xh.sh.,  më i larti i Profetëve dhe më i larti i krijesave, ose, ruajna Zot, ai duhet të imagjinohet të jetë dikush pa besim duke pas rënë në më të ultën ultësirë[3] për shkak se ai paska shpikur gënjeshtër lidhur me All-llahun, se nuk e paska njohur Zotin dhe nuk paska besuar në dënimin e Tij.

Dhe sa për këtë, o shejtan, as ti, as filozofët e Evropës dhe as hipokritët e Azisë mbi të cilët ti mbështetesh, nuk mund ta thonë; ti as në të shkuarën nuk pate mundësi ta thuash, as në të ardhmen nuk do të jesh në gjendje ta thuash, sepse nuk mund të ndodhet askush në botë që do ta dëgjonte prej teje këtë fjalë dhe ta pranonte. Për shkak të kësaj, edhe më të korruptuarit e atyre filozofëve, e atyre filozofive dhe e atyre me mungesë vetëdijeje prej hipokritëve, e pranojnë se Muhammedi arab ishte shumë i zgjuar dhe simbol në moral e drejtësi.

“Meqenëse kjo çështje është kufizuar tek këto dy anë dhe, ana e dytë është e pamundur dhe, askush absolutisht nuk e pretendon atë të jetë e vërtetë dhe, meqenëse ne e kemi provuar me argumente vendimtare se nuk ka pikë të mesme ndërmjet tyre, atëherë sigurisht nga domosdoshmëria, pavarësisht inatit tënd dhe partisë tënde, Muhammedi arab a.s.m. është Profeti i Zotit xh.sh., më i larti i profetëve dhe më i miri i të gjitha krijesave.

Mbi të qofshin bekimet dhe paqja sa numri i engjëjve, i xhindeve dhe i njerëzve.

 

* * *

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NJË KUNDËRSHTIM I DYTË, I VOGËL I SHEJTANIT

 

Njëherë, ndërsa duke i lexuar këto vërstete nga Sure Kaf,

Nuk ka fjalë që (njeriu) të nxjerrë nga goja, veçse për të është një vëzhgues pranë tij i gatshëm (për ta shënuar atë).Shtangia e vdekjes do të vijë me të vërtetë: “Kjo është ajo së cilës doje t’i shpëtoje!”Dhe do t’i fryhet Surit, ajo do të jetë Dita (e Ringjalljes) për të cilën paralajmërimi (është dhënë). Dhe çdokush do të paraqitet së bashku me një (melek) dëshmues. (Do t’i thuhet mëkatarit) “Vërtet që ti ishe i pavëmendshëm për këtë. Tani Ne e hoqëm vellon tënde dhe i mprehtë është shikimi yt këtë Ditë!” Dhe (meleku) shoqërues i tij do të thotë: “Ja ku e kam me vete gati (këtë libër të tij)!” (All-llahu do t’u thotë melekëve) Hidheni ju të dy në Xhehennem çdo mosbesimtar kokëfortë.”[4]

 

Shejtani më tha mua:

Ti e konsideron më të rëndësishmin e aspekteve të elokuencës së Kur’anit të qëndrojë në qartësinë e tij dhe në rrjedhshmërinë e stilit. Por në këtë vërset ai hidhet nga njëra temë në tjetrën. Ai kërcen nga agonitë e vdekjes për tek ringjallja e të vdekurve, nga fryrja e Surit për tek Gjyqi i Fundit dhe prej aty përmend hyrjen e jobesimtarëve në Ferr.

A mbetet ndonjë vend për rrjedhshmërinë brenda këtyre kapërcimeve të çuditshme të temave? Në pjesën më të madhe të vendeve në Kur’an, ai i grumbullon së bashku temat që mbajnë pak lidhje me njëra-tjetrën, si këto çështje. Atëherë, ku është elokuenca e tij dhe rrjedhshmëria me këtë thyerrje stili?”

Unë iu përgjigja siç vijon:

“Pas elokuencës së tij, njëri nga elementet më të rëndësishëm të mrekullisë së Kur’anit të shpjegimit të mrekullueshëm është shkurtësia, thukëtia e stilit. Thukëtia është njëra nga më të fortat dhe më të rëndësishmet e elementeve të mrekullisë së Kur’anit. Shembujt e kësaj thukëtie të mrekullueshme të Kur’anit janë aq të shumta dhe të bukura sa që dijetarët  e vërtetë e të përpiktë mbeten të habitur prej saj.

Për shembull:

“U tha: “O tokë! Gëlltite ujin tënd! Dhe o qiell! Përmbaje (shiun tënd)! Dhe uji i ul (u bë që të qetësohet) e urdhëri (i All-llahut) u përmbush (shkatërrimi i popullit të Nuhut), ndërsa ajo (barka) pushoi në (malin) Xhudi dhe u tha: “larg nga populli keqbërës!”[5]

Ky vërset kur’anor i përshkruan përmbytjen e madhe dhe pasojat e saj aq shkurt në mënyrë të ngjeshur dhe aq mrekullueshëm, në pak fjali të shkurtëra sa që ajo u ka shkaktuar shumë dijetarëve dhe ekspertëve të retorikës të përkulen para elokuencës së tij.

Dhe, për shembull:

“(Populli) Themud e përgënjeshtroi (pejgamberin e vet) duke kaluar caqet. Kur ja, më i poshtri nga ata doli (të vrasë devenë). Por i dërguari i All-llahut (Salihu) u tha atyre: “Kini mendjen! Ajo është deveja e All-llahut dhe mos e ndaloni të pijë hisen e saj të ujit!” Pastaj ata e përgënjeshtruan atë (Salihun) dhe e vranë atë (devenë). Kësisoj Zoti i tyre i shkatërroi ata për shkak të mëkatit të madh të tyre dhe i bëri ata të barabartë në shkatërrim. Dhe Ai (All-llahu) nuk pati frikë për pasojat prej tij.”[6]

“Në këto fjali të shkurtëra dhe me një mrekulli brenda thukëtisë, rrjedhshmërisë dhe qartësisë dhe, në një mënyrë që nuk e prish kuptimin, Kur’ani tregon ngjarjet e çuditshme lidhur me popullin e Themudit, së bashku me pasojat e mëdha dhe fundin e tyre të kobshëm.

Dhe për shembull:

“(Kujto) edhe Dhen-Nunin (Junusin), kur ai u largua me zemërim dhe mori me mend se Ne nuk do ta ndëshkojmë atë! Por ai thirri nëpër thellësitë e errësirave: Nuk ka zot tjetër përveç Teje, o All-llah; I lavdishëm dhe i lartësuar je Ti përmbi çdo të keqe që të mveshin Ty. Vërtet që kam qenë prej të gabuarve.”[7]

“Këtu shumë fjali janë  “mbledhur tub, janë palosur” ndërmjet fjalëve,”  se Ne nuk do ta ndëshkojmë atë,” dhe   “Por ai thirri nëpër thellësitë e errësirave”, por këto fjali të lëna jashtë, të papërmendura, as nuk e prishin kuptimin, as nuk e dëmtojnë rrjedhshmërinë e stilit. Vërseti përmend më të rëndësishmin e elementeve në tregimin e Junusit a.s.m., dhe ia referon mendjes pjesën e mbetur.

Dhe për shembull, në Suren Jusuf, shtatë ose tetë fjali ndërmjet fjalëve,  “Prandaj më dërgoni mua” dhe  “O Jusuf, njeriu i së vërtetës!”[8] janë kapërcyer duke u lënë pa lexuar dhe janë lënë në thukëtinë e tij.

Megjithatë, kjo as nuk e prish kuptimin, dhe as nuk e dëmton rrjedhshmërinë e stilit. Ndodhen shumë shembuj të këtij lloji të thukëtisë së mrekullueshme të stilit në Kur’an, dhe ato, në të njëjtën kohë, janë shumë të bukura.

Sa për vërsetet e para, të cilat janë në suren Kaf, ato janë  veçanërisht të çuditshme dhe të mrekullueshme, sepse secili nga ato tregon të ardhmen vërtet të tmerrshme të jobesimtarëve kur secila ditë e pafundme do të zgjasë pesëdhjetëmijë vjet; vërseti përmend gjërat e trishtueshme dhe të kobshme që do t’u ndodhin atyre në ndryshimet dhe në revolucionet e mëdhaja të së ardhmes. Ai e çon mendjen me një shpejtësi, si vetëtima, mbi ato ngjarje të tmerrshme dhe, atë kohë shumë të gjatë e bën si të ishte një fletë e pranishme përpara njeriut. Dhe ngjarjet të cilat nuk janë përmendur, ai ia referon imagjinatës, dhe i përshkruan ato me rrjedhshmërinë më të lartë e të bukur të stilit.

“Dhe kur të lexohet Kur’ani, dëgjojeni atë me vëmendje dhe heshtni që të mund të fitoni mëshirë e të mëshiroheni.”[9]

“Dhe tani në qoftë se ke ndonjë gjë për të thënë, o shejtan, thuaje!”

Shejtani u përgjigj: “Unë nuk mund ta kundërshtoj atë që thua ti, as nuk mund ta mbroj vetveten. Por ndodhen shumë njerëz idiotë të cilët më dëgjojnë mua; dhe shumë shejtanë në formë njerëzore më ndihmojnë mua; dhe shumica e faraonëve midis filozofëve marrin prej meje mësime të cilat lajkatojnë e mburrin egot e tyre dhe pengojnë botimin e veprave si këto të tuat. Prandaj, unë nuk dorëzohem, dhe nuk do të t’i dorëzoj ty armët e mia!

“Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti.”[10]

 

* * *

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ÇËSHTJA E DYTË

[Kjo çështje u shkrua në përgjigje të habisë së shprehur nga ata të cilët më shërbejnë mua gjithmonë lidhur me kontradiktat e habitshme që ata shikojnë në sjelljen time. Kjo, gjithashtu, u shkrua me qëllim që të ndreqë e të përmirësojë opinionet tepër të mira për mua, të cilat nuk i meritoj, që kanë dy prej studentëve të mi]

Unë shoh se disa nga plotësimet, të cilat  u përkasin me të drejtë të vërtetave të Kur’anit të gjithurtë, u atribuohen mjeteve, thirrësve, të cilët i shpallin ato të vërteta. Dhe kjo është gabim, sepse shenjtëria e burimit dhe lartësia e tij është ajo e cila sjell një ndikim aq të fuqishëm sa që kalon ndikimin e provave të shumta; njërëzit e zakonshëm vetëm nëpërmjet kësaj shenjtërie i pranojnë dhe u binden urdhëresave. Sa herë që lajmëtari ose përfaqësuesi e errëson atë, domethënë, sa herë që shikimet kthehen tek lajmëtari – dhe jo tek të vërtetat – atëherë shenjtëria e burimit e humbet efektshmërinë e saj. Për shkak të kësaj, unë do t’u shpjegoj një të vërtetë vëllezërve të mi të cilët shfaqin ndaj meje një vlerësim më të madh se sa e meritoj.

Kjo është siç vijon:

Një njeri mund të ketë disa personalitete; ato personalitete shfaqin cilësi të ndryshme. Për shembull, kur një zyrtar i lartë është në zyrën e tij, ai ka një personalitet i cili bën të domosdoshëm dinjitetin dhe kërkon një qëndrim a pozicionim që do të ruante lartësinë e pozitës. Në qoftë se ai do të shfaqej i përulur e modest përpara të gjithë vizitorëve, kjo do të ishte poshtëruese dhe do të zhvlerësonte pozitën. Por, pikërisht ky njeri ka një personalitet tjetër të veçantë në shtëpinë e tij dhe me familjen e tij, dhe kjo kërkon prej tij, në kundërshtim me qëndrimin e tij zyrtar, që ai sa më shumë modest të jetë, aq më i mirë është, në një kohë që në qoftë se ai do të shfaqte diçka nga dinjiteti apo posti, kjo do të konsiderohej si mendjemadhësi e arrogancë nga ana e tij.

Domethënë, një njeri ka një personalitet për sa ka të bëjë me detyrën e tij ose me punën, që në shumë pika e kundërshton personalitetin e tij të vërtetë. Në qoftë se një njeri i tillë është vërtetë i denjë për detyrën e tij dhe vërtet i aftë për të, atëherë ato dy personalitete, afrohen me njëri-tjetrin; ndërsa në qoftë se ai nuk do të ishte i aftë për detyrën e tij dhe i mangët në aftësitë e tij, ashtu si të vendosej një ushtar i thjeshtë në postin e një mareshalli, atëherë dy personalitetet do të ishin larg njëri-tjetrit, pasi cilësitë individuale të ulëta e të dobëta të ushtarit të thjeshtë janë të papajtueshme me karakterin e lartë dhe epror që kërkohet nga rangu i mareshallit.

Dhe kështu, ky vëllai i juaj ka tre personalitete, të cilat janë shumë larg njëri-tjetrit, vërtetë shumë larg.

I pari: Për sa ka të bëjë me qënien lajmëtar i thesarit të lartë të Kur’anit të gjithurtë, unë kam një personalitet të përkohshëm i cili i përket vetëm shërbimit të Kur’anit. Karakteri tej mase i lartësuar i kërkuar nga detyra e thirrjes për tek Kur’ani dhe nga pozita e lajmëtarit nuk është karakteri im; unë nuk e posedoj atë. Ato janë vetëm cilësi të larta, të cilat i kërkon ajo pozitë e lartë dhe ajo detyrë e madhe. Çfarëdo që ju shihni tek unë nga ky lloj cilësish e moralesh, mos më konsideroni mua që ta kem atë; ai i përket vetëm pozitës.

Personaliteti i dytë: Nëpërmjet mirësisë së Zotit xh.sh., një personalitet, një veçori më jepet mua në kohën e adhurimit kur unë jam kthyer drejt pranisë Hyjnore; ky personalitet shfaq disa shenja. Këto shenja burojnë nga njohja e njeriut për mangësitë e tij para Zotit xh.sh. dhe nga perceptimi i varfërisë së tij ndaj Zotit, i pafuqisë para Tij dhe duke kërkuar strehim me përulësi të plotë tek prania Hyjnore, të cilat janë bazat dhe kuptimi i adhurimit. Nëpërmjet këtij personaliteti, unë e njoh veten time se jam më i mjeri, më i pafuqishmi, më i nevojshmi dhe më i mangët se çdokush tjetër përpara Zotit. Sikur e gjithë dynjaja të më lavdëronte e të më brohoriste, ata nuk do të më bindnin mua se unë qenkam i mirë apo se paskam ndonjë lloj plotësimi.

I treti: Unë kam personalitetin tim të vërtetë, domethënë, personalitetin e zvetënuar të Saidit të Vjetër, domethënë, disa damarë të karakterit të trashëguara nga Saidi i Vjetër. Ndonjëherë ai anon tek hipokrizia dhe dëshiron rang e pozitë. Gjithashtu, për shkak se unë nuk vij nga një familje aristokrate (fisnike), cilësi të paçmueshme dhe të ulëta janë të dukshme, ashtu si qënia ime kursimtar deri në pikën e kopracisë.

Vëllezërit e mi! Unë nuk kam ndërmend të përshkruaj shumë të meta të fshehta dhe sëmundje të këtij personaliteti, se mos ju përzë ju kretjësisht nga unë. Dhe kështu, o vëllezërit e mi, meqenëse unë nuk jam dikush i aftë dhe nuk jam nga një rang i lartë, atëherë ky personalitet i imi është shumë larg prej moralshmërisë dhe shenjave të detyrave të pozitës së lajmëtarit dhe të adhurimit. Gjithashtu, sipas rregullit, ”Aftësia nuk është e domosdoshme për të shpallur të vërtetën,” Zoti i Gjithëfuqishëm, me mëshirë, ka demonstruar Fuqinë e Tij lidhur me mua me qëllim që ta përdor personalitetin tim, i cili është si ushtari i thjeshtë më i ulët, në shërbim të mistereve të Kur’anit, shërbim i cili është si pozita më e lartë e një mareshalli. Nefsi është më i ulët se çdo gjë, detyra është më e lartë se çdo gjë… Një mijë e një falënderime qofshin për Zotin  xh.sh…

Lavdërimi i takon Zotit xh.sh., kjo është nga mirësia e Krijuesit Tim!

 

* * *

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ÇËSHTJA E TRETË

Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.

“O njerëz! Ne ju krijuam ju prej një mashkulli dhe një femre dhe ju bëmë ju në kombe e në fise që të njiheni me njëri-tjetrin…”[11]

Domethënë,

 

“Unë ju krijova ju si popuj, kombe e fise, me qëllim që ju të njihni njëri-tjetrin dhe të njihni lidhjet midis jush në jetën shoqërore, dhe të ndihmoni njëri-tjetrin; dhe Ne ju bëmë ju në fise e kombe që ju të mos e shikoni njëri-tjetrin si të huaj, duke refuzuar që ta njihni njëri-tjetrin, dhe duke ushqyer urrejtje e armiqësi ndaj njëri-tjetrit. Kjo temë përmban shtatë çështje:

Ÿ Çështja e parë: Meqenëse e vërteta e lartësuar e shprehur nga vërseti i lartëpërmendur ka të bëjë me jetën shoqërore, unë kam qenë i detyruar ta shkruaj atë në gjuhën, jo të Saidit të Ri, i cili dëshiron të tërhiqet nga jeta sociale, por me gjuhën e Saidit të Vjetër, i cili u përfshi në jetën shoqërore të Islamit; kjo temë u shkrua me synimin për t’i shërbyer Kur’anit madhështor dhe për të formuar një mburojë kundra sulmeve të padrejta ndaj tij.

Ÿ Çështja e dytë: Me qëllim që të shpjegoj parimin e “që të njiheni dhe të ndihmoni njëri-tjetrin”, të cilin e tregon vërseti, ne themi këtë: një ushtri ndahet në divizione, divizioni në regjimente, regjimentet në batalione, në kompani dhe pastaj në skuadra, me qëllim që çdo ushtar të mund të njohë detyrat e tij sipas atyre lidhjeve të ndryshme të shumta, me qëllim që individët e asaj ushtrie të mund të përmbushin një detyrë të vërtetë të përgjithshme të sunduar nga parimi i ndihmës së ndërsjellë dhe, me qëllim që të mbrohet jeta e tyre shoqërore nga sulmet e armikut.

Ky rregullim e organizim nuk është për ndarje e përçarje, ku një kompani të rivalizojë me një tjetër, një batalion të jetë armiqësor ndaj një tjetri dhe një divizion  të veprojë në kundërshtim me një tjetër. Në të njëjtën mënyrë, shoqëria Islamike, si një e tërë, është një ushtri e madhe, e cila është ndarë në fise e grupe. Por ajo ka një mijë e një aspekte uniteti. Krijuesi i grupeve të saj është Një dhe i Njëjti, Furnizuesi i tyre është Një dhe i Njëjti, Profeti i tyre është një dhe i njëjti, Kibleja e tyre është një dhe e njëjta, libri i tyre është një dhe i njëjti; po kështu, një mijë gjëra janë një dhe  të njëjta.

Kështu, këto mijëra aspekte të unitetit kërkojnë vëllazëri, dashuri e unitet. Domethënë, ndarja në grupe e në fise – ashtu siç e shpall vërseti – është për njohje të ndërsjellë dhe për ndihmë reciproke dhe, jo për urrejtje e armiqësi të ndërsjellë.

Ÿ Çështja e tretë: Ideja e nacionalizmit ka përparuar shumë në këtë shekull. Tiranët evropianë dredharakë në mënyrë të veçantë e zgjojnë këtë mdis muslimanëve në formën e tij negative, me qëllim që të mund t’i përçajnë ata dhe t’i gllabërojnë.

Për më tepër, meqenëse në nacionalizëm ndodhet një fërgëllimë -entuziazëm- i nefsit, një kënaqësi që shpërfill dhe një fuqi ndjellakeqe e kërcënuese, nuk mund t’u thuhet atyre të cilët merren me jetën shoqërore në këtë kohë që të heqin dorë nga ideja e nacionalizmit. Por vetë nacionalizmi është dy llojesh:

Njëri është negativ, ndjellakeq, i mbrapsht dhe i dëmshëm; ai zhvillohet dhe ushqehet duke gëlltitur e gllabëruar të tjerët dhe vazhdon nëpërmjet armiqësisë ndaj të tjerëve; dhe ai vepron me kujdes dhe është i vetëdijshëm për atë çfarë po bën. Dhe ky shkakton armiqësi e trazira. Për shkak të kësaj, hadithi profetik deklaron:

“Islami e ka shfuqizuar atë çfarë e parapriu atë”, dhe i jep fund dhe e zhduk formën e organizimit fisnor të periudhës së injorancës (periudhës para Islamit). Dhe Kur’ani urdhëron:

 “Kur ata që nuk besuan kishin futur në zemrat e tyre gjaknxehtësi e mendjemadhësi – krenarinë dhe mendjemadhësinë e kohës së injorancës (para Islamit), Zoti zbriti qetësinë e Tij mbi Profetin e Tij dhe mbi besimtarët, dhe i bëri ata të vendosur te Fjala e përkushtimit, dhe ata qenë më të merituarit e saj dhe tamam të emëruarit e saj. Dhe All-llahu është gjithnjë i Gjithëdituri për gjithçka.”[12]

Kështu, hadithi profetik i lartëpërmendur dhe vërseti Kur’anor e refuzojnë në mënyrë të prerë nacionalizmin negativ dhe racizmin, sepse kombësia pozitive dhe e shenjtë Islame nuk lë asnjë nevojë për to.

Çfarë race ndodhet në botë që të ketë treqind e pesëdhjetë milionë anëtarë dhe që mund ta bëjë idenë e njeriut të fitojë – në vend të Islamit – këtë numër të madh vëllezërish, madje vëllezërish të përjetshëm? Nacionalizmi negativ ka shkaktuar dëme të pallogaritshme në histori; ne po përmendim këtu sa vijon:

Për shkak se ata i kombinuan dhe i përzinë disa ide nacionalizmi me politikat e tyre, umevitët i hapën telashe dhe shqetësuan Botën e Islamit përveç fatkeqësive të shumta që u ranë atyre si rrjedhojë e trazirave të brendshme. Gjithashtu, kombet e Evropës e kanë zhvilluar  shumë idenë e nacionalizmit në këtë shekull; ngjarjet e tmerrshme të luftës Botërore treguan se sa i dëmshëm për njerëzimin është nacionalizmi negativ, gjithashtu edhe armiqësia e ngahershme dhe ndjellakeqe midis francezëve dhe gjermanëve.

Po ashtu është gjendja tek ne; në fillim të periudhës së lirisë – domethënë, të shpalljes së kushtetutës – u formuan shoqata të ndryshme refugjatësh të njohura si “klube”, kryesisht nga armenë e grekë, për shkak të idesë së nacionalizmit negativ, të cilat shkaktuan përçarje e ndasi të brendshme – ashtu siç u degëzuan popujt me shkatërrimin e kullës së Babelit (Babilonisë), që si rrjedhojë, çoi në ndarjen dhe përçarjen e tyre – sa që qysh nga ajo kohë e deri tani, gjendja e atyre që qenë gllabëruar nga pushtuesit e huaj për shkak të atyre klubeve dhe e atyre që u bënë të mjerë prej tyre, ka demonstruar dëmet e nacionalizmit negativ.

Dhe sa për të tashmen, kur popujt dhe fiset e Islamit janë në nevojën më të madhe për njëri-tjetrin dhe, gjithësecili prej tyre është më i shtypur dhe më i goditur nga varfëria se sa të tjerët dhe, po dërrmohen nën sundimin e pushtuesve të huaj, të shikuarit e njëri-tjetrit si të huaj për shkak të idesë së nacionalizmit, dhe të konsideruarit e njëri-tjetrit se janë armiq, është një fatkeqësi e tillë saqë nuk mund të përshkruhet, madje ajo është një çmenduri si ajo e dikujt i cili shqetësohet për pickimin e mushkonjës dhe nuk kujdeset e nuk u kushton vëmendje gjarpërinjve të tmerrshëm përreth tij, pra largon vëmendjen nga gjarpërinjtë dhe lufton me mushkonjën me qëllim që të mos pickohet nga ajo.

Për shkak të idesë së nacionalizmit, të mos u kushtosh vëmendje kombeve të Evropës, të cilët janë si dragonj të mëdhenj, në një kohë që ato me lakminë e tyre që s’ka të ngopur kanë hapur gojët e tyre për të gllabëruar, madje, t’i ndihmosh në efekt ata dhe të ushqesh armiqësi kundër bashkëqytetarëve në krahinat  lindore ose kundra vëllezërve muslimanë të jugut, dhe të marrësh qëndrime duke i kundërshtuar ata, është jashtëzakonisht e dëmshme dhe e rrezikshme.

Sepse, në të vërtetë nuk ka midis individëve të jugut prej atyre që meritojnë armiqësi, përkundrazi, ajo çfarë vjen nga jugu është drita e Kur’anit; drita e Islamit erdhi prej andej; ajo është e pranishme midis nesh, dhe gjendet gjithandej.

Kështu, të jesh armiqësor ndaj atyre vëllezërve në fe, në mënyrë të tërthortë, është e dëmshme ndaj Islamit dhe ndaj Kur’anit. Dhe armiqësia ndaj Islamit dhe Kur’anit është një armiqësi e një lloji kundra të gjithë ayre bashkëqytetarëve, dhe kundra të dyja jetëve të tyre, të dynjasë dhe të Ahiretit. Atëherë, të pretenduarit se dikush mund t’i shërbejë jetës së tyre shoqërore në emrin e patriotizmit ndërsa po shkatërron themelet e dy jetëve të tyre, nuk është patriotizëm, por idiotizëm.

Ÿ Çështja e katërt: Nacionalizmi pozitiv buron nga një nevojë e brendshme e jetës shoqërore dhe është shkaku i ndihmës së ndërsjellë dhe i solidaritetit; ai siguron një fuqi të dobishme; dhe ai është një mjet për forcimin e mëtejshëm të vëllazërisë Islamike.

Kjo ide e nacionalizmit pozitiv duhet t’i shërbejë Islamit; ajo duhet të jetë kështjella e tij dhe blinda dhe armatura e saj; ajo nuk duhet të zërë vendin e Islamit, sepse ndodhet një vëllazëri e njëqindfishtë brenda vëllazërisë së Islamit, e cila mbetet e amshuar në botën e Ndërmjetme dhe në botën e Përjetshmërisë.

Prandaj, sado e fortë të jetë vëllazëria e nacionalizmit, ajo përsëri është veçse një perde nga perdet e vëllazërisë Islamike. Por që ta vendosësh nacionalizmin në vend të vëllazërisë Islamike është një krim i tillë prej budallai sikur të vendosje gurët e kështjellës në thesarin e diamanteve, i cili ndodhet brenda kështjellës dhe t’i hedhje diammantët jashtë kështjellës.

Dhe kështu, o bijtë  e kësaj toke, që jeni njerëzit e Kur’anit! Ju e sfiduat të gjithë botën që prej gjashtëqind vjetësh, madje qysh prej një mijë vitesh që nga koha e abasidëve, dhe ju jeni mbajtësit e flamurit të Kur’anit dhe jeni njoftuesit e tij në të gjithë botën. Ju e keni bërë kombësinë tuaj një kështjellë për Kur’anin dhe Islamin. Ju e keni heshtur të gjithë botën dhe keni zmbrapsur sulme të llahtarshme, duke vërtetuar vërsetin Kur’anor:

 “Atëherë All-llahu  do të sjellë një popull të cilin Ai do ta dojë dhe ata do ta duan Atë; të përulur ndaj besimtarëve, të rreptë ndaj mosbesimtarëve, që luftojnë në Rrugë të All-llahut.”[13]

Prandaj mos u mashtroni dhe mos bini në dredhitë e Evropës dhe në intrigat e shtiracakëve të cilët i imitojnë ata; kini kujdes që të mos bëheni kështu konfirmuesit e paragrafit të parë të vërsetit të lartëpërmendur; ju duhet të keni frikë nga bërja e diçkaje të tillë!

Një situatë që tërheq vëmendjen: Populli turk duke qenë më i madhi në numër midis popujve të tjerë Islamikë, dhe ata janë muslimanë kudo që të jenë nëpër botë; ata nuk janë ndarë në muslimanë e në jomuslimanë ashtu si popujt e tjerë; kudo që të gjendet një grup nga turqit, ata janë muslimanë. Turqit të cilët e kanë braktisur Islamin ose që nuk janë muslimanë, nuk janë më turq, ashtu si hungarezët. Duke ditur se tek popujt e tjerë, madje edhe tek më të vegjëlit e tyre, ndodhen edhe muslimanë, edhe jomuslimanë.

O vëllezërit e mi turq! Ju,në mënyrë të veçantë, duhet të bëni kujdes! Kombësia e juaj është bashkuar e bashkëshkrirë me Islamin dhe nuk mund të ndahet prej tij. Në qoftë se do t’i ndanit ato, ju do të shuheni e kështu do të mbarojë çështja e juaj! Të gjitha veprat tuaja të lavdishme të së shkuarës janë regjistruar në regjistrin e veprave të Islamit. Meqenëse këto vepra të lavdishme nuk mund të zhduken nga faqja e dheut nga asnjë fuqi, atëherë mos i zhdukni ju ato nga zemrat tuaja për shkak të nxitjeve, dyshimeme dhe dredhive që shkaktojnë shejtanët prej njerëzve.

Ÿ Çështja e pestë: Duke përqafuar idenë e nacionalizmit, popujt e zgjuar në Azi po imitojnë pikërisht Evropën në çdo drejtim, sa që ata sakrifikuan shumë nga çështjet e tyre të shenjta në rrugën e atij imitimi. Gjendja është se çdo popull kërkon një rrobë të përshtatshme me shtatin e tij të veçantë. Madje edhe në qoftë se materiali është i njëjti, stili duhet të jetë i ndryshëm. Një grua nuk mund të vishet me uniformën e një xhandari dhe, një dijetar fetar nuk mund të vishet ashtu si një valltar tangoje. Imitimi i verbër shumë shpeshë i bën njerëzit objekte talljeje dhe gazi i botës. Kjo ndodh për arsyet e mëposhtme:

Së pari: Në qoftë se Evropa është një dyqan apo një kazermë ushtarake, Azia është si një tokë e punueshme ose si një xhami. Dyqanxhiu mund të shkojë në teatër, kurse një fshatar bujk mund të mos tregojë interes për të. Gjithashtu, gjendjet e kazermave ushtarake dhe ato të xhamisë janë të ndryshme; ato nuk mund të jenë të njëjta. Për më tepër, shfaqja e shumicës së profetëve në Azi dhe shfaqja e shumicës së filozofëve në Evropë, është një shenjë e Kaderit Hyjnor, dhe një tregues prej tij se, ajo që do t’i zgjojë popujt e Azisë dhe që do t’i bëjë ata të kenë përparim dhe për të sunduar, janë feja dhe zemra. Sa për filozofinë, ajo duhet ta ndihmojë fenë dhe zemrën, dhe jo të marrë vendin e atyre të dyjave.

Së dyti: Do të ishte një gabim i rëndë të krahasosh fenë Islame me atë krishtere, dhe të jesh indiferent ndaj fesë ashtu si Evropa, sepse, së pari, evropianët e kanë fenë e tyre. Fakti se udhëheqësit evropianë, me në krye Wilsonin, Llojid Xhorxh dhe Venizelos, e të tjerë si shembulli i këtyre, janë të lidhur me fanatizëm pas fesë së tyre ashtu si priftërinjtë, dëshmon se Evropa e ka fenë e saj, madje Evropa konsiderohet fanatike.

Së treti: Ta krahasosh Islamin me krishterimin është një krahasim i gabuar dhe i pasaktë, sepse kur Evropa e kishte kapur me fanatizëm fenë e saj, ajo nuk qe civilizuar; ajo u civilizua atëherë kur hoqi dorë nga fanatizmi i saj. Për më tepër, fanatizmi fetar tek evropianët shkaktoi treqind vjet luftë midis tyre. Dhe meqenëse sundimtarët tiranë e despotikë e morën fenë si mjet për të shtypur njerëzit e thjeshtë, të varfërit dhe mendimtarët të cilët ishin në fuqinë e tyre, njerëzit në përgjithësi patën një lloj zemërimi dhe indinjate ndaj fesë.

Ndërsa në Islam, historia dëshmon se përveç një rasti, feja nuk ka qenë shkaku për konflikt të brendshëm. Gjithashtu, sa herë që popujt e Islamit u kapën me seriozitet pas fesë së tyre, ata përparuan përpjesëtimisht, duke arritur një progres të madh – lidhur me atë kohë. Dëshmitar për këtë, është shteti Islamik në Andaluzi, i cili u bë profesori i madh i Evropës. Por, sa herë që komuniteti Islamik e ka lëshuar fenë dhe e ka shpërfillur, ai ka rënë në mjerim dhe ka  mbetur prapa.

Për më tepër, meqenëse Islami i ka mbrojtur të varfërit dhe njerëzit e thjeshtë, dhe kjo duke bërë detyrim zekatin dhe duke ndaluar kamatën dhe intereset, dhe nëpërmjet masave të tjera si këto të cilat imponojnë mëshirë për njerëzit e thjeshtë; dhe meqenëse në përputhje me frazat si,

“A nuk mendojnë ata, a nuk arsyetojnë ata, a nuk shqyrtojnë me mend”, Islami i mbron njerëzit e dijes, si dhe thërret dhe inkurajon mendjen dhe njohjen duke i zgjuar ato shpirtëra, atëherë për këtë arsye, Islami ka qenë gjithmonë një kështjellë dhe vendstrehimi për të varfërit dhe për njerëzit e dijes.

Prandaj, nuk ka arsye për t’u zemëruar me Islamin. Arsyeja themelore dhe urtësia e ndryshimit të Islamit në aspekte të ndryshme nga krishterimi dhe nga fetë e tjera, është kjo:

Baza e Islamit është vërtetimi i pastër i Unitetit Hyjnor; ai nuk u atribuon asnjë efekt real shkaqeve, as ndërmjetësive, duke mos u dhënë atyre asnjë vlerë për sa ka të bëjë me krijimin dhe sjelljen në ekzistencë. Ndërsa krishterimi, meqenëse ka pranuar idenë e qënies së Jezusit ‘Biri i Zotit’, kjo fe u jep rëndësi ndërmjetësive dhe u jep vlerë shkaqeve; ajo nuk mund ta thyejë egotizmin, kultin e unit, mendjemadhësinë dhe vetëmburrjen e tyre.

Mjaft thjesht, ajo u atribuon një manifestim të perëndisë Hyjnore shenjtorëve të saj dhe të parëve të saj, duke vërtetuar kështu vërsetin:

 “Ata (çifutët dhe kristianët) i morën rabinët dhe murgjit e tyre si perëndi të tyre në vend të All-llahut.”[14]

Për shkak të kësaj, së bashku me mbajtjen e krenarisë dhe të egotizmit të tyre, ata krishterë të cilët zënë rangjet më të larta të kësaj dynjaje, janë fetarë dhe fanatikë, ashtu si presidenti i mëparshëm amerikan, Wilson. Në Islam, në fenë e Unitetit të pastër Hyjnor, ata që janë në pozitat  më të larta të kësaj dynjaje, ose e braktisin egotizmin e tyre dhe krenarinë, ose braktisin deri diku fenë e tyre. Për këtë arsye, disa janë të shkujdesur e moskokëçarës në çështjet e fesë, dhe disa të tjerë janë madje të pafe.

Ÿ Çështja e gjashtë: Për ata që kalojnë caqet në idetë e nacionalizmit negativ dhe të racizmit, ne u themi këtë:

Së pari:  Sipërfaqja e tokës dhe veçanërisht ky vendi ynë, qysh nga kohët e hershme, ka parë shpërngulje të shumta dhe ndryshime të popullatës.

Përveç kësaj, ato shpërngulje e shtegtime u shtuan drejt vendit tonë, pasi ai u bë qendra e shtetit Islamik, sa që popujt e tjerë u joshën pas tij dhe u vendosën me vendbanim këtu. Dhe si rrjedhojë, vetëm atëherë kur të zbulohet Pllaka e Ruajtur do të bëhen vërtetë të dallueshme racat nga njëra-tjetra. Kështu, të ndërtosh lëvizje dhe patriotizëm mbi idenë e racës së vërtetë është edhe e pakuptimtë, edhe tej mase e dëmshme. Për këtë arsye, njëri nga udhëheqësit e nacionalizmit negativ dhe i atyre që mbështesin racizmin dhe që ishte shumë mospërfillës ndaj fesë, u detyrua të thotë: “Në qoftë se do të bashkoheshin (të bëheshin një) feja dhe gjuha, atëherë edhe kombi është një.” Meqenëse është kështu, atëherë ajo që duhet të merret në konsideratë do të jenë lidhjet e gjuhës, fesë dhe të vendit dhe, jo raca e vërtetë. Në qoftë se këto të trija do të bashkoheshin, atëherë kombi në vetvete do të ishte shumë i fuqishëm. Dhe në qoftë se njëra nga këto të trija do të mungonte, kjo përsëri do të ishte brenda lidhjeve të nacionalizmit.

Së dyti: Unë do të përshkruaj, si shembuj, dy nga qindra avantazhe që kombësia e shenjtë Islame ka siguruar e fituar për jetën sociale të bijve të kësaj toke.

Avantazhi i parë: Ajo çfarë i mundësoi këtij shteti Islamik, ndërsa ishte vetëm njëzet apo tridhjetë milionë, të ruante jetën dhe ekzistencën e tij përballë të gjitha shteteve të mëdhaja të Evropës, ishte ideja vijuese e cila buroi nga drita e Kur’anit në ushtrinë e këtij shteti: “Në qoftë se vdes, unë do të jem një martir, dhe në qoftë se unë vras, atëherë unë jam një muxhahid”.

Ky koncept i shtyu bijt e këtij kombi që ta presin vdekjen të mallëngjyer, me dëshirë dhe me buzëqeshje në fytyrën e saj. Ata gjithmonë e bënë Evropën të dridhet. Çfarë gjëje në botë mund të shfaqet që do t’i jepte shkas një vetësakrificeje të tillë të lartë në shpirtin e një ushtari të thjeshtë e zemërdëlirë?

Çfarë patriotizmi do të mund të ngulitej në vendin e këtij koncepti të lartë? Dhe çfarë ideje tjetër do të mund ta bënte njeriun të sakrifikonte jetën e tij dhe gjithë dynjanë, me vullnet e dëshirë, në rrugën e saj?

I dyti: Sa  herë që dragonjt (shtetet e mëdha) të Evropës i kanë dhënë goditje këtij shteti Islamik, ata i kanë bërë treqind e pesëdhjetë milionë muslimanët, në të gjitha anët e botës, të qajnë e të rënkojnë. Kështu, me qëllim që të mos i bëjnë ata të qajnë e të vuajnë, ata kolonialistë kanë tërhequr prapa duart e tyre; ata i kanë ulur, madje ndërsa  po i ngrenin ato për të goditur. Çfarë fuqie mund të vendoset në vend të kësaj mbështetjeje të vazhdueshme morale e cila kurrsesi nuk mund të pakësohet e zvogëlohet? Atëherë çfarë fuqie tjetër mund ta zërë vendin e saj? Le ta tregojnë ata!

Po, ajo fuqi e madhe morale nuk duhet të fyhet nga nacionalizmi negativ dhe nga patriotizmi i pavarur nga feja.

Ÿ Çështja e shtatë: Ne u themi atyre të cilët shfaqin patriotizëm të tepruar në nacionalizmin negativ: Në qoftë se ju me të vërtetë e doni këtë komb dhe jeni të mëshirshëm ndaj tij, atëherë jini patriotikë në një mënyrë të tillë që mëshira të orientohet drejt shumicës së këtij kombi, dhe jo tek pakica e tij, sepse në qoftë se ju i shërbeni pakicës, minoritetit, me një shërbim shoqëror të përkohshëm dhe të shkujdesur ndaj All-llahut – ndërsa ata nuk kanë nevojë për mëshirë – dhe tregoni mungesë mëshire për shumicën më të madhe të tyre, atëherë ai nuk është patriotizëm, sepse veprat patriotike të kryera me idenë e racizmit negativ mund të jenë përkohësisht të dobishme për dy në çdo tetë persona. Ata marrin mëshirën që buron nga ai patriotizëm, për të cilën ata nuk janë të meritueshëm. Ndërsa gjashtë personat e mbetur nga tetë, ose janë të moshuar ose të sëmurë, ose të sprovuar me vuajtje të rënda, ose janë fëmijë, ose janë të dobët, ose janë njerëz të devotshëm që mendojnë seriozisht për Ahiretin; Këta njerëz dëshirojnë një dritë që të ngjallë shpresë tek ata, një ngushëllim e mëshirë, përpara jetës së Botës së Ndërmjetme dhe Ahiretit, drejt të cilave ata janë orientuar; ata kanë nevojë për një dorë të bekuar e patriotike. Çfarë patriotizmi do ta lejonte shuarjen e dritës së tyre dhe shkatërrimin e ngushëllimit të tyre?

Ah, medet! Ku është mëshira për kombin dhe ku është sakrifica për hir të tij?

Shpresa në mëshirën Hyjnore nuk duhet të humbasë, sepse Zoti i Gjithëfuqishëm i nënshtroi bijtë e kësaj toke, komunitetin e saj madhështor dhe ushtrinë e saj të madhe, qysh prej njëmijë vitesh në shërbim të Kur’anit, dhe i caktoi ata si mbajtësit lart të flamurit të tij. Prandaj shpresa jonë është e madhe në mëshirën e Tij xh.sh. që të mos i shkatërrojë ata për shkak të pengesave dhe tërheqjes së përkohshme, inshaall-llah; dhe Ai do ta mbështesë përsëri atë dritë dhe do ta bëjë atë më vezulluese dhe, do t’i bëjë ata të vazhdojnë detyrën e tyre.

* * *

 

ÇËSHTJA E KATËRT

[Shënim: Ashtu siç nuk janë të lidhura katër çështjet e kësaj Letrës  së Njëzet e Gjashtë, po ashtu dhjetë Çështje të kësaj teme janë gjithashtu të palidhura, prandaj, asnjë lidhje nuk duhet  të kërkohet. Unë e shkrova ashtu siç më erdhi. Kjo është pjesë e një Letre për një student të rëndësishëm timin, që përbëhet nga përgjigje ndaj pesë ose gjashtë pyetjeve të tij]

 

Çështja e parë

Së dyti: Në letrën  tënde, ti, o vëlla, thua: Komentatorët kanë thënë në shpjegimet dhe në interpretimet e tyre lidhur me  “Rab-bil Aleminë, Krijuesi i të gjitha botërave”, se ndodhen tetëmbëdhjetë mijë botëra, dhe ti kërkon shpjegim për urtësinë e atij numri?

Vëllai im, unë tani nuk e di urtësinë e atij numri, por mjaftohem me sa vijon:

Frazat e Kur’anit të gjithurtë nuk përkufizohen tek një kuptim i veçantë; përkundrazi, meqenëse Kur’ani u adresohet të gjitha niveleve të njerëzimit, frazat e tij  janë universale ose si të tëra, të cilat përmbajnë kuptime për secilin nivel. Kuptimet që janë shpjeguar janë si pjesët e ligjit të përgjithshëm. Çdo komentator i Kur’anit, çdo ekspert apo njohës i krijuesit, përmend njërën pjesë nga e tëra. Duke u mbështetur ose mbi ndriçimet e tij, ose mbi provat e tij, ose në metodën a rrugën e tij, ai preferon njërin kuptim.

Atëherë, edhe në këtë vërset gjithashtu, njëri grup zbuloi një kuptim i cili i korrespondoi atij numri.

Për shembull, në frazat:

“Ai i ka çliruar dy detet (dy trupat e ujit të rrjedhshëm), duke u takuar bashkë. Ndërmjet tyre është një pengesë (kufi që i dallon të dy) të cilën asnjëri prej tyre nuk mund ta shkelë.”[15]

Këto fraza të cilat njerëzit e shenjtërisë në mënyrë të përsëritur dhe me rëndësi i recitojnë në lutjet e tyre, janë pjesë me kuptime, duke filluar nga Deti i Hyjnisë dhe deti i adhurimit në sferat e domosdoshmërisë dhe të mundësisë dhe duke përfunduar tek detet e dynjasë e të Ahiretit, tek detet e botës së dukshme dhe botës së padukshme, për tek oqeanet në veri e në jug, në lindje e në perëndim, tek deti Adriatik dhe Gjiri Persik, tek deti Mesdhe, deti i Kuq, Kanali i Suezit dhe tek liqejt e ujërave të ëmbëla e të kripura, tek liqejt  e ndryshëm të ujërave të ëmbëla nën shtresën e dheut dhe liqejt me ujë të kripur sipër tij të puqur me njëri-tjetrin, dhe tek liqejt e vegjël të quajtur lumenjtë e mëdhenj, të tillë si lumi Nil, Tigër, Eufrati të cilët përzihen me to. Secili prej tyre mund të synohet ose përfshihet në kuptimet e atij vërseti; dhe ato janë kuptimet e mirëfillta dhe figurative të vërsetit.

Kështu, në të njëjtën mënyrë,  “El Hamdu lil-lahi Rabbil Aleminë”, përmbledh e përfshin të vërteta të shumta. Njerëzit e ndriçimit dhe ata të cilët kanë depërtuar tek realiteti, i interpretojnë ato në mënyra të ndryshme në përputhje me kuptimet që ata zbulojnë.

Unë, personalisht, mendoj, lidhur me vërsetin, se në qiej ndodhen me mijëra botëra; mundet që çdo yll në tërësinë e tij të jetë në vetvete një botë. Edhe në tokë, gjithashtu çdo lloj krijese është në vetvete një botë. Çdo qënie humane është gjithashtu, një botë e vogël. Sa për termin,  “rabbil Aleminë”, ajo do të thotë: Secila botë administrohet, mbështetet dhe qeveriset drejtpërdrejtë nëpërmjet Hyjnisë së Zotit të Gjithëfuqishëm.

Së treti: Profeti Muhammed a.s.m. ka thënë:

“Kur Zoti xh.sh. i do të mirën një populli, i bën ata të shikojnë të metat e tyre.”

Dhe në Kur’anin e gjithurtë, Jusufi a.s. tha:

“Edhe unë nuk e shfajësoj nefsin tim. Padyshim që uni (nefsi njerëzor) është i prirur drejt së keqes.”[16]

Po, ai i cili e pëlqen vetveten dhe mbështetet tek vetvetja është fatzi. Ndërsa ai i cili shikon të metat e tij është fatbardhë, prandaj ti je fatbardhë, o vëlla. Megjithatë, ndonjëherë ndodh që nefsi urdhërues për të liga transformohet në ‘nefs  qortues’ ose në ‘nefs të qetë’, veçse ama ai nefs, ua dorëzon armët dhe pajimet e tij nervave dhe damarëve. Dhe nervat dhe damarët e temperamentit e vazhdojnë funksionin e tij deri në fund të jetës. Megjithëse nefsi urdhërues për të liga ka vdekur qysh prej një kohe të gjatë, mirëpo pasojat e tij janë ende të dukshme. Ka patur shumë Evlija, shenjtorë dhe dijetarë të pastër, të cilët janë ankuar për nefset e tyre urdhërues për të liga, në një kohë që nefset e tyre ishin ‘të qetë’. Ata kanë vajtuar për sëmundjen e zemrës ndërsa zemrat e tyre kanë qenë krejtësisht të shëndosha e të ndriçuara.

Atëherë, ajo që këta persona kanë, nuk është nefsi urdhërues për të liga, por funksioni i nefsit urdhërues për të liga i cili u është dorëzuar nervave. Sa për sëmundjen, ajo nuk është e zemrës, por është e imagjinatës. Vëllai im! ajo që të sulmon ty nuk është nefsi yt dhe sëmundja e zemrës, por ajo është një gjendje, ashtu siç e përmendëm, e cila është transferuar tek nervat për hir të vazhdimësisë së përpjekjes, luftës deri në fund të jetës – sipas kërkesës së natyrës njerëzore – dhe shkakton përparim të përhershëm.

* * *

 

 

 

 

 

Çështja e dytë

Shpjegimet e tre pyetjeve të bëra nga dijetari fetar i mëparshëm gjenden  në pjesë të ndryshme të Risale-i Nurit.

Për tani ne do të bëjmë një aluzion të shkurtër për to.

Pyetja  e tij e parë: Çfarë synonte Muhjiddin ibn El Arebij  në letrën e tij drejtuar Fahruddin Raziut, në të cilën tha: “Të njohësh All-llahun është e ndryshme nga të njohurit që Ai ekziston.” Çfarë do të thotë kjo, dhe cili ishte qëllimi i tij në thënien e saj?

Së pari: Në parathënien e fjalës së njëzet e dytë, të cilën ti duhet ta lexosh për të, Krahasimi dhe shembulli që tregojnë ndryshimin midis pohimit të vërtetë të Unitetit Hyjnor dhe midis pohimit të sipërfaqshëm të atij uniteti që e demonstrojnë këtë qëllim, dhe vendqëndrimi i dytë dhe i tretë i Fjalës Tridhjet e Dy, si dhe çfarë synon ajo, i sqaron ato.

Dhe së dyti: Ajo që e shtyn Muhjiddin El-Arabi ta thotë këtë fjalë për Fahruddin Raziun, i cili qe një autoritet kryesues në teologji, ishte kjo: Shpjegimet që bëjnë dijetarët e parimeve të fesë dhe dijetarët e teologjisë për sa ka të bëjë me çështjen e besimit, me ekzistencën e Zotit dhe me Unitetin Hyjnor ishin të pamjaftueshme në pikëpamjen e Ibn Arebijj.

Në të vërtetë, njohja rreth Krijuesit e fituar nëpërmjet teologjisë  nuk jep një njohje të plotë dhe nuk sjell një qetësi të plotë të zemrës, në një kohë që ajo njohje kur është në mënyrën e Kur’anit të shpjegimit të mrekullueshëm, jep një njohje të plotë dhe siguron një qetësi të plotë në zemër. I lutemi All-llahut të lartë e të Gjithëfuqishëm që ta bëjë çdo pjesë nga pjesët e “Risale-i Nurit” si një llambë që ndriçon rrugën e drejtë të ndritshme të Kur’anit të shpjegimit të mrekullueshëm.

Për më tepër, njohja rreth Krijuesit të cilën e fitoi Fahruddin Raziu nëpërmjet teologjisë, ashtu siç duket e mangët dhe e pamjaftueshme në pikëpamjen e Ibnu Arebijjut, po ashtu edhe njohja e All-llahut e fituar nëpërmjet Tarikatit Sufi gjithashtu është e mangët në të njëjtën shkallë në lidhje me njohjen të cilën e kanë fituar trashëgimtarët e profetëve drejtpërdrejt nga Kura’ni i mrekullueshëm.

Sepse me qëllim që të fitohet një sens i vazhdueshëm i pranisë Hyjnore, Muhjiddin El Arabi thotë:  “Nuk ka ekzistues përveç Atij”, duke shkuar aq larg sa të mohojë edhe ekzistencën e universit.

Ndërsa sa për të tjerët, për të fituar një sens të vazhdueshëm të pranisë Hyjnore, edhe ata gjithashtu thonë:  “Nuk ka asnjë të dëshmuar përveç Atij”, duke u futur në një gjendje të çuditshme të tillë sikur ata e hedhin universin në një harresë absolute.

Ndërsa njohja që fitohet nga Kura’ni i gjithurtë jep një sens të vazhdueshëm të pranisë Hyjnore. Përveç kësaj, kjo njohje nuk e dënon universin me mosekzistencë, as nuk e burgos atë në burgun e harresës absolute; Përkundrazi, ajo e shpëton atë nga shkujdesja, nga kotësia e paqëllimshmëria dhe, e përdor atë në Emrin  Zotit të Gjithëfuqishëm, duke bërë prej çdo gjëje një pasqyrë  e cila  reflekton njohjen Hyjnore dhe hap në çdo gjë një dritare për Njohjen Hyjnore ashtu siç tha Sa’di Shirazi:

Për shikimin e të vetëdijshmëve, çdo gjethe është një libër që tregon njohjen Hyjnore.

Në disa nga Fjalët ne kemi ilustruar ndryshimet ndërmjet metodës së dijetarëve të teologjisë dhe ndërmjet rrugës së vërtetë që merret nga Kura’ni me krahasimin e mëposhtëm: Për shembull, me qëllim që të sigurosh ujë, ka disa që e sjellin atë prej një vendi të largët nëpërmjet tubave duke gërmuar nën male.

Disa të tjerë gjejnë ujë në cilindo vend që e kërkojnë dhe e bëjnë atë të vërshojë kudo që ata të jenë.

Lloji i parë është plotë me vështirësi; tubacionet bëhen të bllokuara ose të thyera. Ndërsa ata që dinë si t’i gërmojnë e t’i hapin puset dhe si të nxjerrin ujë, ata mund të gjejnë ujë në çdo vend pa ndonjë shqetësim. Pikërisht, në të njëjtën mënyrë, dijetarët e teologjisë i këpusin zinxhirët e shkaqeve në skajet e fundit të botës me pamundësinë e shkakësisë dhe të vargut shkakor, dhe me atë, pas saj, ata provojnë ekzistencën e Ekzistuesit të vetëm të domosdoshëm. Ata përshkojnë një rrugë të gjatë.

Sa për metodën e vërtetë të shpjegimit të Kura’nit të mrekullueshëm, ajo gjen ujë në çdo vend, dhe e nxjerr atë ku do që të gërmojë.

Secili nga vërsetet e tij e bën ujin të vërshojë kudo që ai godet, ashtu si shkopi i Musait a.s.; ai e bën çdo gjë të recitojë rregullin:  “Dhe në çdo gjë ndodhet një shenjë që tregon se Ai është Një i Vetëm.” Për më tepër, besimi nuk fitohet vetëm nëpërmjet njohjes; shumë nga aftësitë e holla kanë pjesën e tyre në besim. Ashtu si ushqimi kur futet në stomak që shpërndahet në rrugë të ndryshme për tek gjymtyrët e ndryshme, po ashtu, pasi të futen në stomakun e mendjes, çështjet e besimit, të cilat vijnë nëpërmjet njohjes e tërhiqen nga shpirti, zemra, misteri (zemra e brendshme), nga nefsi dhe nga aftësitë e tjera të holla; secila merr pjesën e saj sipas shkallës së vet. Në qoftë se ato nuk e marrin pjesën e tyre, atëherë njohja është e mangët dhe e mbuluar. Kështu, Muhjiddin Ibu Arebij po e njofton Fahruddin Raziun për këtë pikë të hollë.

* * *

 

Çështja e tretë

Në çfarë mënyre është vërseti;  “Dhe vërtetë që Ne i kemi nderuar Bijtë e Ademit”[17], është i përputhshëm me vërsetin,  “Vërtetë ai ishte shumë i padrejtë dhe tepër injorant.”[18]

Përgjigjja: Ndodhen shpjegime për sqarimin e kësaj pyetjeje në Fjalët e Njëmbëdhjetë dhe Njëzet e Tretë, dhe në Frutin e Dytë të Degës së pestë të Fjalës së Njëzet e Katërt. Një përmbledhje e kuptimit të saj është kjo:

Me fuqinë e Tij të plotë, Zoti i Gjithëfuqishëm krijon shumë gjëra nga një gjë e vetme, e bën një gjë të kryejë detyra të shumta, dhe shkruan njëmijë e një libra në një fletë të vetme. Dhe gjithashtu, Ai e krijoi njeriun si një lloj gjithëpërfshirës në vend të shumë llojeve, për shumë specie, Domethënë, Ai deshi që nëpërmjet llojit të njeriut, të realizojë atë që do ta realizonin nivelet e ndryshëm të të gjitha specieve të kafshëve. Për këtë arsye, Ai nuk vendosi një limit të natyrshëm, të bashkëlindur tek fuqitë e njeriut dhe tek dëshirat e tij, as ndonjë kufizim natyral, dhe i la ato të lira. Ndërsa fuqitë dhe shqiset e kafshëve të tjera janë të përcaktuara dhe nën një kufizim natyral. Domethënë, secila nga fuqitë e njeriut mund të shëtisë e lirë në një hapësirë shumë të gjërë, e cila nuk mbaron, sepse meqenëse njeriu është një pasqyrë për manifestimet e pafundme të Emrave të Krijuesit të universit, fuqive të tij u është dhënë një kapacitet i pafund.

Për shembull, madje sikur e gjithë bota t’i jepej njeriut, përsëri me lakminë e tij, ai do të thonte:  “A nuk ka më shumë? dhe nëpërmjet egoizmit të tij, ai do ta gjente të pranueshme që një mijë njerëz të pësonin dëm për hir të interesit të tij vetjak! Dhe kështu zbulohen para njeriut shkallë të pafundme prej moraleve të këqija, sa që ai mund të arrinte shkallën e Nimrudëve dhe Faraonëve, dhe në përputhje me formën intensive të përdorur tek vërseti i lartëpërmendur, bëhet realitet për njeriun cilësia e tij: “Dhalum”, tepër zullumqar, i padrejtë”, ashtu siç hapen para tij shkallët e përparimit të pafundme në cilësitë e lavdëruara saqë ai arrin shkallën e profetëve dhe atë  të të drejtëve.

Pastaj njeriu në kundërshtim me kafshët është i paditur rreth të gjitha gjërave të domosdoshme për jetën dhe është i detyruar të mësojë çdo gjë.

Meqenëse ai është i nevojshëm për gjëra të panumërta, atëherë në përputhje me formën intensive tek i njëjti vërset, ai është: “Xhehul”, tepër injorant:

Sa për kafshët, kur vijnë në botë, ato kanë nevojë vetëm për pak gjëra, dhe mund t’i mësojnë të gjitha gjërat që ato kanë nevojë; ato i mësojnë të gjitha kushtet  e jetëve të tyre për një ose dy muaj, ose madje për një ose dy ditë, ose në disa raste për një ose dy orë. Është sikur ato të ishin të plotësuara në një botë tjetër, dhe pastaj vijnë këtu. Ndërsa njeriu mund të ngrihet në këmbët e tij vetëm pasi të ketë mbushur një ose dy vjet, dhe vetëm në moshën pesëmbëdhjet vjeçare ai është i aftë të dallojë midis asaj që është e dobishme nga ajo që është e dëmshme. Atëherë, formën intensive “Xhehul”, shumë injorant, e tregon edhe kjo gjithashtu.

* * *

 

Çështja e katërt

Ju, o vëlla, pyesni rreth urtësisë që përfshihet tek hadithi Sherif: “Përtërijeni besimin tuaj nëpërmjet “La ilahe il-lall-llah”, “Nuk ka zot tjetër përveç All-llahut”.    Urtësia në të është përmendur në shumë nga “Fjalët”.  Dhe tani ne do të përmendim një aspekt të tij siç vijon:

Meqenëse vetë njeriu dhe bota në të cilën ai jeton po ripërtërihen në mënyrë të vazhdueshme, edhe ai ka nevojë ta ripërtërijë vazhdimisht besimin e tij, sepse në realitet, çdo qënie individuale njerëzore përbëhet nga shumë individë. Ai mund të konsiderohet si një individ i ndryshëm aq sa numri i viteve të jetës së tij, ose madje sa numri i ditëve, dhe madje sa numri i orëve të jetës së tij, sepse, meqenëse një individ i vetëm është i nënshtruar e i varur nga koha, ai është si një model dhe çdo ditë që kalon e vesh atë në formën e një individi tjetër. Për më tepër, ashtu siç ndodhet brenda njeriut kjo shumësi dhe përtëritje, po ashtu është bota, në të cilën ai jeton, e cila është në lëvizje gjithashtu. Ajo ikën dhe zëvendësohet nga një tjetër. Ajo ndryshon në mënyrë të vazhdueshme. Në çdo ditë hapet dera e një bote tjetër. Sa për besimin, ai është edhe drita e jetës së çdo individi në atë person, po ashtu besimi është drita e botës në të cilën ai jeton. Dhe sa për frazën:  “La ilahe il-lall-llah”, “Nuk ka zot tjetër përveç All-llahut”, ajo është një çelës me të cilin ndizet ajo dritë. Pastaj, nefsi instinktiv, dëshira, dyshimet dhe shejtani ushtrojnë një ndikim të madh mbi njeriun.

Me qëllim që ta dëmtojnë besimin e tij, ato në shumicën e kohës janë të aftë të përfitojnë nga shkujdesja e tij, për ta mashtruar atë me dredhitë e tyre dhe, në këtë mënyrë ta shuajnë dritën e besimit me dyshime dhe iluzione. Gjithashtu, njeriu është i prirur të veprojë e të shfaqë Fjalë të cilat në dukje kundërshtojnë Sheriatin dhe, të cilat në pikëpamjen e disa autoriteteve fetare, nuk janë më të vogla se sa mosbesimi, kufri. Prandaj, ndodhet një nevojë për ta ripërtërirë besimin gjatë gjithë kohës, madje në çdo orë e në çdo ditë.

Pyetje: Dijetarët e teologjisë skolastike e mbuluan botën me koncepte të cunguara të mundësisë dhe të krijueshmërisë dhe duke i pas përdorur ato, kështu duke folur ata provuan unitetin Hyjnor.

Dhe njëra shkollë e Sufizmit, me qëllim që të përjetojë praninë e Zotit dhe për ta vërtetuar Unitetin e Tij plotësisht, tha:

Asgjë nuk vëzhgohet e nuk dëshmohet përveç Atij.

Ata kështu e harruan universin dhe  vendosën perden e harresës sipër tij dhe, atëherë e përjetuan plotësisht prezencën Hyjnore. Një shkollë tjetër e Sufizmit, me qëllim që të vërtetojë Unitetin Hyjnor  dhe të hyjë në praninë e Zotit xh.sh.; në shkallën më të lartë, tha:  “Nuk ka ekzistues tjetër përveç Atij”; ata e lanë në harresë dhe e zbritën universin në nivelin e imagjinatës dhe e hodhën atë në mosekzistencë dhe, atëherë hynë plotësisht në prezencën Hyjnore. Mirëpo ti tregon se në Kura’nin e shenjtë ndodhet një rrugë e lartë përveç këtyre tri rrugëve. Dhe ti thua se shenja e saj janë Frazat:  “Nuk ka asgjë të synuar përveç Tij; dhe “Nuk ka asgjë të adhuruar përveç Tij”; A mund të më sjellësh një provë të vetme të përmbledhur të kësaj rruge që ka të bëjë me vërtetimin  e Unitetit Hyjnor dhe që të tregojë një rrugë të shkurtër që të çon tek ai Unitet?

Përgjigjja: Të gjitha “Fjalët” dhe “Letrat” në Risale-i Nur e tregojnë atë rrugë. Sa për tani ashtu siç dëshiron ti, ne do të tregojmë në mënyrë të përmbledhur një provë të gjërë e të gjatë prej provave të saj të fuqishme .

Çdo gjë në botë ia atribuon të gjitha gjërat e tjera Krijuesit të saj dhe çdo objekt i modeluar artistikisht në këtë dynja demonstron se të gjitha ato objekte të tilla janë veprat e Krijuesit të vet. Dhe çdo akt kreativ në univers provon se të gjitha aktet krijuese janë aktet e autorit të vet. Dhe çdo emër që është i dukshëm tek qëniet tregon se të gjithë Emrat janë Emrat  dhe titujt e një të Vetmi të Cilin ai vetë e shpreh . Domethënë çdo gjë është një provë e drejtpërdrejtë e unitetit Hyjnor dhe një Dritare që ka pamje nga Njohja Hyjnore. Në të vërtetë, çdo objekt dhe veçanërisht në qoftë se është qënie e gjallë, është vetëm se një shembull i zvogëluar i universit, është si një bërthamë e botës dhe një frut i globit tokësor. Meqenëse kjo është kështu, ai i cili e krijoi atë model të zvogëluar, në miniaturë, atë bërthamë dhe frutin, duhet gjithashtu të jetë Ai i Cili ka krijuar të gjithë universin, sepse krijuesi i frutit nuk mund të jetë dikush tjetër nga krijuesi i pemës, e cila e mban atë frut. Dhe kështu, në të njëjtën mënyrë, ashtu si secili objekt që ia atribuon të gjitha objektet e tjerë Autorit të vet, gjithashtu  çdo akt ia atribuon  të gjitha aktet e tjera Krijuesit të vet, sepse ne shohim se çdo akt kreativ shfaqet si cepi apo maja e një ligji krijueshmërie  i cili është aq  i shtrirë sa të rrethojë e përfshijë shumicën e krijesave të tjera dhe është aq i gjatë sa që arrin nga grimcat për tek galaktikat. Domethënë Ai i cili e kryen  aktin kreativ duhet të jetë autor i të gjitha akteve të cilat lidhen me ligjin universal, i cili i rrethon ato qënie dhe i cili shtrihet nga grimcat për tek galaktikat.

Sigurisht, Ai që i jep jetë një mize duhet të jetë Ai që i krijon të gjitha insektet dhe kafshët si dhe Ai që i jep jetë tokës. Dhe Ai që i bën grimcat të rrotullohen si dervishë  ashikë, duhet të jetë Ai i cili i vendos qëniet e njëpasnjëshme në lëvizje deri te dielli duke udhëtuar nëpër qiej me planetët e tij, sepse ligji është një zinxhir dhe aktet krijuese janë të lidhura tek ai ligj. Domethënë, ashtu si çdo objekt që ia atribuon të gjitha objektet e tjerë Autorit të vet, dhe çdo akt kreativ ia atribuon të gjitha aktet krijuese Autorit të vet, po ashtu çdo Emër Hyjnor i manifestuar në univers ia atribuon të gjithë Emrat Atij të cilit po vetë ai Emër e përshkruan dhe provon se ato të gjithë janë titujt e Tij, sepse Emrat e manifestuara në univers janë si rrathë ndërprerës dhe të përzier e të shkrirë me njëri tjetrin ashtu si shtatë ngjyrat  në dritë, ato e ndihmojnë njëri-tjetrin dhe plotësojnë e zbukurojnë veprat artistike të njëri tjetrit.

Për shembull, Emri “El-Muhji”, “Jetëdhënësi”, sapo të shfaqet në një gjë, menjëherë i jep jetë asaj gjëje; edhe Emri “El-Hakim”, “i Gjithurti” gjithashtu bëhet i dukshëm dhe e organizon trupin e asaj qenieje të gjallë, i cili është vend strehimi i shpirtit të tij; dhe në të njëjtën kohë shfaqet gjithashtu Emri “El-Kerim”, “Gjithëbujari” i Cili  zbukuron vendbanimin e tij. Dhe gjithashtu shfaqet Emri “Er-Rahim”, “Mëshirëploti”, i cili paraqet nevojat e trupit  me mëshirë; dhe në të njëjtën kohë shfaqet Emri; “Er-Rezzak”, “Furnizuesi” i cili jep çfarë e ka të domosdoshme ajo qënie e gjallë, duke e furnizuar atë me ushqime materiale dhe shpirtërore në një mënyrë të paparashikueshme, dhe kështu me radhë. Domethënë cilitdo  që t’i përkasë Emri “El-Muhji”, “Jetëdhënësi”, edhe Emri “El-Hakim”, “i Gjithurti”, i Cili është i ndritshëm e gjithëpërfshirës në univers, është gjithashtu i Tij. Po ashtu Emri “Er-Rahim”, “Mëshirëploti”, i cili i ushqen të gjitha krijesat me  mëshirë e dhembshuri është i Tij. Dhe Atij i përket Emri “Er-Rezzak”, “Furnizuesi” i Cili i furnizon të gjithë krijesat e gjalla, dhe kështu me radhë.

Domethënë, çdo Emër,  çdo  akt dhe objekt është një provë e unitetit Hyjnor, është një vulë e Unitetit Hyjnor dhe secila është një stampë e Njësisë Hyjnore e cila është e skalitur në faqet e fjalëve të universit dhe në rreshtat e shekujve, secila tregon se të gjitha fjalët e universit, të cilat quhen qënie, janë shkrimet e bëra nga pena e Shkruesit të vet.

O Zot! jepi bekime atij i cili tha: Gjëja më e mirë që kam thënë unë dhe profetët para meje, është: “La ilahe il-lall-llah” – nuk ka zot tjetër përveç All-llahut – si dhe familjes së tij dhe sahabëve dhe jepu atyre paqe.

* * *

 

Çështja e pestë

Së dyti: Ti, o vëlla, pyet në letrën tënde rreth mjaftueshmërisë së vetëm frazëz; La ilahe il-lall-llah -nuk ka Zot  tjetër përveç All-llahut. Pra, nëse është e mjaftueshme vetëm kjo frazë.

Domethënë duke synuar pjesën e dytë: Muhammedur resulull-llah”, Muhammedi a.s.m. është i dërguar i All-llahut, ti pyet: A mundet dikush i cili nuk e thotë se Muhammedi a.s.m është profet i Zotit, të gjejë shpëtim? Përgjigjja për këtë pyetje është e gjatë, Kështu sa për tani, ne vetëm do të themi këtë:

Të dyja pjesët e pohimit të besimit nuk mund të ndahen nga njëra tjetra. Pra, shprehja e shehadetit nuk mund të ndahet; përkundrazi secila nga ato e provon tjetrën; ato të dyja vërtetojnë dhe përfshijnë njëra-tjetrën; njëra nuk mund të jetë pa tjetrën. Meqenëse pejgamberi Muhammed a.s.m. ishte vula e pejgamberëve dhe trashëgimtari i të gjithë profetëve, nuk ka dyshim se ai është në fillim, në krye të çdo rruge që të çon tek Zoti xh.sh.. Nuk mund të ketë asnjë rrugë për tek realiteti dhe asnjë rrugë shpëtimi jashtë rrugës së tij të drejtë e madhështore. Të gjithë ata me njohje të brendshme rreth All-llahut si dhe autoritetet e atyre që e kanë verifikuar realitetin, kanë thënë ashtu si Sadi Shirazi:

Është e pamundur, Sadi, të jesh fitimtar në rrugën e shpëtimit, përveçse duke ndjekur Mustafanë Alejhis-salatu ves-selam.

Ata gjithashtu thanë:  Të gjitha rrugët janë të mbyllura përveç rrugës së Muhammedit a.s.m.. Por ndonjëherë ndodh që njerëzit mund ta ndjekin rrugën e Muhammedit a.s.m., veçse ama duke mos e ditur se ajo është rruga e Muhammedit a.s.m. apo e përfshirë brenda saj.

Dhe ndonjëherë ndodh që ata të mos e njohin profetin, por rruga të cilën ata e ndjekin është pjesë e rrugës së Muhammedit a.s.m.. Dhe ndonjëherë ndodh se duke qenë në një gjendje ekstaze ose krejtësisht të zhytur në reflektim e meditim, ose duke qenë  të tërhequr e të veçuar nga dynjaja, ata nuk mendojnë për rrugën e Muhammedit a.s.m. duke u mjaftuar me: La ilahe il-lall-llah -nuk ka Zot  tjetër përveç All-llahut.  Megjithatë aspekti më i rëndësishëm është ky: Mospranimi është njëra gjë, ndërsa pranimi i mosqënies është gjë tjetër.

Të dalldisurit dhe të veçuarit nga dynjaja dhe, ata të cilët nuk kanë dëgjuar, që nuk kanë mësuar ose që nuk e njohin profetin, ose që nuk mendojnë për të që ta pranojnë dhe që të jenë të kënaqur me të, ata mbeten injorantë në atë pikë dhe nuk dinë përveç  La ilahe il-lall-llah -nuk ka Zot  tjetër përveç All-llahut- lidhur me njohjen e Zotit xh.sh.. Këta njerëz mund të jenë midis atyre të cilët do të jenë të shpëtuar.

Ndërsa, ata të cilët kanë dëgjuar për profetin Muhammed a.s.m. dhe që kanë mësuar rreth mesazhit të tij, në qoftë se ata nuk e besojnë atë, nuk e njohin Zotin xh.sh.. Për to vetëm fraza:  “La ilahe il-lall-llah” nuk e shpreh vërtetimin e unitetit Hyjnor i cili është mjeti i shpëtimit, pra këtyre nuk u sjell dobi Uniteti Hyjnor i cili është shkaku i shpëtimit të tyre, sepse kjo nuk është gjendje që buron nga mospranimi i cili shkaktohet nga injoranca dhe i cili konsiderohet deri diku si i shfajësueshëm, përkundrazi ai është pranimi i mosqënies, gjë e cila është mohim.

Ai njeri që e mohon Muhammedin a.s.m. atë profet i cili me mrekullitë e tij ishte krenaria e universit dhe lavdia e njerëzimit, pa dyshim ai nuk do të arrinte kurrë ndonjë dritë dhe as nuk do të ishte besimtar në Zotin xh.sh..

Në çdo rrethanë, ne mjaftohemi me kaq për tani.

* * *

 

Çështja e gjashtë

Së treti: Disa nga termat e përdorura në çështjen e parë, e cila u quajt debat me djallin lidhur me rrugën e shejtanit, ishin shumë të furishme dhe, pavarësisht ndryshimit të tyre, modifikimit dhe zbutjes së tyre me shprehjet: Ruajna Zot, Ruajna Zot, dhe duke i shfaqur ato në formën e të supozuarit të së pamundurës, përsëri ato të bëjnë që të dridhesh. Ndodhen disa modifikime të vogëla në pjesën e cila më vonë u dërgua tek ju; a keni qenë të aftë ta korrigjoni kopjen tuaj në përputhje me të? Unë po e lë atë në vlerësimin tuaj, ashtu si ta mendoni ju. Kështu ju mund t’i hiqni ato terma që i shikoni të tepërta.

Vëllai im i dashur! Ajo çështje është shumë e rëndësishme, sepse profesori i ateistëve është shejtani. Vetëm atëherë kur shejtanit i mbyllet goja dhe rri i heshtur atëherë imituesit e tij nuk do të mashtrohen. Kur’ani i gjithurtë ka përdorur disa shprehje të ulëta të mosbesimtarëve, ndërsa i refuzon ato shprehje të cilat më dhanë mua kurajo e guxim për të shfaqur absurditetin e rrugës së shejtanit dhe qënien e saj të prishur plotësisht.

Unë i kam përdorur – ndërsa dridhem – ato shprehje qesharake të cilat anëtarët e partisë së shejtanit detyrohen t’i pranojnë nëpërmjet rrugës së tyre dhe të cilat, me hir e me pahir, i shfaqin nëpërmjet gjuhës së rrugës së tyre, unë i përmenda ato në formën e të supozuarit të së pamundurës, me qëllim që të demonstroj pavlefshmërinë e plotë të asaj rruge djallëzore. Por nëpërmjet atij përdorimi unë i kufizova dhe i mbylla ato në fund të pusit dhe, mora në kontroll të gjithë fushën duke e bërë atë pronë të Kur’anit dhe në rrugën e tij. Ne i zbuluam dredhitë dhe kotësirat e tyre . Shikoje fitoren nëpërmjet këtij krahasimi: Për shembull, le të imagjinojmë një minare shumë të lartë, maja e së cilës prek qiejt, dhe menjëherë nën të ndodhet një pus i thellë, fundi i të cilit është në qendrën e tokës. Dhe ndodhen dy grupe njerëzish që po debatojnë duke provuar vendndodhjen e muezinit i cili duhet ta përcjellë zërin e tij tek të gjithë njerëzit në çdo vend. Domethënë, në cilën shkelëz prej shkelëzave të shkallës së minares qëndron muezini duke filluar nga qielli për tek qendra e tokës? Grupi i parë thotë: Muezini; është në maje të minares duke thërritur prej atje ezanin e faljes për të gjithë universin, sepse ne e dëgjojmë atë, ai është i gjallë, ai është i lartësuar. Natyrisht jo gjithësecili mund ta shohë atë në atë gjendje e pozitë të lartë në përputhje me shkallën e tyre; gjithkush mund ta shikojë atë gjatë ngjitjes së tij dhe zbritjes nga minareja. Nga kjo mësohet se ai muezin po ngjitet në minare dhe, në cilindo vend që të shfaqet, ai është personalitet me pozitë të lartë. Ndërsa grupi tjetër i cili është grupi i shejtanit idiot, thotë: Jo, pozita e muezinit është në fund të pusit dhe jo në maje të minares, kudo që ai të shfaqet, vendi i tij është fundi i pusit. Por askush absolutisht nuk e ka parë atë në fundin e pusit, dhe as nuk mund ta shohë atje veçse në qoftë se ai do të ishte i rëndë e pa dëshirë si një gurë; dhe vetëm atëherë ai mund ta shikonte atë.

Tani fusha e betejës së këtyre dy grupeve kundërshtare është distanca e gjatë e shtrirë nga maja e minares për në fund të pusit. Njerëzit e dritës të cilët janë partia e Zotit xh.sh. ua tregojnë vendin e atij muezini, në majen e minares, atyre që shikimi i të cilëve ngrihet drejt asaj lartësie, dhe u shpjegojnë se muezini ka një pozitë të lartë në shkelëzat e shkallës së minares atyre që shikimi i të cilëve nuk mund të ngrihet tek shkallët e larta dhe atyre që janë dritëshkurtër. Domethënë, ua shpjegojnë shkallën e tij të lartë secilit sipas horizontit të shikimit të tij dhe sipas shkallës së tij. Prandaj, vetëm një aluzion i vogël do t’u mjaftonte atyre dhe provon për ta se ai muezin i virtytshëm nuk është një trup i pa jetë si një gurë, por është një njeri i plotë i cili mund të ngjitet tek më e larta e shkallëve dhe mund të shikohet ndërsa ai thërret ezanin prej andej.

Sa për grupin tjetër që njihet si partia e shejtanit, ata thonë: ju ose na e tregoni atë ndërsa është në maje të minares, ose që vendndodhja e tij është në fund të pusit. kështu ata gjykojnë me një marrëzi të pafundme.

Ata nuk e dinë për shkak të idiotizmit të tyre se mosshfaqja e tij për të gjithë njerëzit në maje të minares  buron nga paaftësia e shikimit të njerëzve për t’u ngjitur në atë shkallë, pastaj në një mënyrë të ekzagjëruar ata duan të pretendojnë sundimin dhe kontrollin e të gjithë distancës dhe fushës, me përjashtim të majes së minares.

Dhe kështu dikush shfaqet me qëllim që ta zgjidhë debatin ndërmjet dy komuniteteve. Ai i thotë partisë së shejtanit: o ju grupi fatzi e ndjellakeq! Në qoftë se pozita e atij muezini të lartë do të kishte qenë në fundin e pusit, ai do të duhej të ishte i pajetë si guri pa jetë dhe pafuqi dhe nuk do të kishte qenë shikuar në asnjë shkallë të shkallëve të minares apo të pusit. Por meqenëse ju e shikoni atë në të gjitha shkallët, atëherë  sigurisht ai nuk do të ishte i pafuqishëm, i pajetë dhe pa realitet, por pozita e tij është maja e minares. Prandaj ose tregojeni atë tek fundi i pusit gjë të cilën ju kurrë nuk mund ta bëni as nuk jeni të aftë që ta bindni askënd të besojë se ai është atje, ose heshtni! sepse fusha juaj e mbrojtjes është e kufizuar dhe e mbyllur tek fundi i pusit. Ndërsa sa për fushën e mbetur dhe distancën e gjatë, ajo i përket këtij xhemati të bekuar; Ata kudo që ta shfaqin atë, me përjashtim të fundit të pusit, ata do ta fitojnë çështjen.

Kështu, çështja e debatit me shejtanin është e ngjashme me këtë krahasim, ajo merr distancën e gjatë dhe fushën, e cila shtrihet nga Froni Hyjnor për në tokë, nga dora e partisë së shejtanit dhe i ngushton ata dhe i mbyll në vendin më të ngushtë i cili është fundi i pusit. Ajo i lë ata tek vendi më i neveritshëm, më iracional dhe më i pamundur. Ajo i shtyn ata në një vrimë aq të ngushtë saqë asnjë nuk mund të hyjë në të e të marrë kontrollin e të gjithë distancës në emrin e Kuranit. Në qoftë se atyre do t’u thuhej: Si e shikoni shkallën e Kuranit? Ata do të përgjigjeshin: Ai është një libër i mirë i shkruar nga njeriu, një libër i cili jep mësim moralet e lavdërueshme. Pikërisht tek kjo duhet t’u thuhet atyre, Atëherë ai është fjala e Zotit xh.sh. dhe ju jeni të detyruar ta pranoni atë si të tillë, sepse sipas rrugës suaj, ju nuk mund të thoni se ai është i mirë.

Gjithashtu, në qoftë se atyre do t’u thuhej. Çfarë dini ju rreth profetit a.s.m.? Ata do të përgjigjeshin: Ai ishte një njeri shumë i zgjuar me morale të mira; tek kjo duhet t’u thuhet atyre: Atëherë ju duhet t’i besoni atij, sepse në qoftë se ai ishte me morale të mira dhe shumë i zgjuar, ai duhet të ketë qenë i dërguari i Zotit xh.sh. sepse thënia e juaj se ai ishte i mirë, nuk ndodhet në rrugën tuaj; Dhe kështu me radhë, aspekte të tjerë të realitetit mund të zbatohen për aluzionet e tjera në krahasim.

Dhe kështu, si rrjedhojë e kësaj, çështja e parë e cila përmban debatin me shejtanin e shpëton besimin e njerëzve të imanit me aluzionin më të vogël dhe me treguesin më të vogël pa patur nevojë që t’i njohin mrekullitë e profetit Muhammed a.s.m. me provat e tyre të sigurta. Të gjitha gjendjet të gjitha cilësitë dhe të gjitha sjelljet e Muhammedit a.s.m. janë secila si ajo mrekulli duke provuar se pozita e tij është tek lartësia më e lartë, jo tek ultësira më e ulët në fundin e pusit.

* * *

 

Çështja e shtatë

Një çështje instruktive:

[Unë u detyrova nëpërmjet treguesit të shtatë shenjave të cilat do të forcojnë moralin e disave prej shokëve të mi të cilët duke pasur dyshime të pathemelta dhe shqetësime të pabaza po bëhen të shkurajuar, u detyrova të tregoj një nderim Hyjnor dhe një shembull të mbrojtjes Hyjnore e cila i përket vetëm Kur’anit, dhe këtë me qëllim që t’i shpëtoj disa nga ata shokët e mi me damarin e tyre të dobët të temperamentit. Katër nga shtatë shenjat tregojnë se si ata morën goditje krejtësisht në kundërshtim me qëllimet e tyre, për shkak se ata morën pozita armiqësore ndaj meje, jo si person, por për sa ka të bëjë me shërbimin tim ndaj Kur’anit, thjeshtë për qëllime të kësaj bote ndërsa ishin shokët e mi. Kurse tre shenjat e mbetura u referohen disa individëve të cilët ishin shokë të sinqertë e të vërtetë, dhe vazhdojnë të jenë të tillë. Veçse ama  ata nuk treguan një qëndrim burrëror ashtu siç e kërkon besnikëria dhe vëllazëria me qëllim që të fitojnë dashurinë e njerëzve të dhënë vetëm pas kësaj dynjaje dhe admirimin e tyre, që të arrijnë ndonjë synim të kësaj dynjaje, dhe që të shpëtojnë nga fatkeqësitë. Por fatkeqësisht secili nga ata dhe shokët e mi u ndëshkuan në kundërshtim me qëllimet e tyre.]

Katër shokët e parë sipërfaqësorë, të cilët më vonë shfaqën armiqësi.

Ÿ I pari: Duke përdorur mjete të ndryshme, një komandant Rajoni më kërkoi një kopje të Fjalës së Dhjetë dhe unë ia dhashë një atij. Por atëherë me qëllim që të gradohej e të ngrihej me një post, ai e braktisi miqësinë me mua dhe mori një qëndrim armiqësor. Ai ia dorëzoi trajtesën prefektit në formë ankese dhe duke më denoncuar mua. Por si një shenjë nderimi Hyjnor për shërbimin e Kur’anit, ai nuk u ngrit në pozitë, por u pushua nga puna.

Ÿ I Dyti: Ndërsa duke qenë një mik, për hir të eprorëve të tij dhe që të tërheqë vëmendjen e njerëzve të dhënë vetëm pas kësaj dynjaje dhe me qëllim që t’i bëjë ata për vete, një oficer tjetër mori një qëndrim luftarak e armiqësor, dhe mori një goditje në kundërshtim me qëllimet e tij. Ai u dënua me dy vjet e gjysëm burgim për një çështje të paparashikuar. Më vonë, ai kërkoi një dua prej një shërbëtori të Kura’nit se ndoshta Zoti xh.sh. do t’a shpëtonte atë, meqenëse duatë u bënë për të.

Ÿ I Treti: Një mësues u shfaq në dukje se është si një mik për ne, dhe unë i shfaqa atij anën e shoqërisë së sinqertë, kurse ai mori një qëndrim armiqësor me qëllim që të transferohej në Barla. Mirëpo ai mori një goditje në kundërshtim me qëllimet e tij: ai u largua nga detyra e mësimdhënies me qëllim që të shërbente në ushtri. Kështu ai u dëbua nga Barla.

Ÿ I Katërti: Ishte një mësues i cili për shkak se u shfaq te unë të jetë edhe Hafiz edhe fetar i devotshëm, unë i shfaqa atij anën e miqësisë së sinqertë me shpresë që ai do të shfaqte miqësi ndaj meje duke i shërbyer Kur’anit, dhe pastaj me qëllim që ta ketë mirë me njerëzit e dhënë vetëm pas kësaj dynjaje ai u bë shumë i ftohtë ndaj nesh dhe i frikësuar për shkak të një gjëje të vetme që kishte thënë një zyrtar.

Edhe ky gjithashtu mori një goditje në kundërshtim me qëllimet e tij, ai u qortua rëndë nga inspektori dhe u shkarkua nga detyra.

Kështu, këta katër njerëz i morën ato goditje për shkak të armiqësisë së tyre. Sa për tre shokët e tjerë që vijojnë, meqenëse ata nuk shfaqën qëndrim burrëror që kërkon shoqëria e sinqert, ata nuk morën goditje, por paralajmërime në kundërshtim me qëllimet e tyre, të cilat ishin lloje qortimesh.

Ÿ I Pari: Një person i respektuar i cili ishte njëri nga studentët e mi më të rëndësishëm e të sinqertë i cili i shkruante Fjalët në mënyrë të vazhdueshme dhe i shpërndante ato, por ama ai i fshehu Fjalët të cilat i kishte shkruar dhe përkohësisht hoqi dorë nga kopjimi i tyre për shkak të ardhjes së një zyrtari të lartë ngatërrestar dhe për shkak të ndodhjes së një incidenti të veçantë, dhe kjo me qëllim që ai të mos vuante ndonjë vështirësi apo mundim nga njerëzit e dhënë vetëm pas kësaj dynjaje dhe që të ishte i sigurt e të mos cënohej nga e keqja e tyre. Por si një shenjë e gabimit të tij për ndalimin përkohësisht të shërbimit të tij ndaj  Kur’anit, gjatë një viti në mënyrë të vazhdueshme ai vuajti fatkeqësinë duke rënë mbi të një dënim për të paguar një mijë lira gjobë. Por ama, sapo ai synoi për të shkruar kopje të tjera dhe u kthye tek pozita e tij e mëparshme, ai u shfajësua në çështje, derisa, përfundimisht, lavdi Zotit, ai doli i larë, pa faj. Kështu ai shpëtoi nga dhënia e një mijë lirave, ndërsa ishte në gjendje varfërie.

Ÿ I Dyti: Me qëllim që të fitonte një opinion të mirë dhe për të fituar kënaqësinë e njerëzve të dhënë vetëm pas kësaj dynjaje dhe të oficerit të ri, shoku im i guximshëm, i sinqertë dhe trim i pesë viteve duke qëndruar pa e pasur mendjen dhe në mënyrë të pavullnetshme nuk erdhi të më takojë mua për disa muaj, pavarësisht se ishte komshiu im. Ai madje nuk erdhi tek unë për vizitë gjatë muajit të Ramazanit as në festë. Por çështja e fshatit u kthye kundra qëllimit të tij dhe ai humbi influencën.

Ÿ I Treti: Një hafiz i cili më takonte mua një herë ose dy herë në javë, u bë imam, drejtues faljeje dhe, kështu me qëllim që të veshë çallmën, ai më braktisi mua për dy muaj. Ai madje nuk erdhi për vizitë tek unë as gjatë Festës. Por në kundërshtim me qëllimin e tij, dhe në kundërshtim me praktikën e zakonshme, ai nuk u lejua ta veshë çallmën, ndonëse ai kishte vepruar si imam për falje për shtatë apo tetë muaj.

Ndodhen disa ngjarje, incidente, si këto, por unë nuk i kam përmendur ato me qëllim që të mos i ofendoj njerëzit të cilët janë ngatërruar në çështje. Por ato ngjarje, sado të veçuara të jenë dhe mund të konsiderohen si shenja të dobëta, veçse ama kur bashkohen, ato bëjnë të ndihet forca dhe shkaktojnë bindje e qetësi; meqenëse ne punojmë nën hijen e nderimit Hyjnor dhe nën kujdesin Hyjnor që lidhet vetëm me shërbimin e Kur’anit dhe jo me aspektin personal, unë nuk e shikoj veten time të denjë për ndonjë nderim Hyjnor sido që të jetë. Shokët e mi të dashur duhet ta kuptojnë mirë këtë, dhe të mos u kushtojnë vëmendje dyshimeve dhe shqetësimeve të pabaza.

Dhe unë po ua shpjegoj atyre posaçërisht se nderimi-kerameti-është një nderim Hyjnor që lidhet me shërbimin e Kur’anit, dhe se çështja nuk është për krenari, por është falënderim për Zotin xh.sh.. Dhe meqenëse ndodhet urdhri Hyjnor:

“Dhe shpalle lart mirësinë e Zotit tënd.”[19] unë i shpjegova këto.

* * *

 

Çështja e tetë

 [Kjo formon shënimin e shembullit të tretë në Pikën e tretë rreth shkakut të pestë prej shkaqeve penguese të ixhtihadit – të interpretimit të ligjit të shenjtë në kohën aktuale – në Fjalën e Njëzet e shtatë.]

Një pyetje e rëndësishme: Disa prej atyre dijetarëve të cilët kanë bërë kërkime për realitetet  kanë thënë: Të gjitha fjalët e Kur’anit, ato të duave, të dhikrit dhe të tesbihateve, i ndriçojnë aftësitë shpirtërore të njeriut në shumë mënyra dhe e ushqejnë atë shpirtërisht. Mirëpo në qoftë se kuptimet nuk do të njiheshin, atëherë vetëm Fjalët nuk do ta përmbushnin qëllimin e synuar dhe do të ishin të pamjaftueshme, pasi fjalët në realitetin e tyre janë si veshje, a nuk do të ishte më e dobishme nëse ato do të ndryshoheshin, dhe çdo popull t’i vishte ato fjalë në përputhje me gjuhën e tyre të veçantë me qëllim që t’i kapë kuptimet e tyre?

Përgjigjja: Fjalët e Kur’anit dhe tesbihatet profetike nuk janë veshje të pajeta që të pranojnë ndryshimin dhe zëvendësimin, por shembulli i tyre është tamam si lëkura e gjallë e trupit, madje në të vërtetë, ato janë bërë një lëkurë e gjallë me kalimin e kohës. Dhe në mënyrë të padiskutueshme, do të ishte e dëmshme për trupin në qoftë se lëkura do të ndryshohej. Pastaj, ato Fjalë të bekuara të pesë Faljeve, të Dhikrit dhe të Ezanit, janë bërë si emrat dhe shenjat e kuptimeve të tyre të zakonshme, dhe nuk mund të ndryshohen emrat dhe shenjat. Unë vetë kam arritur tek ky realitet pas një studimi dhe vëzhgimi në një gjendje të cilën e kam përjetuar; ajo gjendje është një realitet, dhe ajo është kështu:

Në Ditën e Arefatit në prag të festës së sakrificës ndërsa po e recitoja me qindra herë suren Ihlas, unë vërejta se disa nga shqiset e mia jolëndore, shpirtërore, pasi morën ushqimin e tyre nëpërmjet përsëritjes, atëherë ato pushuan së vepruari kështu dhe ndaluan. Të tjerat, si aftësia e mendimit tim reflektiv, u orientuan drejt kuptimit për një kohë, dhe morën pjesën e tyre dhe, pastaj ato gjithashtu ndaluan. Edhe zemra e cila i shijon kuptimet e konceptet shpirtërore dhe që i kap ato, edhe ajo gjithashtu pasi mori pjesën e saj nga përsëritja, qëndroi e heshtur. Dhe kështu me radhë. Gradualisht me përsëritjen e leximit, unë pashë se vetëm disa nga aftësitë e holla të njeriut nuk mërziten shpejtë, ato nuk i dëmtonte pakujdesia e cila dëmton aftësinë e mendimit reflektiv, por ata vazhdonin dhe insistonin në marrjen e pjesës së tyre duke mos lënë nevojë për kuptim të mëtejshëm dhe për studim, pasi atyre u mjaftonte kuptimi i zakonshëm i përfshirë në Emrat dhe në shenjat si dhe u mjaftonin fjalët dhe kuptimi i përgjithshëm i atyre shprehjeve të pasura të cilat të ngopin. Mërzitja dhe lodhja ndoshta shkaktoheshin atëherë kur mendimi reflektiv orientohej tek kuptimi, sepse ato aftësi të holla janë në nevojë për studim e kuptim, madje ato shfaqin nevojë për kujtesë, orientim e nxitje.

Dhe fjalët të cilat janë si lëkura janë të mjaftueshme për to dhe e përmbushin detyrën e kuptimit. Dhe në mënyrë më të veçantë me të kujtuarit nëpërmjet atyre fjalëve arabe të cilat janë fjalët e Zotit dhe ligjërata Hyjnore, ato janë burimi i një shkëlqimi të vazhdueshëm.

Kështu, kjo gjendje, të cilën unë e përjetova vetë, tregon se do të ishte shumë e dëmshme t’i shprehësh në një gjuhë tjetër të vërtetat si thirrja e ezanit, tesbihatet që ndjekin Faljet e detyruara dhe suret e Kur’anit si Fatihaja dhe Ihlasi, të cilat përsëriten gjithmonë.

Sepse aftësitë e holla të vazhdueshme mbeten të privuara nga pjesa e tyre e përhershme pasi të humbasin burimet e vërteta të vazhdueshme të cilat janë Fjalët Hyjnore dhe Fjalët e profetit. Gjithashtu kjo bën të humbasin të paktën dhjetë merita për çdo shkronjë. Dhe për shkak të mosvazhdimësisë së qetësisë dhe të pranisë së zemrës së gjithësecilit në falje, termat dhe shprehjet njerëzore të përkthyera në pakujdesi shkaktojnë errësirën e tyre në shpirt… edhe dëme të tjera si shembulli i këtyre.

Po, ashtu siç tha Ebu Hanifeja, Zoti qoftë i kënaqur prej tij se  “La ilahe il-lall-llah” (nuk ka zot tjetër përveç All-llahut) është shenja e vërtetimit të Unitetit Hyjnor, edhe ne gjithashtu, themi sa vijon: Shumica absolute e Fjalëve të tesbihateve dhe të Dhikrit dhe veçanërisht Fjalët e Ezanit, ato të Faljes dhe të tesbihateve, janë bërë si Emra dhe shenja; ato shikohen më shumë me kuptimin e tyre gjuhësor të fjalëpërfjalshëm, prandaj sipas Sheriatit, është kryesisht e pamundur që të ndryshohen ato. Madje edhe një njeri i thjeshtë i pashkolluar mund t’i kuptojë dhe t’i mësojë kuptimet e përmbledhura të tyre, të cilat të gjithë besimtarët duhet t’i dinë, domethënë, një përmbledhje të kuptimit të tyre.

Si mund ta justifikojë ai musliman i cili e kalon jetën e tij duke e mbushur mendjen e kokën e tij me vogëlima e gjëra të rëndomta dhe nuk shpenzon një pjesë të vogël të kohës së tij për t’i kuptuar ato kuptime të cilat janë çelësat për jetën e tij të përhershme dhe për lumturinë e tij të amshuar?

Si mund të konsiderohet ai prej muslimanëve, dhe a mund të thuhet për të se ai është një “njeri i arsyeshëm?”

A do të ishte e arsyeshme që t’i shkatërrosh ato Fjalë të cilat janë depozitat e burimeve të atyre dritave për hir të dembelizmit të të papunëve, si shembulli i këtyre?

Për më tepër, prej cilitdo komb që mund të jetë ai besimtar, dhe në çfarëdo gjuhe që të flasë, kur ai thotë: “Subhanall-llah”, ai e di se po shenjtëron Zotin e Gjithëfuqishëm, i cili është larg çdo mangësie e defekti. A nuk do të ishte e mjaftueshme kjo?

Në qoftë se shqetësimi i tij do të kufizohej tek thjesht kuptimi në gjuhën e tij të veçantë, ai do ta studionte atë vetëm sipas mendimit dhe mendjes së tij, e cila e merr pjesën e saj dhe  e kupton për një herë; gjendja është se ai e përsërit atë Fjalë të bekuar më shumë se njëqind herë në ditë, dhe përveç kuptimit arsyetues, kuptimi i përmbledhur që ka hyrë në fjalë dhe është kombinuar me të, është burimi i dritave dhe i shkëlqimeve të shumta, dhe në mënyrë të veçantë, ato shprehje në arabisht kanë rëndësinë e tyre, shenjtërinë e tyre, dritat e tyre dhe shkëlqimet e tyre, meqenëse ato janë Fjalë Hyjnore.

Shkurtazi: Asgjë absolutisht nuk mund të vendoset në vend të Fjalëve të shenjta Hyjnore të cilat janë kutitë mbrojtëse të esencave të fesë, dhe asgjë nuk mund të marrë vendin e tyre dhe, asgjë nuk mund t’i përmbushë detyrat e tyre. Madje edhe në qoftë se ata mund t’i shprehin ato përkohësisht, ata nuk do të mund ta bënin këtë përherë dhe në një mënyrë të shenjtë e të lartësuar. Sa për çështjet fetare jo esenciale, edhe për këto gjithashtu nuk është nevoja për t’i ndryshuar fjalët e tyre, sepse një nevojë e tillë zmbrapset nga predikimi, mësimi, këshilla dhe nga instruksionet e tjera.

Përfundimi: Gjithëpërfshirja e gjuhës arabe”El Fus’ha” e gjuhës së gramatikës dhe e mrekullisë së Fjalëve të Kur’anit, janë të tilla sa që janë të papërkthyeshme.

Madje unë mund të them se është e pamundur të përkthehen ato. Në qoftë se ndonjë dyshon për këtë, le të referohet tek Fjala e Njëzet e pestë. Ajo që ata i quajnë përkthime janë përafrime të cunguara e të mangëta. Si mundet që ato përafrime të tilla të krahasohen me kuptimet e gjalla e të vërteta të vërseteve të Kur’anit, të cilët kanë shumë aspekte degëzimi e shtrirjeje?

* * *

Çështja e nëntë

[Një çështje e rëndësishme e veçantë e cila zbulon një sekret nga sekretet e shenjtërisë.]

Grupi më i madh në Botën e Islamit, i cili është populli i së vërtetës dhe i moderimit dhe i cili quhet: Ehl es-Sunneh vel xhemaah i kanë ruajtur të vërtetat e Kur’anit dhe të besimit duke ndjekur deri në fund sunnetin e pastër profetik brenda limiteve të moderimit. Shumica absolute e Evlijave, shenjtorëve kanë lindur brenda kësaj sfere të Ehli Sunnetit vel xhemaah. Por ama, janë shfaqur edhe Evlija të tjerë jashtë disave nga parimet e Ehli  Sunnetit vel xhemaah dhe, në një rrugë e cila kundërshton rregullat e tyre. Kështu ata të cilët e kanë shikuar këtë grup evlijash, shenjtorësh, janë ndarë në dy grupe:

I pari: Janë ata të cilët kanë mohuar shenjtërinë e tyre për shkak se ata janë në kundërshtim me parimet e Ehli  Sunnetit vel xhemaah. Madje ata shkuan edhe më larg se sa mohimi , ata shkuan deri aty ku i shpallën si jobesimtarë disa prej tyre.

Sa për grupin e dytë: Janë ata të cilët i ndjekin ata dhe kanë pranuar shenjtërinë e tyre dhe janë të kënaqur me ta. Prandaj përkrahësit e këtij grupi thanë: E vërteta nuk është e kufizuar në rrugën e Ehli  Sunnetit vel xhemaah. dhe me këtë thënie ata kanë formuar një grup bidati, risie dhe kanë shkuar aq larg deri në çudhëzim. Ata nuk e dinë se: Ai i cili është i udhëzuar për veten e tij, nuk është e domosdoshme të jetë udhëzues për tjetrin; dhe në qoftë se shejhët e tyre mund të shfajësohen prej gabimeve të tyre, për shkak se ata ishin në ekstazë, në dalldi, por ama ndjekësit e tyre nuk mund të shfajësohen. Ndodhet edhe një Grup i tretë: Ata ndoqën një rrugë të mesme. Ata nuk e mohojnë shenjtërinë e evlijave, shenjtorëve, por nuk i pranojnë dhe nuk janë të kënaqur me rrugën dhe me metodën e tyre. Ata thonë: Fjalët e tyre të cilat janë në kundërshtim me parimet e sheriatit, ose janë shprehje metaforike, kuptimi i të cilave është i panjohur, ose ata (evlijatë) ishin në gabim, të cilët janë mposhtur nga gjendja e tyre mendore. Për fat të keq, Grupi i Parë, dhe veçanërisht dijetarët e Ehlu Edh-Dhahir -që i vlerësojnë gjërat veçse nga ana e jashtme-, kanë mohuar shenjtërinë e shumë Evlijave të mëdhenj, dhe këtë e bënë me qëllimin e mbrojtjes së rrugës së Ehli  Sunneh vel xhemaah, dhe kanë qenë të detyruar që t’i akuzojnë ata për humbje e çudhëzim. Sa për përkrahësit e atyre të cilët formojnë Grupin e Dytë, ata e kanë lënë rrugën e drejtë duke i kthyer shpinën asaj, për shkak të mendimit të mirë të tepruar të tyre ndaj shehëve, udhëheqësve të atij lloji dhe kanë rënë në bidat, risi, dhe madje në çudhëzim.

Ndodhej një gjendje lidhur me këtë, e cila e preokupoi mendjen time për një kohë të gjatë: Në një kohë kritike unë i mallkova dhe iu luta Zotit xh.sh. për shkatërrimin e një grupi prej njerëzve të çudhëzuar, por një fuqi kolektive shumë e madhe u shfaq para mallkimit tim dhe e bllokoi duanë time kundra atyre; pra, ajo fuqi edhe e zmbrapsi duanë time, edhe më pengoi mua. Pastaj unë pashë se nëpërmjet një fuqie kolektive në aktivitetet e tij të gabuara, ai grup i njerëzve të çudhëzimit i tërhiqnin njerëzit pas tyre për në greminë dhe, kishin sukses në punën e tyre jo vetëm me detyrim, por gjithashtu shtyheshin një pjesë nga besimtarët dhe mashtroheshin me ta meqenëse ata janë kombinuar me një prirje nga ana e fuqisë së shenjtërisë duke e parë atë grup me sy të mirë, dhe nuk e shikojnë atë të jetë shumë i keq. Kështu kur unë i perceptova këto dy sekrete, më mori frika dhe thashë me habi: Subhanall-llah!A mund të ketë shenjtëri jo në rrugën e drejtë?

Dhe a mund ta përkrahin njerëzit e së vërtetës dhe të shenjtërisë një rrymë të tmerrshme çudhëzimi? Pastaj në Ditën e Bekuar nga Ditët e shënuara të Arefatit ndërsa unë e lexova suren Ihlas njëqind herë dhe vazhdova duke e përsëritur e përsëritur shumë herë, duke ndjekur një praktikë të lavdërueshme islame, dhe nëpërmjet bekimeve të atij leximi, erdhi në zemrën time të pafuqishme nga ana e mëshirës Hyjnore e vërteta që vijon, dhe kjo përveç asaj që u shkrua nën titullin, “Përgjigje ndaj një çështjeje të rëndësishme”.

E vërteta është kjo:

E ngjashme me tregimin e  famshëm dhe domethënës të “Xhibali Baba”, i cili u tregua në kohën e Sulltan Mehmet Fatihut, disa nga Evlijatë, shenjtorët, janë në gjendje ekstaze, ndërkohë që shfaqen të jenë të arsyeshëm e racionalë.

Një grup tjetër Evlijash shfaqen të jenë të matur dhe të kontrolluar nga aftësitë e tyre arsyetuese, dhe ndonjëherë ata futen në një gjendje jashtë arsyetimit. Një klasë e këtij lloji janë konfuzë, të ngatërruar dhe nuk mund të bëjnë dallim midis gjërave,

Ata zbatojnë një çështje të cilën e shohin ndërsa janë në një gjendje dehëse, dalldisëse, duke e zbatuar në gjendjen e maturisë (kthjelltësisë së mendimit).

Kështu, ata gabojnë duke mos e kuptuar se po gabojnë.

Sa për të dalldisurit në ekstazë, disa prej tyre ruhen nga Zoti xh.sh. dhe ata nuk hyjnë në çudhëzim gjatë udhëtimit të tyre shpirtëror.

Ndërsa disa të tjerë nuk janë të mbrojtur dhe mund të gjenden në sektet e bidateve, risive dhe në ato të çudhëzimit.

Madje ka mundësi që ata të jenë midis jobesimtarëve.

Dhe kështu, për shkak se janë të dalldisur në ekstazë – qoftë në mënyrë të përkohshme ose të përhershme – ata janë si “të çmendurit e bekuar”. Dhe për shkak se janë si të ‘çmendurit e bekuar’ dhe të lirë në sjelljet e tyre, ata janë të papërgjegjshëm.

Dhe për shkak se janë të papërgjegjshëm, ata nuk janë të ndëshkueshëm. Dhe meqenëse shenjtëria e tyre e dalldisur është e ruajtur, ata shfaqen si përkrahësit e njerëzve të çudhëzimit dhe të bidatit; ata u shkaktojnë rrugëve të tyre të fitojnë popullaritet dhe, me mbrapshti bëhen shkas për disa nga besimtarët dhe për njerëzit e së vërtetës të hyjnë në atë rrugë.

* * *

 

Çështja e dhjetë

Kjo çështje u shkrua me kërkesë të disa shokëve për të shpjeguar një parim që lidhet me vizitorët.

Le të jetë e njohur tek të gjithë, se ata të cilët më vizitojnë mua, ose vijnë tek ne për hir të çështjeve që lidhen me jetën e dynjasë – dhe ajo derë është e mbyllur, ose ata vijnë tek ne për sa ka të bëjë me jetën e Ahiretit. – Dhe në atë drejtim ndodhen dy dyer: Ata ose vijnë duke e përfytyruar personin tim se është një njeri i bekuar dhe një personalitet me një gradë shpirtërore – edhe ajo derë është gjithashtu e mbyllur, sepse mua nuk më pëlqen vetja dhe nuk i dua ata që më pëlqejnë. Të gjithë falënderimet i përkasin Zotit të Gjithëfuqishëm që nuk më bëri mua të më pëlqejë vetja. Ose ata vijnë thjesht vetëm për sa ka të bëjë me qënien time si shërbëtor i Kur’anit, si lajmëtar i tij dhe si thirrës për tek ai. Ata të cilët hyjnë nga kjo derë, unë i pres me dëshirë. Edhe këta gjithashtu janë prej tre llojesh: Ata janë ose shokë, ose vëllezër, ose studentë. Veçoritë dhe kushtet e shokëve janë këto: Ata duhet ta mbështesin me sinqeritet punën tonë dhe shërbimin që lidhet me ‘Fjalët’; dhe me Dritat e Kur’anit -Risale-i Nurin- dhe të mos anojnë me zemër tek e shtrembëra, tek bidati dhe tek çudhëzimi, dhe gjithashtu të përpiqen të përfitojnë për veten e tyre. Veçoritë dhe kushtet e vëllezërve janë këto: Bashkë me të punuarit me sinqeritet dhe seriozisht për të përhapur ‘Fjalët’; ata duhet të kryejnë pesë faljet e detyruara dhe t’u shmangen shtatë gjynaheve të rënda.

Veçoritë dhe kushtet e studentëve janë këto:

Që t’i konsiderojnë Fjalët -Risale-i Nurin- sikur ato të ishin pronë e tyre e shkruar nga vetë ata dhe, që ta njohin detyrën e jetës së tyre dhe punën e jetës së tyre, e cila është shërbimi dhe përhapja e atyre dritave. Këto tre nivele janë të lidhura me tre personalitetet e mia. kështu, shoku lidhet me personalitetin tim individual dhe esencial.

Vëllai lidhet me personalitetin tim i cili buron nga adhurimi im dhe nga qënia ime rob i Zotit të Gjithëfuqishëm. Ndërsa studenti lidhet me personalitetin tim i cili ka detyrat e lajmëtarit të kur’anit të gjithurtë dhe që është si udhëzues për tek ai. ky lloj takimesh ka tre fruta:

Ÿ I Pari: Për sa ka të bëjë me qënien time si njoftues e thirrës për tek kur’ani, është të marrësh mësim lidhur me xhevahiret e Kur’anit ose nga unë ose nga “Fjalët”. Madje edhe sikur ai të jetë thjesht një mësim i vetëm.

Ÿ I dyti: Për sa ka të bëjë me adhurimin, ai është të kesh një pjesë në shpërblimin tim të Ahiretit.

Ÿ I Treti: Të orientohemi së bashku drejt mëshirës Hyjnore duke qenë të lidhur me zemra dhe duke mbështetur njëri – tjetrin në shërbim të Kur’anit dhe t’i kërkojmë Zotit të Gjithëfuqishëm sukses e udhëzim.

Në qoftë se është student, ai është i pranishëm me mua në mëngjesin e çdo dite me emrin e tij, dhe ndonjëherë gjithashtu me imagjinatën e tij dhe merr një pjesë.

Në qoftë se është vëlla, ai ëshë i pranishëm me mua disa herë me duatë e mia. Me emrin e tij dhe me formën e tij dhe merr një pjesë. Atëherë, ai përfshihet midis të gjithë vëllezërve, dhe unë ia dorëzoj atë Mëshirës Hyjnore, kështu, kur unë them: vëllezërit e mi dhe motra në dua, ai është midis tyre. Në qoftë se unë nuk i njoh ata personalisht, mëshira Hyjnore i njeh ata dhe i shikon.

Në qoftë se ai është një shok i cili kryen pesë namazet e detyruara dhe që u është shmangur shtatë gjynaheve të mëdha, ai përfshihet në duatë e mia midis të gjithë vëllezërve. Kështu, edhe këto tre nivele gjithashtu duhet të më përfshijnë mua në duatë dhe në shpërblimet shpirtërore.

 

O Zot jepi bekime atij që tha: “Besimtari për besimtarin është si një ndërtesë e fortë, ku njëra pjesë e së cilës mbështetet në forcën e pjesës tjetër; dhe familjes së tij dhe sahabëve dhe jepu atyre paqe”;

“Lavdia të takon Ty! Ne nuk dimë asgjë më tepër nga ç’na ke mësuar Ti. Vërtetë që vetëm Ti je i Gjithëdituri, i Gjithurti.”[20] Ndërsa ata thonë: Gjithë lavdërimet dhe falënderimet janë për All-llahun i Cili na udhëzoi ne për tek kjo (lehtësi); ne kurrë nuk do të kishim gjetur drejtim, po të mos na kishte udhëhequr All-llahu xh.sh.. “Vërtetë që të dërguarit e Zotit tonë erdhën me të vërtetën.”[21]

O Zot që iu përgjigje Nuhut midis popullit të tij, që ndihmove Ibrahimin përballë armiqve të tij, që e riktheve Jusufin tek Jakubi, që e largove vuajtjen nga Ejubi, që iu përgjigje duasë së Zekerijjas, që iu përgjigje Junus Ibn Meta”,

Ne të lutemi Ty nëpërmjet mistereve të autorëve të këtyre duave të përgjigjura që Ti të më ruash mua dhe ata të cilët i përhapin këto trajtesa si dhe shokët e tyre nga e keqja e shejtanëve midis xhindëve dhe njerëzve, dhe na ndihmo ne përballë armiqve tonë. Dhe mos na lër ne të mbështetemi në nefset tona, largoji shqetësimet tona dhe shqetësimet e tyre, shëroji sëmundjet e zemrave tona dhe të zemrave të tyre.

Amin, Amin, Amin!

* * *

 

[1] Kur’an, 7: 200

[2] Kur’an, 39: 32

[3] Duke u mbështetur mbi faktin se Kur’ani përmend blasfeminë dhe fëlliqësitë e jobesimtarëve, edhe unë gjithashtu duke u dridhur, me qëllim që t’i hedhë poshtë ata, jam detyruar t’i përdorë këto shprehje në formën e pamundësive me qëllim që të demonstroj pamundësinë e plotë dhe pavlefshmërinë e plotë të ideve blasfemuese të njerëzve të çudhëzimit.

[4] Kur’an, 50: 18-24

[5] Kur’an, 11: 44

[6] Kur’an, 91: 11-15

[7] Kur’an, 21: 87

[8] Kur’an,  12: 45-46

[9] Kur’an, 7: 204

[10] Kur’an, 2: 32

[11] Kur’an, 49: 13

[12] Kur’an, 48: 26

[13] Kur’an, 5: 54

[14] Kur’an, 9: 31

[15] Kur’an, 55: 19-20

[16] Kur’an, 12: 53

[17] Kur’an, 17: 70

[18] Kur’an, 32: 72

[19] Kur’an 93: 11

[20] Kur’an, 2: 32

[21] Kur’an, 7: 43